کُره و آسیای مرکزی؛ «کره‌ای‌تبارها» اقلیتی با بیشترین مزیت

بر اساس آمارهای رسمی منتشر شده، حدود نیم میلیون کره‌ای تبار در آسیای مرکزی زندگی می‌کنند؛ سابقه حضور آنان در این منطقه به دهه 1930 و بحبوحه نخستین تنش‌هایی که منتج به جنگ جهانی دوم شد، برمی‌گردد.
به گزارش خبرنگار دفاتر منطقه ای خبرگزاری فارس؛ کره جنوبی طی سال‌های اخیر تلاش کرده تا به یکی از بازیگران تاثیرگذار در منطقه تبدیل شود.
اقتصاد و قدرت قابل توجه سرمایه‌گذاری اصلی‌ترین ابزار سئول در این راستا بوده است.
با این حال، مولفه‌های نرم‌افزاری قدرت نرم کره جنوبی که در این زمینه کمتر به آن توجه شده اقلیت‌های کره‌ای تبار در این کشورها می‌باشد.
در چارچوب این مؤلفه‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، کره‌جنوبی توانسته فرمت روابط خود بر اساس ایده 1+5 را در منطقه شکل دهد.
این چارچوب سیاسی و دیپلماتیک به عنوان تسهیل‌گر مناسبات دوجانبه و چندجانبه سئول با آسیای مرکزی عمل کرده و ازبکستان بازیگر محوری و کلیدی آن به شمار می‌رود.
در کنار این موضوع، از سال 2014 کره جنوبی با سیاست‌های اوراسیایی و پیگیری مسائل کره شمالی، تلاش کرده تا برنامه‌های بلندمدت و بلندپروازانه‌ای را نسبت به این منطقه ارائه دهد.
منافع کره جنوبی نیز عمدتا در چارچوب این برنامه‌ها پیگیری می‌شده که ابتدا در قالب «ابتکار اوراسیایی» خانم «پارک گئون های» ارائه شد و سپس با روی کار آمدن «مون جائه این» برنامه در قالب «سیاست جدید شمالی» ارائه شد.
*** اقلیت‌ کره‌ای‌تبارهای آسیای مرکزی
بر اساس آمارهای رسمی منتشر شده، حدود نیم میلیون کره‌ای تبار در آسیای مرکزی زندگی می‌کنند.
سابقه حضور کره‌ای‌ها در آسیای مرکزی به دهه 1930 در بحبوحه شکل‌گیری نخستین تنش‌هایی است که منتج به بروز جنگ جهانی دوم شد، بر می‌گردد.
زمانی که جوزف استالین پس از دریافت گزارش‌هایی مبنی بر جاسوسی کره‌ای‌تبارهای شرقِ دور شوروی برای امپراطوری ژاپن، دستور کوچ اجباری این کره‌ای تبارها به مناطق دیگر شوروی، از جمله آسیای مرکزی را می‌دهد.
در آن زمان حدود 170 هزار کره‌ای در شوروی کوچانیده شدند.
با این حال این جمعیت همچنان در آسیای مرکزی حضور دارند.
ازبکستان با میزبانی بیش از 180 هزار کره‌ای، در رتبه نخست قرار دارد.
در رده بعدی نیز قزاقستان با پذیرائی از 107 هزار نفر، و قرقیزستان با 17 هزار کره‌ای تبار در رده سوم قرار دارد.
در کشورهای ترکمنستان و تاجیکستان اقلیت بسیار کوچک‌تری در حدود 2 هزار نفر حضور دارند.
حضور این اقلیت کره‌ای در کنار جذابیت‌های ژئوپلیتیک آسیای مرکزیِ محصور در خشکی، و نیز محدودیت‌های ژئوپلیتیکی کره جنوبیِ محصور در دریا انگیزه‌ای برای شکل‌گیری رویکردهای سیاسی و اقتصادی این قدرت نوظهور اقتصادی نسبت به این منطقه شده است.
*** ابتکار «پارک گئون های»
سال 2013 و همزمان با نخستین روزهای اعلان ابرپروژه «یک کمربند، یک جاده» توسط شی جین‌پینگ در چین بود که همسایه کوچک غربی نیز پرده از طرحی بزرگ تحت عنوان «ابتکار اوراسیایی» برداشت.
«پارک گئون های» نخستین بار در کنفرانس «همکاری جهانی در عصر اوراسیا» این ایده را مطرح کرد.
رئیس‌جمهور وقت کره جنوبی چارچوب کلی این ایده بلندپروازانه را پیوند دادن زیرساخت‌های لجستیک و انرژی همچون شبکه خطوط ریلی، خطوط لوله انتقال نفت و گاز و شبکه‌های برق عنوان کرد.
نخستین گام در تحقق این رویای سئول در چارچوب آغاز مذاکرات با کره شمالی و اجرای پروژه خط ریلی ترانس- کره (TKR) صورت می‌گرفت.
در حقیقت سئول به این نتیجه رسیده بود که با استفاده از اوراسیا به عنوان یک پل ارتباطی، می‌تواند هزینه‌های ترانزیت به اروپا و بازارهای جذاب خاورمیانه را تا 30 درصد کاهش دهد.
با این حال شدت گرفتن تنش‌ها با کره شمالی، سردی روابط با مسکو و از همه مهم‌تر، رسوائی سیاسی داخلی «پارک گئون های» این طرح را ناتمام گذاشت.
*** «مون جائه» و سیاست شمالی جدید
نسخه بدیل ابتکار اوراسیایی پارک گئون های را مون جائه، رئیس‌جمهور جدید کره جنوبی، در سپتامبر 2017، درست 4 ماه پس از پس از پیروزی‌اش در انتخابات ارائه کرد.
«سیاست شمالی جدید» یا (New Northern Policy) نخستین بار در کنفرانس سالانه اقتصادی شرقی در ولادی وستوک روسیه از سوی مون جائه اعلان شد.
وی هدف اصلی این پروژه را اتصال دو کره به سرزمین‌های وسیع اوراسیا عنوان کرد.
استراتژی کوتاه مدتی که دولت کره جنوبی برای نیل به این سیاست در پیش گرفته است نیز به «9 پل» معروف است.
مون جائه در سخنرانی خود گفته بود در این سیاست فرصت‌های جدیدی از طریق اتصال به بنادر و مسیرهای ریلی کشورهای شمال شرق آسیا به دست خواهد آمد.
وی همچنین کشورهای چین، روسیه و مغولستان را بازیگران کلیدی این طرح عنوان می‌کند.
وی همچنین یک کمیته ویژه برای پیگیری برنامه‌های کوتاه مدت و میان مدت این سیاست تشکیل می‌دهد.
*** نقش کلیدی روسیه در دو طرح
در ظاهر شاید سیاست جدید شمالی مون جائه و ابتکار اوراسیایی پارک گئون های، مشابه و هر دو حاوی یک سری جاه‌طلبی‌های ژئوپلیتک در نظر گرفته شود، اما با ورود به مقوله اجرا مشخص شد تفاوت‌هایی کارکردی و حتی مبنایی در طرح جدید وجود دارد.
نوع تعامل با روسیه نخستین وجه تمایز سیاست جدید است.
مسکو و سئول پیش از این در سال 2008 سند مشارکت راهبردی را به امضا رسانده بودند.
با این حال اما مناسبات در سطح محدودی باقی مانده بود.
مساله استقرار سامانه موشکی تاد یکی از مهم‌ترین محورهای اختلافات دو کشور بود.
مون جائه اما در سفر به مسکو اعلام کرد که روسیه یکی از اولویت‌های کره جنوبی در سیاست خارجی این کشور است.
در کنار این موضوع کره‌ای‌ها نیم نگاهی نیز به نقش فزاینده روس‌ها در حل مساله کره شمالی دارند.
یکی از رویکردهای جدید سئول، همراه کردن پیونگ‌یانگ در سیاست جدید شمالی است.
طبیعتا در صورت همراهی روسیه و چین، سئول می‌تواند امید زیادی برای همراهی بیشتر پیونگ‌یانگ داشته باشد.
این رویکرد دقیقا در مقابل تجربه ناموفق ترامپ که منجر به تشدید تنش‌ها میان دو کره گردید، می‌باشد.
از سوی دیگر، فرصتی که در بازه کنونی در اختیار کره جنوبی قرار گرفته، در دستور کار قرار گرفتن سیاست «نگاه به شرق» در روسیه است.
به ویژه آن که برای توسعه خطوط ریلی و لوله در سیاست جدید شمالی، شرق دور روسیه نیازمند سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی است که به صورت مشترک دو کشور، حتی با مشارکت چین می‌توانند این امر را به سرانجام برسانند.
از سوی دیگر اما مون جائه اعلام کرده است که سیاست جدید شمالی با پروژه کمربند و جاده چین نیز مرتبط خواهد بود.
این تصمیم نیز ناشی از یک رویکرد عملگرایانه از سوی کره جنوبی است.
سئول به خوبی می‌داند توانایی سیاسی و اقتصادی خود برای ایجاد زیرساخت‌های لازم در طرح بلندپروازانه سیاست جدید شمالی کافی نیست.
از سوی دیگر در بعد امنیتی نیز طبیعتا کره فاقد ظرفیت‌های لازم برای تامین امنیت مورد نیاز خطوط لوله، خطوط ریلی و تاسیسات مربوطه است.
لذا، پیوند مناسب با چین در راستای منافع مشترک اوراسیایی، می‌تواند منطقی‌ترین راه‌حل پیش‌روی مون جائه باشد.
پکن نیز طبیعتا از مشارکت هر کشوری در این پروژه ترانزیتی و اقتصادی حمایت می‌کند.
*** جایگاه آسیای مرکزی در طرح‌های اوراسیایی کره جنوبی
توجه ویژه به آسیای مرکزی اما رویکرد دیگری است که در سیاست جدید شمالی از سوی سئول در پیش گرفته شده است.
در این راستا، سئول در دوره پارک گئون های، برنامه منسجمی را در سیاست و اقتصاد برای توسعه مناسبات با 5 جمهوری ترتیب داد که تا حدودی موفق هم بود.
با این حال، مون جائه ابعاد جدیدی از قدرت نرم را در سیاست جدید شمالی خود ارائه کرده است.
برای نخستین بار، تاکید بر اقلیت کره‌ای حاضر در این کشورها به صورت جدی از سوی سئول مطرح شده و تلاش‌هایی برای فعال‌سازی این ظرفیت بالقوه صورت گرفته است.
تأسیس موسسه «کینگ سجانگ (King Sejong)» در هر 5 جمهوری (از جمله ترکمنستان) یکی از فاکتورهای کلیدی این رویکرد است.
این موسسه از سال 2007 تاسیس شده و اصلی‌ترین وظیفه آن آموزش زبان و فرهنگی کره‌ای است.
علاوه بر این، مون جائه در سفر به ازبکستان بر پیوندهای تاریخی تمدن کره با تمدن‌های ترک‌زبان تاکید کرده که تا پیش از این سابقه نداشته است.
وی با نام بردن از ابن سینا، خوارزمی و میرزا اُلغ‌بیک، این چهره‌ها را از پیشروان و تاثیرگذاران در دانش جهانی می‌خواند.
در ادامه رویکرد پیشین پارک گئون های، مون جائه دومین رئیس‌جمهور کره جنوبی بود که به کشورهای آسیای مرکزی سفر کرد.
به ویژه به ترکمنستان که تا پیش از این تا قبل از 2014 سابقه سفر رئیس‌جمهوری از کره وجود نداشت.
در بازه 16 الی 23 آوریل 2019 رئیس‌جمهور کره جنوبی در سفری یک هفته‌ای به سه کشور ازبکستان، قزاقستان و ترکمنستان رفت.
در مجموع این دیدارها قراردادهایی به ارزش 28 میلیارد دلار میان دو طرف به امضا رسید.
«جاده ابریشم آهنی» اصطلاحی بود که به برداشت ژئوپلیتیکی کره‌ای‌ها از جاده ابریشم تعبیر می‌شود.
مون جائه این عبارت را پس از سفر آسیای مرکزی در صفحه شخصی فیسبوکش منتشر کرده بود.
در ترکمنستان پالایشگاه‌ها و تاسیسات ساخته شده توسط غول‌های صنعتی کره افتتاح شد و برنامه‌های جدیدی برای همکاری در حوزه انرژی تعریف شد.
در ازبکستان نیز که میزبان بزرگ‌ترین اقلیت کره‌ای است، قراردادهای متعددی میان سئول و تاشکند منعقد شد.
با این حال، در نورسلطان، دیدار با تاکایف علاوه بر موضوعات اقتصادی، مون جائه نیم‌نگاهی نیز به مسائل امنیتی در چارچوب عدم اشاعه هسته‌ای داشت.
سئول همواره به قزاقستان به عنوان یک نمونه ویژه در حوزه تسلیحات هسته‌ای، در راستای رویکردهایش نسبت به کره شمالی نگریسته است.
از سوی دیگر، رئیس‌جمهور کره جنوبی در دیدار با تاکایف بر اشتراکات گسترده سیاست جدید شمالی با استراتژی 2050 قزاقستان تاکید می‌کند.
مون جائه در قزاقستان علاوه بر تاکایف، دیدار مجزایی را نیز با نظربایف صورت می‌دهد.
*** ابتکار ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک کره جنوبی
ابتکار ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی کره جنوبی نیز در کنار دیگر برداشت‌های سال‌های اخیر از جاده ابریشم صورت می‌گیرد.
کریدورهای اقتصادی از شرق به غرب با محوریت اوراسیا که می‌تواند آینده جریان‌های اقتصادی جهان را متحول سازد.
طبیعتا هرگونه نقش‌آفرینی در این جریان‌ها می‌تواند بسیار مثمر ثمر باشد.
به ویژه در خصوص کره جنوبی که کشورمان سابقه‌ای از تنش‌های سیاسی را نداشته و سطح مناسبات تجاری نیز ارقام قابل توجهی را لمس کرده است.
یکی از رویکردهای اصلی کره جنوبی در سیاست جدید شمالی، بازارهای جذاب خاورمیانه است.
در حال حاضر محموله‌های ترانزیتی سئول، می‌بایست مسیری طولانی در دریاهای چین شرقی و جنوبی و اقیانوس هند و دریای عمان بپیماید تا به خلیج فارس برسد.
ارائه یه مسیر آلترناتیو زمینی از آسیای مرکزی برای مبادلات تجاری قابل توجه تهران و سئول، و در پی آن کشورهای منطقه، می‌تواند علاوه بر آن که جمهوری اسلامی ایران را به یک هاب ترانزیتی تبدیل می‌کند، توسعه مناسبات با کشورهای آسیای مرکزی را نیز موجب شود.
از سوی دیگر نیز، جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از طریق بازیگری در چارچوب‌های چندجانبه متقابلا سودمند همچون سیاست جدید شمالی، تجربیات ناموفق دوجانبه پیشین را با محوریت ژئوپلیتیک منحصر به فرد خود که تا کنون بالقوه مانده جبران نماید.
طبیعتا مادامی که سئول بر چالش‌های واشنگتن در مقابل همکاری با پکن و مسکو غلبه کند، همکاری با ایران نیز در چارچوب‌های چندجانبه منطقه‌ای، به ویژه با پیوند به طرح‌هایی نظیر کمربند و جاده و کریدور بین‌المللی شمال-جنوب، ابعاد کیفی‌تری می‌یابد.
انتهای پیام/ح