«هستی‌شناسی هنر مفهومی» منتشر شد/نقادی هنر مفهومی از کاپیتالیسم
«هستی شناسی هنر مفهومی» با گردآوری و ترجمه علیرضا امیرحاجبی منتشر شد. این کتاب شامل مقالات و نقدهای رادیکال بزرگان و بنیان گذاران کانسپتچوآل آرت بر سیطره نظام سرمایه‌داری بر هنر است.
امیرحاجبی به خبرنگار مهر گفت: تازه‌ترین ترجمه من کتاب «هستی شناسی هنر مفهومی» است که به تازگی توسط کارگاه نشر اتفاق با همراهی مان‌کتاب منتشر شده و به زودی روانه کتابفروشی‌ها می‌شود.
این کتاب در اصل دنباله «آغاز بی‌پایان: هنر مفهومی» است که با ترجمه من در سال ۱۳۹۲ توسط موسسه پژوهشی چاپ و نشر نظر منتشر شده بود.
وی افزود: مقالات این کتاب به قلم هنرمندانی چون آدریان پایپر، رابرت اسمیتسون، دن گراهام، سول لوویت، یان ویلسون و دیگر بنیان گذاران و پیشروهای هنر مفهومی در قرن بیستم است.
همچنین در این کتاب سه گفت‌وگوی جذاب مطبوعاتی هم ترجمه شده است.
یکی از گفت‌وگوها مصاحبه کاترین میه – که پیشتر از او کتاب «هنر معاصر تاریخ و جغرافیا» با ترجمه مهشید نونهالی منتشر شده – است با گروه «هنر و زبان» و دو دیگر نیز گفت‌وگوهایی است با رابرت اسمیتسون و سول لوویت.
متنی از جان کیج نیز در این کتاب ترجمه شده است.
امیرحاجبی ادامه داد: در منابع فارسی زوایای پنهانی از هنر مفهومی وجود داشت.
اینکه چه کسانی این هنر را آغاز کردند در مکتوبات فارسی مبهم و اسم آنها مطرح نشده بود.
این در صورتی است که این هنرمندان در تاریخ هنر معاصر مهم بودند و اثر زیادی داشتند.
این هنرمند و مترجم همچنین درباره رویکرد و نگاه عمده هنرمندان هنر مفهومی در حوزه تئوریک گفت: در نگاه این هنرمندان نظریات ضدامپرالیستی و چپ به شدت وجود دارد.
آنها نقد شدیدی به سیطره کاپیتالیسم در هنر و شرایط بازار هنر و حراجی‌های آمریکا وارد کردند.
این نقد ارتباط هنر معاصر آمریکا با بازار و وال استریت را نیز دربر می‌گرفت.
آنها سعی کردند با تولیدات خود، هنر را از شکل مبادله‌ای‌اش خارج کرده و از کالازدگی در بازار هنر حلوگیری کنند.
امیرحاجی در بخش دیگری از سخنان خود درباره گروه «هنر و زبان» گفت: این گروه پایه گذار کانسپتچوآل آرت در دهه ۶۰ میلادی است.
در گفت‌وگوی کاترین میه با این گروه، اعضا نقدهای رادیکالی به استیلای بازار آمریکایی در هنر جهان کرده و به تقبیح تقلید اروپا و سایر نقاط جهان از الگوهای آمریکایی‌ها می‌پردازند.
به طور کل نسل اولیه هنرمندان هنر مفهومی نقدهای بنیان برافکن بر نظام کاپیتالیستی حاکم بر جهان هنر و ارتباط بین سرمایه دار و هنرمند وارد کردند.
متاسفانه مخاطبان فارسی زبان و دانشجویان هنر هنوز هم با آن نقدها آشنا نیستند و امیدوارم این کتاب بتواند در این زمینه راهگشا باشد.
علیرضا امیرحاجبی، دانش‌آموخته رشته آهنگسازی از مرکز پژوهش‌های تطبیقی آکوستیک و موسیقی پاریس (IRCAM) با گرایش ادیوسفر- طراحی فضاهای صوتی است.
وی افزون بر موسیقی در عرصه‌های مختلفی از هنر معاصر و مدیاهای جدید از جمله پرفورمنس آرت، هنر چیدمان و ویدیوآرت تجربه‌های متعددی داشته است.
به باور بسیاری از منتقدان امیرحاجبی از معدود هنرمندان هنرهای مفهومی و پرفورمنس آرت در ایران است که اجراهایی اصیل و مبتنی بر فلسفه وجودی این هنرها به مخاطبان ارائه می‌دهد.
از مهمترین آثار امیرحاجبی در حیطه هنرهای مفهومی می‌توان به «پروژه سنگ - آینه در محوطه باستانی شهر یری»، «پروژه چار مسلمون در منطقه رودبار قصران»، «پروژه گوش سپردن به بادهای خورشیدی در خرانق یزد» و «پروژه چیدمان محیطی در یخچال تاریخی میبد» اشاره کرد.
از ترجمه‌های منتشر شده وی نیز می‌توان به این موارد اشاره کرد: «نامعین‌ها» اثر جان کیج، «تئاتر و هنر اجرا» شامل مقالاتی از آنتونن آرتو، آدولف آپیا، آلفرد ژاری، ریچارد شخنر و دیگران و «آغاز بی‌پایان: هنر مفهومی» شامل مجموعه مقالاتی از هنرمندانی چون فیلیپو توماسو مارینتی، هانیس ریشتر، جان کیج، سل لوویت، آنتونن آرتو و گفت‌وگوهایی با مارینا آبراموویچ و آلن کاپرا و همچنین یادداشتی از رابرت اسمیتسون.