وجود سد می‌تواند آثار تغییرپذیری طبیعت را به صفر برساند/ مقصر دانستن سدها یک مغالطه است+فیلم
برنامه کشاورزی ممکن است در مواردی در حوضه های بسته با محیط زیست تقابل یا رقابت کند، یعنی حق‌آبه رودخانه طبق یک برنامه‌ریزی اشتباه تخصیص نیابد، اما به این علت، نمی توان لزوم ساخت ابزار را در نظر نگیریم و یا سد را مقصر بدانیم، در منطق این یک مغاطله است
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سیلاب‌های سال 98، سیلاب‌هایی کم‌نظیر در تاریخ ایران بودند که خسارات‌های بسیاری از خود به‌جای گذاشتند.
نخستین میزگرد به‌منظور بررسی ابعاد گوناگون این سیلاب‌ها با عنوان "میزگرد سیلاب" در خبرگزاری تسنیم برگزار شد که مطالب مطرح‌شده در این میزگرد، در بخش‌های مختلف در قالب متن و فیلم تقدیم مخاطبان شد.
اکنون دومین میزگرد با عنوان "نقش سدها در مدیریت سیلاب" که با حضور "علیرضا سعیدی" معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران و "نیما حامد انسانیت" کارشناس مدیریت منابع آب در خبرگزاری تسنیم برگزار شده، در بخش‌های مختلف در قالب متن و فیلم تقدیم مخاطبان خواهد شد.
***************************
بخش نخست میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب" با عنوان "سیلاب‌هایی که به‌خاطر سدها حتی حس نشدند/ واقعه فروردین 98 نشان داد سد کم داریم+فیلم" منتشر شد.
در این بخش، مطالبی چون "سد در بدترین حالت، تأخیر در جریان سیلاب ایجاد می‌کند"، "تعدیل 70درصدی سیلاب فروردین 98 توسط سد گتوند"، "باید منطقی و بر اساس اصول در خصوص سدها بحث کنیم"، "به‌خاطر وجود سدها سیلاب‌های بزرگ را حتی حس نکردیم"، "اراضی آبی خوزستان بسیار وابسته به سدها هستند"، "بدترین نوع بهره‌برداری از سد هم نقش تخریبی ندارد"، "نمی‌توان مؤثر نقش سدهای زنجیره‌ای روی کارون را نادیده گرفت"، "40درصد کشاورزی دنیا وابسته به سدها است"، "برق‌آبی‌ها ارزان‌ترین برق را در‌اختیار ما قرار می‌دهند" و "در حوضه‌های کارون، دز و کرخه داریم آب را تقدیم دریا می‌کنیم" عنوان شد.
***************************
بخش دوم میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب‌ها" در ادامه آمده است.
*** مهار سیلاب می‌تواند جزو اهداف اصلی یا فرعی ساخت یک سد باشد
علیرضا سعیدی، معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با بیان اینکه "باید با نگاهی چندبعدی به یک سد نگاه کرد"، گفت: ممکن است در مدارک فنی سدی اصلا موضوع مهار و مدیریت سیلاب در اهداف سد بیان نشده باشد، اما نمی‌توان گفت اصلا موضوع سیلاب در ساخت یک سد دیده نشده است.
وی افزود: مهار سیلاب می تواند جزو اهداف فرعی ساخت یک سد و یا جزو اهداف اصلی ساخت یک سد باشد، همانطور که در تاریخ ایران می‌بینیم، سد تاریخی کریت ایران فقط به‌منظور جلوگیری از وقوع سیلاب و ایجاد کردن زمان تأخیری در جریان یافتن سیلاب ایجاد شده است.
این کارشناس مدیریت منابع آب ایران با اشاره به وضعیت کلی تولید برق در سدهای کشور گفت: از ابتدای سال آبی جاری تا اسفندماه، در مجموع نیروگاه‌های برق‌آبی کشور، 8 تراوات ساعت برق تولید کردیم و از فروردین تا خرداد 11 تراوات ساعت برق تولید شد و مجموعا 19 تراوات برق در بخش تولید انرژی برق‌آبی تولید شد؛ همانطور که مشخص است در 3 ماهه فروردین، اردیبهشت و خرداد بیش از 6 ماهه اول سال آبی جاری برق تولید شده است.
*** تولید انرژی برق‌آبی از مهر 97 تا خرداد 98 معادل 50 میلیون یورو ارزش‌آفرینی فقط در بحث زیست محیطی داشته است
وی ادامه داد: تولید 19 تراوات ساعت برق توسط نیروگاه‌های برق‌آبی معادل کاهش 13 میلیون تن گاز گلخانه‌ای است و هر تن کاهش تولید گاز گلخانه‌ای با منشأ برق‌آبی حدود 4 یورو ارزش دارد؛ یعنی این کاهش 13 میلیون تنی برابر با 50 میلیون یورو برای ما ارزش داشته است.
سعیدی با بیان اینکه "به ازای هر کیلووات ساعت برقی که از برق‌آبی‌ها تولید می‌شود حدود 65 تومان ارزش افزوده محیط زیستی داریم"، گفت: سدی داریم مثل سیمره، مثل گتوند، مثل کارون 3 و مثل کارون 4 که با چنین منافعی برق تولید می کند، حالا به سیلابی می‌رسیم که این سدها مهار می‌کنند و در کنار تولید برق، به مهار و مدیریت سیلاب هم کمک می‌کنند.
*** ارزش وجود ظرفیت خالی 600 میلیون مترمکعبی در مخزن سیمره برای کمک به شرایط بحرانی کرخه را با چه معیاری می‌توان سنجید؟
وی افزود: مثلا در مخزن سدکرخه با مخزنی مواجه می‌شویم که پرشدگی دارد و در آن مقطع مخزن سد سیمره در بالادست به کمک این مخزن آمده و تراز آن با مهار سیلاب‌ها 6 متر بالاتر می آید تا از ایجاد مشکل برای مخزن سد کرخه و پایین دست آن جلوگیری کند، در این زمان 600 میلیون مترمکعب در مخزن سد سیمره ظرفیت ذخیره وجود داشته و مورد استفاده قرار می گیرد، این ظرفیت را با چه چیزی و با چه معیاری می‌توان سنجید؟
وی افزود: حالا سوال این است که آیا سدی مثل سد سیمره برای کنترل سیل ساخته شده؟
این چنین سدهایی چندین و چند مزیت متفاوت دارند، برق تولید می کنیم، کشاورزی راه اندازی و توسعه می دهیم و اگر مدیریت صحیح مخزن هم داشته باشیم، همه سدهای ما دارند کنترل سیلاب می کنند.
معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با اشاره به نقش سد سیمره در مهار و مدیریت سیلاب‌های امسال گفت: البته در کنار مدیریت مخزن، باید حق و حقوق مردمی که در تملک اراضی مجبور به جابه‌جایی شده‌اند، کامل داده شود و حتما باید به وضعیت مردم بالادستی که در افزایش تراز مخزن سد به هر نحو آسیب دیده‌اند، توجه شده و آسیب شان جبران شود و این جزو لاینفک کار است.
*** کسانی که می‌گویند در ساخت سد افراط کرده‌ایم ابتدا با تعاریف آشنا شوند
در ادامه این نشست، نیما حامد انسانیت، کارشناس مدیریت منابع آب در پاسخ به اینکه "آیا در ایران در ساخت سد افراط کرده‌ایم یا کم‌کاری داشته‌ایم"، گفت: کسانی که چنین بحث‌هایی را مطرح می‌کنند، بهتر است با تعاریف اشنایی داشته باشند.
وی ادامه داد: تعاریف اولیه بسیار مهم است، چرا که برخی حتی نمی‌دانند افراط در سدسازی یعنی چه و تعریفش چیست، آن‌وقت انتقاد می‌کنند که در ساخت سد افراط کرده‌ایم؛ باید بدانند که نیاز به ساخت حجم ذخیره چقدر است و باید بدانند که در منحنی جرم، جریان ورودی به صورت تجمعی حساب می‌شود و به حجم ذخیره زنده مخزن اضافه می شود و کریدوری ساخته می شود و جواب رهاسازی ممکن بین این کریدور است.
این کارشناس مدیریت منابع آب با اشاره به اینکه "شرایط رهاسازی و مدیریت مخزن در هر سد متفاوت است"، گفت: به طور مثال سد کرج موظف است در سالی مثل امسال که سالی تر است، جریان زیاد را رهاسازی کند چرا که حجم ذخیره کافی برای ذخیره کردن ندارد، بنابراین مجبور هستند در پایین دست تغذیه مصنوعی دشت شهریار را تعریف کنند؛ اما در خصوص سد زاینده رود یا سد کرخه شرایط متفاوت است؛ نسبت به حجم ذخیره زنده مخزن به آورد مثلا اگر یک باشد، تقریبا 10 درصد پایین تر یا بالاتر از میزان نرمال، حتی در دوره‌های ماکزیمم ترسالی و ماکزیمم خشکسالی می‌توانند تا 10 درصد بالاتر یا پایین تر، جریان مورد نیاز را تأمین کنند.
وی افزود: این یعنی ما در حوضه زاینده رود درست است که تقاضا اشتباه شاید تعریف شده باشد و می توان روی آن بحث کرد، اما وضعیت پایدار است.
*** سد و مخزن بزرگ می تواند آثار تغییرپذیری طبیعت را کاهش دهد و حتی به صفر مطلق برساند
انسانیت با بیان اینکه "خشکسالی، ترسالی و سیل، تغییرپذیری طبیعت هستند"، گفت: سد و مخزن بزرگ می تواند آثار تغییرپذیری طبیعت را کاهش دهد و حتی به صفر مطلق برساند؛ در مورد سد هوور و حوضه کلورادو 4 برابر آورد، حجم ذخیره داریم؛ جریان ثابت است و هیچ کاری ندارند که بالادست ترسالی است یا خشکسالی، یک جریان متوسط را در همه دوره‌ها به پایین دست رهاسازی می‌کند و این فقط با وجود یک مخزن بزرگ قابل تحقق است.
وی ادامه داد: در حوزه کلورادو، 7 ایالت امریکا با جمعیتی بالغ بر 40 میلیون نفر، وابسته به آورد این رودخانه هستند که با سد، متوسط جریان سالانه‌اش و نیاز مردم تأمین می‌شود؛ در حالی‌که این رودخانه یکی از رودخانه‌های بزرگ امریکا نیست، اما مشابه رودخانه‌های کارون یا کرخه ما است.
انسانیت با بیان اینکه "در مقایسه محیط زیستی مخازن سدهای بزرگ، می‌توان به دریاچه سالتون‌لیک اشاره کرد"، گفت: دریاچه سالتون لیک قبل از اینکه کشاورزی در حاشیه رودخانه کلورادو به این وسعت آغاز شود، خشک بود؛ در اثر پساب کشاورزی احیا شد، یعنی کشاورزی از ذخیره آب در سد و محیط زیست از احیای کشاورزی، احیا شدند.
*** این بحث که سدها، محیط زیست را رو به نابودی می‌برند اصلا بحث درستی نیست
وی افزود: این بحث که سدها، محیط زیست را رو به نابودی می‌برند اصلا بحث درستی نیست؛ در واقع نه‌تنها در سدسازی کم‌کاری شده بلکه دوستان محیط زیستی القای اشتباه در خصوص آثار سدسازی می‌کنند.
این کارشناس مدیریت منابع آب تصریح کرد: معلول را نباید به عنوان علت در نظر گرفت، معلول ساخت سد، کشاورزی است و کشاورزی هم به ذات چیز بدی نیست؛ به طور مثال در حوضه زاینده‌رود حداقل 60 سال است که سد زاینده رود هست و معضلات محیط زیستی این حوضه مربوط به 20 سال اخیر است، پس مشخص می شود معضلات محیط زیستی این حوضه ربطی به وجود سد ندارد.
*** این یک مغالطه است که لزوم وجود سد را به عنوان یک ابزار، به خاطر تقابل برنامه ریزی اشتباه، نادیده بگیریم
وی ادامه داد: برنامه کشاورزی ممکن است در مواردی در حوضه های بسته با محیط زیست تقابل یا رقابت کند، یعنی حق‌آبه رودخانه طبق یک برنامه‌ریزی اشتباه تخصیص نیابد، اما به این علت، نمی توان لزوم ساخت ابزار را در نظر نگیریم و یا سد را مقصر بدانیم، در منطق این یک مغاطله است؛ مثلا اگر صنایع غذایی در یک محدوده‌ای ایجاد می‌شود، معلول آن پرخوری است و پرخوری باعث چاقی می‌شود؛ حال اگر بخواهیم چاقی را به عنوان یک معضل از بین ببریم آیا صنایع غذایی که ابزار است را از بین می‌بریم؟
این مشخص است که برنامه‌ریزی و عامل اصلی که تصمیم و اراده بشر است برای تسهیم منابع موثر است و نباید ابزار را مقصر بدانیم؛ سد یک ابزار برای تأمین بهینه آب است، حال اینکه بخواهیم این ابزار را خط بزنیم و حذف کنیم، پاک کردن صورت مسئله است و ضمن اینکه باید مورد به مورد بررسی شود که آیا در حوضه بازی مثل کارون و کرخه بحث می کنیم که جریان به دریا ریخته می شود یا در مورد یک حوضه بسته صحبت می کنیم.
*** در خوزستان به هیچ‌وجه رقابت بین کشاورزی و محیط زیست نداریم
انسانیت با بیان اینکه "در خصوص تالاب شادگان امسال دیدیم که جریان آب به دریا می‌ریزد"،گفت: تمام جریان تالاب شادگان با 5 نهر طبیعی با جریان بسیار زیاد به دریا زهکش می‌شد و جریان تالاب هورالعظیم هم وضعیت مشابهی داشت، حتی استاندار خوزستان تقاضا کرد از کشور عراق که زهکش نهر سویب را باز کند تا جریان تالاب زهکش شود.
وی افزود: ما در خوزستان به هیچ‌وجه رقابت بین کشاورزی و محیط زیست نداریم، نمی‌گویم رقابت بین محیط زیست و سدسازی، چرا که عامل اصلی کشاورزی است، و این مفهوم که رقابتی بین محیط زیست و کشاورزی در خوزستان وجود دارد، مفهومی اشتباه است.
انتهای پیام/
