کمبود شدید اعتبارات در زمینه میراث فرهنگی احساس می‌شود

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: متاسفانه در حوزه استانی، اعتبارات اختصاصی به سازمان میراث فرهنگی در مقایسه با سایر دستگاه‌ها بسیار پایین است و این اعتبارات، تناسبی با حدود 1500 اثر ثبت ملی استان ندارد.
مرجان اکبری در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن اشاره به اعتبارات تخصیصی به بناهای تاریخی اظهار کرد: در گذشته یعنی از دهه 70، تمام اعتبارات ما از سازمان کشور توزیع می‌شد؛ اما از دهه 80 اعتبارات ما استانی شد و اکنون این وضعیت به گونه‌ای است که بیشترین سهم اعتبار را از استان؛ یعنی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی دریافت می‌کنیم؛ اما همچنان اعتبارات ابلاغی سازمان نیز وجود دارد.
وی ادامه داد: متاسفانه در حوزه اعتبارات استانی باید تذکر داد که به واقع اعتباراتی که به سازمان میراث فرهنگی در مقایسه با سایر دستگاه‌ها داده می‌شود، به شدت پایین و شاید در حدود دو تا چهار میلیارد است.
این در حالی است که با این رقم، احتمالا یک واحد مسکونی درجه یک در مشهد را نمی‌توان خرید و ما با این میزان اعتبار در سراسر استان بالغ بر 100 اثر تاریخی را مرمت می‌کنیم که این فاجعه است و امیدوارم وضعیت بهبود یابد.
به این خاطر که این اعتبارات تناسبی با تعداد آثار ثبتی ما ندارد.
این استاد باستان‌شناسی با اشاره به این که در مورد شهر توس درخواست کردیم اعتبار بیشتری را برای تهیه طرح به ما ارائه دهند، افزود: از سال 1309 میراث فرهنگی در توس حضور داشته و در سال 1375 نیز به دستور مقام معظم رهبری شهر تاریخی توس ثبت شد.
به علاوه در صحبتی که دوسال پیش در این خصوص داشتیم، شخصا بیان کردم که اگر اعتبار تهیه طرح امکان‌سنجی گردشگری و متعاقب آن اعتبار تهیه طرح مرمت حفاظت جامع را در اختیار ما قرار ندهید، توس از دست رفته است و در نهایت نیز مطرح شد که این اعتبار تغییر نخواهد کرد.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی همچنین در خصوص بحث معافیت‌های مالیاتی مربوط به مرمت آثار بیان کرد: در برنامه فعلی افراد مجازند به لحاظ مالیات‌های پرداختی به اداره دارایی، اگر در بناهای تاریخی، حفاظت و مرمت تحت نظر میراث فرهنگی اقدام کرده باشند، از مالیات پرداختی‌شان کسر شود.
ولی تا به امروز هنوز ندیدیم کسی برای این امر اقدام کند.
این در حالی است که قانون‌گذار چنین امکانی را فراهم آورده است.
اکبری همچنین در بحث خیرین میراث فرهنگی گفت: به عقیده من، موضوع خیرین میراث فرهنگی اگر در قالب درست انجمنی خود پیش رفته و ساختار اداری صحیح و مناسبی داشته باشد، قطعا نتیجه و جواب خواهد داد.
مزار و مزینان؛ دو بافت روستایی ثبت شده استان
وی ضمن اشاره به بازدهی اقتصادی قابل ملاحظه ایجاد شده در روستای ریاب و روحیه مهمان‌نوازی و شور و نشاط اجتماعی در آن، در مورد آمار بافت‌ها اظهار کرد: دو مورد بافت روستایی ثبت شده در فهرست آثار ملی داریم که روستای مزینان داورزن و مزار بجستان را شامل می‌شود و به نوعی می‌توان گفت این دو روستا نیز کمتر از روستای ریاب نیستند و اقدامات مربوط به آن می‌تواند با کمک بنیاد مسکن بهتر از این نیز پیش رود.
ضمن این که بنیاد مسکن در اقدامات صورت گرفته در روستای ریاب از جمله طرح بهسازی روستایی با میراث فرهنگی همکاری جدی و صمیمانه‌ای داشت و امیدواریم وضعیت این دو روستا نیز حتی بهتر از وضعیت ریاب پیش رود.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی در خصوص ثبت روستای کنگ در فهرست آثار ملی بیان کرد: پرونده ثبتی روستای کنگ تهیه شده و جهت ارسال به سازمان اقدام شده است.
لذا باید دید تصمیم‌گیری مربوط به آن چگونه پیش خواهد رفت.
به این خاطر که همکاری ساکنان این روستا، علاقه و فهم آنان در این امر اهمیت داشته و نیز خواسته و تمایلات آنان نسبت به حفظ و صیانت حوزه میراث فرهنگی باید دیده شود.
50 روستا در استان دارای بافت‌های با ارزش فرهنگی و تاریخی‌اند
اکبری اظهار کرد: فهرست روستاهایی که دارای بافت‌های باارزش فرهنگی و تاریخی هستند، 50 روستا است که با همکاری بنیاد مسکن در حال کار بر روی طرح‌های بهسازی آن هستیم که از جمله این روستاها، روستای زعفرانیه در سبزوار است.
همچنین از سال 1388 بافت‌های فرهنگی و تاریخی مربوط به 17 شهر با نقشه و کتابچه جزئیات و ضوابط طرح به شهرداری و نیز استان‌داری خراسان رضوی ابلاغ شده است که در برنامه‌های قانون حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی قرار می‌گیرند.
همچنین اسامی مربوط به این شهرها ابلاغ شده؛ ولی نقشه‌ها دچار اشکالاتی بوده که در حال اصلاح است.
وی با بیان این که در دیگر شهرها نیز در حال مطالعه بافت‌های فرهنگی و تاریخی هستیم، ادامه داد: حدود 73 شهر داریم که تقریبا همگی دارای سابقه تاریخی هستند.
ضمن این که منظور ما از بافت تاریخی و فرهنگی، بیشتر ساکنین است تا کالبد صرف؛ گرچه کالبد نیز یکی از شاخصه‌های مهم است و این موضوع که چنین شاخصه‌هایی در شهرها وجود دارد یا خیر، باید مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی در خصوص رسیدگی اورژانسی به برخی از اماکن میراث فرهنگی اظهار کرد: به طور کلی، بیش از هشت نوع مرمت وجود دارد؛ به طور مثال برخی پروژه‌ها نیازمند مرمت استحکامی است؛ به این معنا که سازه مربوط به آن دچار مشکل شده و در این مورد به سبک و تزئینات، کامل بودن و نبودن دوره تاریخی بنا و...
کاری نداریم.
در این خصوص یک پروژه تعریف می‌شود و بنا ردیف پروژه دریافت می‌کند و پروژه با توجه به تخصیص اعتبارات داده شده پیش می‌رود که سه یا چهار و برخی اوقات در حدود 10 سال زمان خواهد برد.
مزار شیخ احمد جامی همچنان در فهرست مرمت جامع
اکبری عنوان کرد: یکی از پروژه‌های طولانی مدت ما مزار شیخ احمد جامی است که بسیار مجموعه نفیسی به حساب می‌آید و اگر از آن بازدید داشته باشید، مطمئنا به ما این حق را می‌دهید که همچنان این اثر را در فهرست مرمت جامع داشته باشیم.
بنابراین بخشی از این بحث مربوط به مرمت اضطراری است و لذا یک ردیف اعتبار اضطراری برای هر شهرستان داریم که البته نازل بوده و چندان کامل و جامع نیست و شاید چیزی حدود 50 تا 100 میلیون را شامل ‌شود.
وی با اشاره به این که حفاظت‌های فیزیکی و انسانی ما معمولا توسط یگان حفاظت انجام می‌شود، بیان کرد: به طور مثال، اطلاع داده می‌شود که فردی به بنایی آسیب زده و یا بلایای طبیعی بنا را دچار مشکل کرده است.
لذا در همان سال مجازیم طرح و برنامه مربوط به بنا را به شورای فنی انتقال داده و اعتباری به آن اختصاص می‌دهیم و با حداقل اعتبارات کار را به انجام می‌رسانیم.
گاهی اوقات این حداقل اعتبارات حتی نوع اقدام ما را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
به طور مثال ما نمی‌خواهیم بالای یک برج آجری کلاهکی فلزی را قرار دهیم!
اما به این خاطر که بلایای طبیعی و رطوبت آن را تخریب کرده است، مجبور به این کار هستیم.
در این موارد گاهی اوقات زیر سوال می‌رویم که چرا چنین مرمتی انجام شده است.
باید گفت این تصمیم‌گیری‌ها در یک شورای فنی با حضور حداقل 10 یا 15 متخصص تایید و اقدام می‌شود.
به این نوع مرمت‌ها، مرمت اضطراری می‌گوییم که البته باز هم پیش‌بینی شده است؛ به این معنا که آن‌ها را رصد و عملیاتی کرده‌ایم.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی تصریح کرد: در این بین، در سال تقریبا یک مورد شرایط اضطراری در استان پیش می‌آید که به آن می‌پردازیم.
به طور مثال در نوروز اخیر، مسجد کبود گنبد کلات دچار سیل شد و متاسفانه عدم حفظ اصولی کال‌های کلات موجب آن شد.
از سوی دیگر موارد اضطراری پیش‌بینی شده در سال 96، 150 اثر بوده که 50 بنا در سال 96 و 50 بنای دیگر در 97 به انجام رسید.
ضمنا پیش‌بینی می‌شود 50 بنای باقی‌مانده نیز امسال صورت گیرد.
اکبری خاطرنشان کرد: مرمت برخی آثار نیز به دلیل تقاضاهای مردم است، در هر حال تمام آثار تاریخی فرسوده بوده و نمی‌توان گفت این آثار هیچ مشکلی ندارند؛ بلکه باید گفت بناها آماده‌اند تا مشکل داشته باشند.
از سویی مردم یک اهالی یا یک شهر درخواست‌هایی دارند که توسط مسئولان انتقال می‌یابد و شاید در سال بیش از 25 یا 30 مورد چنین مواردی را داریم.
لذا عموما سعی داریم این موارد را نیز در لیست بناهای اضطراری ببینیم و یا از اعتبارات کشور تهیه کنیم.
انتهای پیام