دست‌هایی که چین و چروک زحمت بر آن نقش بسته
شهرستان خوسف ظرفیت‌های بسیار خوبی در بحث تولید پنبه مله دارد و از قدیم نیز بحث کشت و هم تبدیل پنبه تولیدی به صنایع‌دستی انجام می‌شده است و مادرانی که چین و چروک زحمت بر دست‌هایشان نقش بسته، سال‌هاست که در این منطقه مشغول فعالیتند.
شهرستان خوسف ظرفیت‌های بسیار خوبی در بحث تولید پنبه مله دارد و از قدیم نیز بحث کشت و هم تبدیل پنبه تولیدی به صنایع‌دستی انجام می‌شده است و مادرانی که چین و چروک زحمت بر دست‌هایشان نقش بسته، سال‌هاست که در این منطقه مشغول فعالیتند.
به گزارش ایسنا، در خراسان جنوبی پنبه‌ای برداشت می‌شود که به لحاظ کوتاهی الیاف آن را با کمان حلاجی نمی‌کنند بلکه با چوبالش بر روی بالشتک حلاجی می‌شود و این میراثی است که زحمت فراوانی دارد و مادران با دست‌هایی که چین و چروک زحمت بر آن نقش بسته، عهده‌دار آن هستند.
شهرستان خوسف ظرفیت‌های بسیار خوبی در بحث تولید پنبه مله دارد و از قدیم نیز بحث کشت و هم تبدیل پنبه تولیدی به صنایع‌دستی انجام می‌شده است.
روش‌های کاشت، داشت و برداشت پنبه مله همانند پنبه معمولی است اما به لحاظ کوتاهی الیاف این نوع پنبه، آن را با کمان، حلاجی نمی‌کنند بلکه با چوبالش بر روی بالشتک حلاجی می‌شود.
آشنایی با تاریخچه پنبه مله
سیداحمد برآبادی، مسئول حوزه پژوهش و مطالعات اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی به ایسنا گفت: مله در فرهنگ فارسی عمید به نوعی پنبه زرد رنگ و نوعی پارچه خاکی رنگ ترجمه شده است.
وی با بیان اینکه این نوع پنبه در زبان محلی سُرخچه (به‌دلیل رنگ مایل به سرخ این نوع پنبه) نیز اطلاق می‌شود، افزود: این پنبه در خوسف کشت می‌شده و مجدد احیا شده است.
مسئول حوزه پژوهش و مطالعات اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی بیان کرد: البته در گذشته ارتباطات و تعاملات بین شهرستان‌های خوسف، نهبندان و سربیشه، موجب شد که بالاخص مناطق غربی شهرستان سربیشه و نهبندان که دارای مرز مشترک با بخش شرقی شهرستان خوسف هستند به صورت پراکنده به کاشت و تولید پنبه مله و همچنین بافت این پارچه در گذشته اقدام کنند که هم اکنون نیز شواهد این فعالیت‌ها قابل مشاهده است.
برآبادی ادامه داد: روش‌های کاشت، داشت و برداشت پنبه مله همانند پنبه معمولی است اما به لحاظ کوتاهی الیاف این نوع پنبه، آن را با کمان، حلاجی نمی‌کنند بلکه با چوبالش بر روی بالشتک حلاجی می‌شود.
وی افزود: همچنین اعتقاد به خوش‌یمنی گیاه پنبه مله تا حدی بوده که هر کشاورز در حد توان خود کشت این نمونه پنبه را در کنار پنبه سفید انجام می‌داده است و اعتقاد داشته‌اند که اگر آب با عبور از این پنبه به دیگر محصولات (پنبه سفید) برسد در باردهی و برکت زمین مؤثر خواهد بود.
مسئول حوزه پژوهش و مطالعات اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی گفت: پنبه مله از تاریخچه و قدمت طولانی برخوردار است و به‌عنوان گیاه ویژه منطقه خوسف از زمان‌های گذشته کاشت می‌شده است.
برآبادی اظهار کرد: می‌توان تاریخچه این نوع پنبه را همزمان با پنبه سفید دانست و با توجه به اظهارات و شواهد موجود صنعت پنبه در خوسف در گذشته ارزش بالایی داشته و با قرار داشتن منطقه در مسیر داد و ستدهای بین منطقه‌ای، تجارت پنبه نیز مطرح بوده است.
ثبت فن نخریسی و نمودهای شفاهی پنبه مله در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس
وی افزود: چیزی که مشهود است این است که پنبه جزو سرمایه‌های منطقه و افراد منطقه در گذشته به حساب می‌آمده و شاخص‌های دیگری از جمله خوش‌رنگ بودن، طیف رنگی از کرم روشن تا قهوه‌ای آجری، نرم‌تر بودن این گونه پنبه نسبت به پنبه معمولی، موارد درمانی پارچه‌های مله، استفاده از آن همراه با سایر گیاهان دارویی و چربی گوسفند برای تولید سرمه چشم به‌دلیل تقدس، احترام و قداست پنبه مله بین بومیان منطقه، اعتقادات و باورهای مترتب بر آن، ویژگی‌های ساختاری و فیزیکی پنبه مله که به نسبت گرم‌تر بوده و برای فصول سرد سال نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و خاصیت آن به پشم شتر نزدیک است، موجب تمایز و ویژه ساختن این پنبه شده است.
مسئول حوزه پژوهش و مطالعات اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی اظهار کرد: قابل احترام بودن و نگاه همراه با تقدس به پنبه مله در کاربردهای آن از قبیل جانماز، سجاده، سفره، پرده، قطیفه (قدیفه)، چادر، گردن پیچ (یلو مله) و غیره تأثیر گذار بوده است.
برآبادی یادآور شد: دانش کشاورزی، فن نخریسی و سنت‌ها و نمودهای شفاهی پنبه مله شهرستان خوسف در ۲۳ تیرماه سال جاری در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد.
فعالیت بیش از ۲۰ پیشکسوت هنرمند در عرصه پارچه بافی و مله بافی
علی صالحی، مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوسف نیز به ایسنا گفت: اکنون بیش از ۲۰ پیشکسوت هنرمند در شهر خوسف به هنر پارچه بافی و مله بافی اشتغال دارند که این افراد در حال انتقال هنر مله بافی به نسل جوان هستند.
وی ادامه داد: با ثبت ملی هنر مله بافی به نام شهر خوسف، امسال حدود یک هکتار در شهر خوسف و ماژان به همت بیش از پنج کشاورز کاشت شد تا به احیای این هنر قدیمی کمک شود.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوسف بیان کرد: یکی از دلایل کم رونق شدن پنبه مله در شهرستان خوسف بحران کم آبی بوده است.
فصل پررونق پنبه مله
صالحی اظهار کرد: مردم امسال با کمک جهاد کشاورزی این شهرستان و با روش کشت نشایی پنبه در مصرف آب توانسته‌اند صرفه جویی کنند و پیش بینی می‌شود امسال از اراضی خوسف بیش از ۶۰۰ کیلوگرم پنبه منحصر به فرد مله برداشت شود.
وی افزود: مقرر شده است تا پنبه برداشت شده برای تولید نخ طبیعی مله در اختیار شرکت تعاونی صنایع دستی این شهر قرار گیرد تا برای آماده کردن پارچه‌های مله به کار برده شود.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوسف با اشاره به ثبت دانش کشاورزی، فن نخ ریسی، سنت‌ها و نمودهای شفاهی پنبه مله این شهرستان در فهرست میراث معنوی کشور، تصریح کرد: مراحل تبدیل پنبه مله به نخ در چهار مرحله انجام می‌شود.
صالحی افزود: مرحله اول جدا کردن پنبه دانه از وش پنبه به وسیله حلاجی، مرحله دوم یک دست کردن پنبه مله به وسلیه بالشت پنبه زنی، مرحله سوم تبدیل کردن پنبه مله به نخ بوسیله چرخ نخ ریسی و مرحله چهارم تبدیل نخ به کلاف توسط واکنوک است.
وی یادآور شد: امیدواریم با راه‌اندازی کارگاه‌های خانگی مله بافی همچون گذشته شهر خوسف به شهر مله بافی شهرت یابد.
این نوع پنبه یک ظرفیت بی نظیر نه تنها برای شهرستان خوسف که برای خراسان جنوبی است و می‌تواند یکی از عوامل مهم اشتغالزایی و رونق بخشی در این منطقه باشد.
انتهای پیام
خبرنگار زهرا حمیدی
دبیر مرجان طاوسی