سد هراز در دوراهی مزایا و معایب برای مازندران

سد مخزنی هراز بر روی رودخانه‌ای با همین نام در آمل در حال ساخت است که به عنوان سد " منگول " هم در طراحی‌های اولیه شناخته می‌شود و در سال‌های ۶۹ و ۷۰ ردیف اعتباری در بودجه ملی کشور را دریافت کرد اما به دلیل اختلافات سیاسی، زیست محیطی و اجتماعی عملیات اجرایی آن حدود ۱۸ سال بعد در سال ۸۸ آغاز شد.
ظرفیت نهایی پیش‌بینی شده برای این سد ۶۵۰ میلیون مترمکعب است و به تنهایی می‌تواند برابر با هشت سد بزرگ و کوچک موجود در مازندران و ۸۰۰ قطعه آب‌بندان فعلی استان ذخیره سازی آب انجام بدهد.
به گزارش ایسنا، به گفته کارشناسان و مسئولان مربوطه با اتمام ساخت سد هراز ذخیره آب سطحی مازندران به ۱۴ درصد خواهد رسید.
ساخت سد هراز که در دولت امید با سرعت قابل قبولی در حال اجرا است یک سری نگرانی‌هایی از جمله ورود شیرآبه‌های زباله آمل به داخل سد برای حامیان محیط زیست به همراه دارد.
*مسائل مالی؛ عمده مشکل اجرای طرح‌ها در کشور
محمدابراهیم یخکشی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران در گفت‌وگو با ایسنا، درباره آخرین وضعیت این سد گفت: در حال حاضر سد هراز با 39 درصد پیشرفت فیزیکی و جاده جایگزین نیز با ۲۱ درصد پیشرفت در حال ساخت است زیرا با بهره‌برداری سد هراز حدود 9 کیلومتر جاده موجود زیر آب می‌رود بنابراین به موازات جاده سد یک جاده جایگزین طراحی ودر حال اجرا است.
وی مدت ساخت پروژه را از نظر فیزیکی سه سال اعلام کرد و افزود: همه اینها بستگی به تامین اعتبار مالی طرح دارد زیرا این پروژه یکی از پروژه‌های بزرگ وزارت نیرو است اما با توجه به محدودیت‌های مالی دولت ممکن است اجرای طرح طولانی‌تر شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران بابیان اینکه در حال حاضر عمده چالش همه طرح‌ها مسائل مالی و تامین آن است، اظهار کرد: در این استان 6 هزار میلیارد تومان اعتبار برای طرح مصوب وجود دارد که سدها و آبرسانی‌های مختلف شبکه‌های آبیاری از جمله این طرح‌ها است .
یخکشی بابیان اینکه دولت پروژه‌های عظیم آبی را برای مازندران مصوب کرده که عملیات اجرایی آن آغاز شده است، تصریح کرد: سرعت اجرای تعداد زیادی از طرح‌ها و پروژه‌ها به خاطر یک سری محدودیت‌های ناشی از تحریم اندکی کم شده است اما خوشبختانه سد هراز نسبت به سایر پروژه‌ها از سرعت خوبی برخوردار است.
وی بااشاره به وجود برخی مشکلات در حوزه مسائل مالی بر سر راه طرح هراز همانند سایر پروژه‌های بزرگ استان و کشور گفت: این طرح از به لحاظ اهمیتی که برای استان دارد در سال مالی 97 حدود 120 میلیارد تومان برای آن اعتباردرنظر گرفته شد و امسال نیز شاید بتوان تا 60 میلیارد تومان اعتبار را دریافت کرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران باتاکید بر اینکه برای طرح هراز پیوسته پیگیرهستیم تا از ظرفیت‌های قانونی که وجود دارد استفاده کنیم، متذکرشد: با استفاده از ظرفیت تهاتر نفت توسط وزارتخانه‌های مربوطه و سازمان برنامه و بودجه این طرح جزء طرح‌های برخوردار از این ظرفیت است.
یخکشی ادامه داد: امسال برای طرح هراز60 میلیارد تومان از مدیریت بحران اعتبار درخواست شد که کارها در دست اقدام بوده و علاوه بر آن وزارت نیرو اعلام کرد که یکی از اولویت‌هایش سد هراز است .
*استفاده از مشارکت مردم راهکار مناسب برای پیشبرد پروژه‌ها
وی بابیان اینکه علاوه براستفاده از ظرفیت‌های دولتی باید از مشارکت مردم برای سرعت بخشیدن به کار اجرایی سد بهره برد، یادآورشد: پروژه‌هایی که در بخش‌های اقتصادی از جمله کشاورزی و سد سازی وجود دارد، اگر قرار باشد سالانه خرد خرد پول داده شود، اجرای طرح طول می‌کشد بنابراین مشارکت مردم به عنوان بهره‌بردار پروسه ساخت در مدت زمان 10 ساله را به 3 سال تقلیل می‌دهد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران خاطرنشان کرد: اجرای طرح‌های آبی، اراضی کشاورزی منطقه را پوشش می‌دهد و قانونا کشاورزانی که از سد استفاده می‌کنند باید حق اشتراکی در آینده به دولت بپردازند اما با توجه به شرایط نامناسب مالی کشوراگر این مشارکت در ابتدا صورت گیرد، هم به نفع مردم است و هم مدت اجرای پروژه کوتاه‌تر خواهد شد.
* با ایجاد آب‌بندان‌ها می‌توان آب را به خوبی ذخیره کرد
عبداله درزی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در گفت‌وگو با ایسنا، درباره وضعیت سد هراز و اینکه آیا با به بهره‌برداری رسیدن از این سد مشکل کم آبی یک صد هزارهکتار از شالیزارهای دشت هراز برطرف خواهد شد یا خیر، اظهار کرد: سیاست‌های کلان آب منطقه‌ای مازندران جمع‌آوری آب‌های مازادی که به سمت دریا می رود و همچنین روان آب‌های سطحی که در استان ایجاد می‌شود، است.
وی افزود: همیشه این بحث وجود داشته است که آیا به طور قطع و یقین این آبی که جمع‌آوری می‌شود، مشکلات را کاهش می‌دهد یا خیر و این میزان کمبود آب آیا با سیستم‌ها و فعالیت‌های دیگر قابل حل است یا نیست .
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری تصریح کرد: از سال 82 مطالعات در زمینه کمبود منابع آبی انجام شد که نشان می‌دهد کمبود آب در منطقه وجو دارد اما درحدی نبوده که با صرف هزینه‌ای بالا بخواهیم این کمبود را تامین کنیم یعنی می‌توان با آب‌بندان‌هایی که در منطقه وجود دارد، آب را ذخیره کرد.
درزی بااشاره به اینکه حجم در نظر گرفته شده برای سد هراز 240 میلیون متر مکعب در حالت نرمال بوده اما حجم مفید آن 151 میلیون متر مکعب است، گفت: این میزان، آب قابل توجهی است که با توجه به سیاست‌هایی که در استان وجود دارد، آب شرب را از آب‌های سطحی تامین کند.
*احتمال ورود شیرآبه‌ها در سد هراز
وی بابیان اینکه با مدیریت بهترمی‌توانستیم به جای صرف هزینه‌های بالا برای احداث سد درجهت تامین نیاز آبی دشت و آب شرب منطقه کار کرد، افزود: صرفا تنها هزینه سد نیست بلکه هزینه‌های زیست محیطی که در منطقه ایجاد می‌شود نیز خود مشکلات زیادی را به همراه دارد .
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری ادامه داد: در حال حاضر نیز شیرآبه‌هایی که از زباله‌ها در منطقه وجود دارد احتمال ورود به منبع آب بوده و این خود مشکلی بزرگی است که بازتاب گسترده‌ای را در سطح منطقه و در بین سازمان‌های مردم نهاد استان به همراه داشته است.
*مهارهر روان آبی ضرورت ندارد
درزی تاکید کرد: تفکری در سیاست گذاران آب استان وجود دارد مبنی بر آبی که رها می‌شود و به سمت دریا می‌رود و یا روان آبی که وجود دارد، آب اضافی است و باید مهار کرد در حالی‌که برخی رودخانه‌های استان درفصل تابستان در پایین دست آبی ندارند و برای حفظ پایداری اکوسیستم رودخانه لازم است آبی در داخل رودخانه جریان داشته باشد بنابراین باید به این موضوع توجه کرد که ضروری ندارد هر روان آبی را مهار کرد .
وی متذکر شد: در دشت آمل این امکان وجود داشت که با مدیریت بهتر در زمان‌هایی که روان آب‌های این چنینی وجود دارد به آب‌بندان‌ها انتقال داد یا فعالیت‌های تغذیه مصنوعی انجام می‌شد که با هزینه کمتر نسبت به چیزی که وجود دارد از آن آب اضافی برای کشاورزی و آب شرب استفاده کرد.
*اعتماد سازی و استفاده از مشارکت مردم در طرح‌های کشاورزی
علی شاهنظری عضو هیئت علمی گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری نیز در گفت وگو با ایسنا، بابیان اینکه ایجاد و احداث سد هراز یک سری مزایا و معایب خاص خود را دارد، تصریح کرد: ساخت سد هراز از نظر فنی مورد بررسی کارشناسان قرار گرفته و اکنون در حال ساخت است.
وی گفت: مهم این است که با توجه به شرایط مالی دولت، پروژه‌های عمرانی دارای ضعف هستند و طرحی که باید ظرف ۲ تا 5 سال اجرا شود به 10 سال یا بیشتر کشیده می‌شود بنابراین نیازاست راهکارمناسبی برای آن پیش بینی شود.
عضو هیئت علمی گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری خاطرنشان کرد: طراحی برنامه‌ای برای تامین منابع مالی ازخود ذی نفعان یعنی مردمی که قرار است در آینده از آن طرح بهره ببرند، می‌تواند به ساخت آن سرعت ببخشد.
شاهنظری باتاکید بر جلب اعتماد مردم در این زمینه گفت: آب منطقه‌ای به عنوان ضمانت مدرک حق آب داده تا مردم مشارکت کنند.
وی اضافه کرد: این مشارکت نیازمند اعتماد مردم به مجموعه است زیرا با توجه به اینکه در برخی مواقع قول‌های زیاد داده اما عمل نشد، مردم اعتماد نمی‌کنند.
هیئت علمی گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری تعامل آب منطقه‌ای و یا استانداری با بانک‌ها را جهت پرداخت تسهیلات به مردم و کشاورزان راهکار مناسبی در این زمینه توصیف کرد و افزود: سد هراز پایلوت خوبی در زمینه تامین کمبود آب خواهد بود.
شاهنظری در پاسخ به مشکلات احتمالی ایجاد سد هراز در آینده گفت: تغییر درهرمجموعه یک سری مزایا و معایبی به همراه دارد که باید مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد.
وی تصریح کرد: در حال حاضر استانی همانند مازندران که 90 درصد آب‌های سطحی آن از دسترس کشاورزان خارج می‌شود باید برای آن چاره‌ای اندیشید که یکی از آن راهکارها ایجاد سد است.
هیئت علمی گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری محل احداث سد هراز را مناسب دانست و یادآورشد: سد هراز منبع ذخیره آبی خوبی است که می‌توان با ذخیره‌سازی و راه‌اندازی آن امکان کشت دوم برای کشاورزان پایین دست فراهم شود.
گزارش از: سپیده پور شعبان خبرنگار ایسنا منطقه مازندران
انتهای پیام