اخلاق و تعقل

به گزارش مشرق، احمدحسین شریفی، مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم مطلبی با عنوان اخلاق و تعقل را در کانال خود در ایتا منتشر کرد و نوشت:
در آیات متعددی از قرآن کریم، بر ارتباط وثیق «تقوا» و «تعقل» تأکید شده است.
از نگاه قرآن کریم، تقوا و پاکی درون، عاملی زمینه‌ای برای تعقل صحیح، کارآمد و دانش‌اندوزی مفید معرفی شده است.
به عنوان نمونه، قرآن کریم می‌فرماید:
وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجا؛ (طلاق، آیه 2)
و هر کس از خداوند پروا کند (خداوند) برای او دری می‏گشاید.
و از طرفی در آیات دیگری نیز بی‌تقوایی و بداخلاقی به عنوان عوامل زمینه‌ای کج‌فهمی و کج‌اندیشی معرفی شده‌ است.
به عنوان مثال، در آیه‌ای از قرآن می‌خوانیم که تکبر و خودبزرگ‌بینی به عنوان یک رذیلة اخلاقی، موجب گمراهی و غفلت از نشانه‌ها و آیات حق می‌شود:
سَأَصْرِفُ عَنْ آیاتِیَ الَّذینَ یَتَکَبَّرُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَ إِنْ یَرَوْا کُلَّ آیَةٍ لا یُؤْمِنُوا بِها وَ إِنْ یَرَوْا سَبیلَ الرُّشْدِ لا یَتَّخِذُوهُ سَبیلاً وَ إِنْ یَرَوْا سَبیلَ الغَیِّ یَتَّخِذُوهُ سَبیلاً ذلِکَ بِأَنَّهُمْ کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ کانُوا عَنْها غافِلین‏؛ (اعراف، آیه 146)
بزودی کسانی را که در روی زمین به ناحق تکبّر می‏ورزند، از آیات خود، منصرف می‏سازم!
آنها چنانند که اگر هر آیه و نشانه‏ای را ببینند، به آن ایمان نمی‏آورند؛ اگر راه هدایت را ببینند، آن را راه خود انتخاب نمی‏کنند؛ و اگر طریق گمراهی را ببینند، آن را راه خود انتخاب می‏کنند!
(همه اینها) بخاطر آن است که آیات ما را تکذیب کردند، و از آن غافل بودند!
و یا غفلت و بی‌توجهی به منابع معرفت و عدم استفادة مناسب از آنها، موجب انحراف در اندیشه و کج‌فهمی می‌شود.
قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید:
وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کَثیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لا یُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا یَسْمَعُونَ بِها أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُون‏؛ (اعراف، آیه 179)
به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛ آنها دل‌هایی دارند که با آن (اندیشه نمی‏کنند، و) نمی‏فهمند؛ و چشمانی که با آن نمی‏بینند؛ و گوش‌هایی که با آن نمی‏شنوند؛ آنها همچون چهارپایانند؛ بلکه گمراه‌تر!
اینان همان غافلانند (چرا که با داشتن همه‏گونه امکانات هدایت، باز هم گمراهند)!
به هر حال، توجه به مدلول این آیات به خوبی نشان می‌دهد که از نگاه قرآن کریم، میان تقوا/ بی‌تقوایی یا اخلاق/ بی‌اخلاقی از یک طرف، و تعقل و تفکر صائب از طرفی دیگر، رابطه‌ای تنگاتنگ وجود دارد.
بُعد اخلاقی و بُعد معرفتی انسان از یکدیگر تأثیر می‌پذیرند.
اخلاقیات به منزلة کاشت است و درک و فهم و معرفت به منزلة برداشت؛ آدمی به هنگام برداشت، محصولی را درو می‌کند که بذر آن را کاشته باشد.
*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.