از تقسیم آب میرکاریزها تا سرازیرکردن آب چشمه گیلاس به کشف‌رود
یک پژوهشگر و مشهدشناس گفت: مشهد تا قبل از تیموریان شهر کوچکی بود و با قنات‌هایش آبیاری می‌شد. فردی در مشهد به نام میرکاریز بود که آب قنات را تقسیم و مدیریت می‌کرد. آخرین میرکاریز مشهد، محمد شمس‌الدین میرکاریزی بود.
ایسنا/خراسان رضوی یک پژوهشگر و مشهدشناس گفت: مشهد تا قبل از تیموریان شهر کوچکی بود و با قنات‌هایش آبیاری می‌شد.
فردی در مشهد به نام میرکاریز بود که آب قنات را تقسیم و مدیریت می‌کرد.
آخرین میرکاریز مشهد، محمد شمس‌الدین میرکاریزی بود.
مهدی سیدی در نشستی گفتگومحور با موضوع «قصه شهر مشهد در ادوار تاریخی» که در پژوهشکده ثامن برگزار شد، عنوان کرد: در سال ۱۹۹۷ هجری قمری بیشترین کشتار در مشهد توسط ازبک‌ها اتفاق افتاده‌است که در آن زمان مشهد را هم گرفتند.
وی با بیان اینکه «مشهد در زمان نادرشاه بیشترین جمعیت را داشته‌است»، افزود: به نظر می‌رسد با توجه موقعیت جغرافیایی، در شهر مشهد هیچ‌گاه طاعون و بیماری گزارش نشده است.
در گذشته محله سراب، بالای شهر بود و بر مبنای شیب زمین بالا و پایین‌شهر تعریف می‌شد.
شمال شهر لزوماً به معنای بالای شهر بودن نیست و محله سراب بالای شهر بود.
محله سراب هویت اعیانی داشت.
این پژوهشگر و مشهد شناس تصریح کرد: شهرداری در حال حاضر محلاتی را به‌وجود آورده که اصولی نیست و کسی به محله خودش احساس تعلق و هویت ندارد.
به زبانی دیگر محلات معنا پیدا نکرده‌اند.
وی با اشاره به اینکه «محلات در قبل معنا و مفهومی داشتند»، عنوان کرد: در زمان پهلوی، شوراهای محلات خودجوشی در مشهد فعالیت می‌کردند که در حال حاضر گروهی روی آن‌ها تحقیق می‌کنند.
این پژوهشگر و مشهدشناس خاطرنشان کرد: در حال حاضر، محلات بر مبنای خیابانها تعریف شده‌اند و جای مطالعه‌ای درست خالی است تا مرزبندی‌ها به شکل صحیحی صورت گیرد.
وی با بیان اینکه «شهرهای بزرگ معمولاً رودخانه‌ای در کنارشان بوده است»، گفت: اما مشهد که آب نداشت و رودخانه‌ای در کنارش نبود.
کشف‌رود با مشهد بسیار فاصله داشت و محله نوغان در آنجا بود.
سیدی ادامه داد: حاکمان قصد نداشتند مشهد شهر بزرگی شود و این شهر برای جمعیت محدودی ساخته شد.
به جز دوره نادرشاه، جمعیت مشهد در صد سال قبل از انقلاب ۵۷ هزار نفر بود و شهر بزرگی نبوده‌است و در زمان صنیع‌الدوله خیابان، ستون فقرات محلات مشهد را تشکیل می‌داد.
این پژوهشگر و مشهدشناس عنوان کرد: مشهد تا قبل از تیموریان شهر کوچکی بود و با قنات‌هایش آبیاری می‌شد.
فردی در مشهد به نام میرکاریز بود که آب قنات را تقسیم و مدیریت می‌کرد.
آخرین میر کاریز مشهد، محمد شمس‌الدین میرکاریزی بود.
وی اظهار کرد: تا اینکه مشهد در زمان تیموریان، بجای نیشابور مرکز خراسان شد و دولت‌خانه و چهارباغ را ساختند و گفتند شهر آب کم دارد و آب چشمه گلاسب یا کُلسب، که الان به چشمه گیلاس معروف است را به مشهد منتقل کردند و مشهد مرکز استان شد.
سیدی مطرح کرد: در زمان صفویه، مشهد شهر زیارتی شد و از قول حافظ هم شعری سرودند و شاه عباس هم از اصفهان به مشهد پیاده آمد.
بعد از این اقدامات، صحن درست شد، و مهمان‌سرا درست کردند و دارالشفاء ساخته شد.
این پژوهشگر و مشهد شناس با بیان اینکه «پس از آن اقدامات، آب چشمه گیلاس را به کشف‌رود ریختند و مشهد دارای رودخانه شد»، گفت: حمام مهدی قلی بیگ هم که مشهور به حمام شاه بود را ساختند و قنات کشیدند و آب حمام تامین شد.
وی اظهار کرد: مشهد به زندگی خودش ادامه داد تا زمان نادرشاه که مرکز کشور شد و دوباره با کمبود آب مواجه شدند و از بند گلستان آب آوردند.
تا زمان رضاشاه که امنیت برقرار شد مردم از شهر بیرون آمدند و دوباره با کمبود آب مواجه شدند.
سیدی گفت: در آلاندشت، از گناباد کنونی، چند رشته قنات حفر کردند و به مشهد آب کشیدند.
بعد از انقلاب، چاه‌ها را بی‌رویه حفر کردند.
سد دوستی هم آخرین ابتکار بود و اگر این هم تمام شود، شاید برادر همسایه، چین، بتواند برایمان آب بیاورد.
این پژوهشگر و مشهدشناس خاطرنشان کرد: در ۸۰ سال گذشته، مشهد ۱۴۵ روستا را در پایین‌دست بدون هیچ مدیریتی بلعیده که همه حاصل‌خیز و برای زراعت مفید بوده‌اند.
انتهای پیام