۲۰۰ واحد دانشگاه آزاد فاقد معاونت پژوهشی مستقل هستند

به گزارش خبرنگار مهر، حامد افشاری امروز در هجدهمین گردهمایی معاونان پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی با تشریح وضعیت کنونی معاونت‌های پژوهش و فناوری در واحدهای دانشگاهی، مجموعه‌ای از چالش‌های ساختاری، مالی و آئین‌نامه‌ای را از موانع اصلی توسعه فعالیت‌های پژوهشی و فناورانه برشمرد و تأکید کرد: اصلاح این روندها نیازمند تصمیم‌گیری‌های کلان، تفویض اختیار هوشمندانه و بازنگری جدی در مقررات موجود است.
نبود معاونت پژوهشی مستقل در بسیاری از واحدها
حامد افشاری با اشاره به ساختار مدیریتی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: یکی از دلایل کاهش فعالیت‌های پژوهشی در برخی واحدها، تغییر ساختار معاونت‌ها و ادغام حوزه آموزش و پژوهش در قالب معاونت علمی است.
در حال حاضر، در تعداد قابل توجهی از واحدها، معاون پژوهشی به‌صورت مستقل وجود ندارد و این مسئله به تضعیف مدیریت تخصصی پژوهش منجر شده است.
وی افزود: بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، حدود ۲۰۰ واحد دانشگاهی فاقد معاون پژوهشی مستقل هستند و این موضوع باعث شده برنامه‌ریزی پژوهشی، پیگیری طرح‌ها و تخصیص منابع با اختلال مواجه شود.
محدودیت‌های بودجه‌ای و موانع اجرایی هزینه‌کرد پژوهشی
معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به دغدغه مدیران واحدها درباره بودجه‌های پژوهشی گفت: یکی از انتقادهای مکرر این است که اگرچه در اسناد بودجه‌ای، اعتبار پژوهشی پیش‌بینی می‌شود اما در مرحله اجرا برخی واحدها با سنگ‌اندازی‌های اداری مواجه می‌شوند و امکان هزینه‌کرد به‌موقع فراهم نیست.
افشاری تصریح کرد: بسیاری از واحدهای دانشگاهی در شرایط مالی دشواری قرار دارند و بخش زیادی از آن‌ها در وضعیت سر به سر هستند؛ در چنین شرایطی، لازم است بودجه‌های پژوهشی با دقت بالا تدوین و در عین حال، فرآیند اجرای آن‌ها تسهیل شود تا پژوهش قربانی محدودیت‌های اداری نشود.
کمیسیون معاملات و تأخیر در تصمیم‌گیری‌های حیاتی
وی با اشاره به مباحث مطرح‌شده درباره کمیسیون معاملات اظهار کرد: سقف معاملات مشخص و تا حدود ۲۸۰ میلیون تومان است فرآیند تصمیم‌گیری پیچیدگی بالایی ندارد اما در عمل، تأخیر در تأمین منابع خرد می‌تواند خسارت‌های جدی به پروژه‌های پژوهشی وارد کند.
افشاری با بیان نمونه‌هایی از این وضعیت افزود: در برخی واحدها، به دلیل عدم امکان تصمیم‌گیری سریع برای هزینه‌های فوری، زیرساخت‌های پژوهشی و حتی طرح‌های فعال از بین رفته‌اند؛ در حالی که ماهیت پژوهش، سرعت عمل و انعطاف‌پذیری را می‌طلبد.
خلأ تنخواه پژوهشی و کاهش چابکی مدیریتی
معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی یکی از مشکلات اساسی حوزه پژوهش را نبود آئین‌نامه مشخص برای تنخواه پژوهشی دانست و گفت: در حالی که سایر معاونت‌ها از سازوکار تنخواه برخوردارند، معاونت پژوهشی فاقد ابزار مالی فوری برای مواجهه با مسائل اضطراری است.
وی افزود: خرابی تجهیزات، توقف آزمایش‌ها یا نیاز به تأمین سریع قطعات، مواردی نیستند که بتوان آن‌ها را به فرآیندهای طولانی اداری سپرد؛ بنابراین تعریف تنخواه پژوهشی، ضرورتی جدی برای افزایش چابکی مدیریتی در این حوزه است.
ضرورت بازنگری و شخصی‌سازی آئین‌نامه‌ها
افشاری با انتقاد از نگاه یکسان به آئین‌نامه‌های پژوهشی اظهار کرد: یکی از چالش‌های مهم، اعمال مقررات یکسان برای واحدهایی با شرایط کاملاً متفاوت است.
واحدهای بزرگ، متوسط و کوچک، یا واحدهای مستقر در استان‌های مختلف، نیازهای متفاوتی دارند و نمی‌توان با یک نسخه واحد، همه آن‌ها را مدیریت کرد.
وی با اشاره به دسته‌بندی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در پنج سطح افزود: آئین‌نامه‌ها باید متناسب با سطح، توان مالی و ظرفیت پژوهشی هر دسته از واحدها طراحی شود تا زمینه فعالیت مؤثرتر فراهم شود.
تمرکز بر پروژه‌های کلان و پرهیز از پراکندگی منابع
معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر محدودیت منابع مالی دانشگاه گفت: اگر هدف، تولید ثروت و ایجاد ارزش افزوده پایدار است، باید از پراکندگی سرمایه‌گذاری‌ها در طرح‌های کوچک و کم‌اثر پرهیز کرد و منابع به سمت پروژه‌های کلان هدایت شود.
وی افزود: تجربه نشان داده است پروژه‌های بزرگ، با مشارکت چند واحد دانشگاهی، شانس موفقیت بالاتری دارند و می‌توانند به‌عنوان موتور محرک اقتصاد دانش‌بنیان دانشگاه عمل کنند.
نقش صندوق پژوهش و فناوری در سرمایه‌گذاری هدفمند
افشاری با اشاره به مأموریت صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: منابع صندوق محدود است و امکان سرمایه‌گذاری در همه طرح‌ها وجود ندارد.
بنابراین طرح‌ها باید بر اساس شاخص‌هایی مانند خلق ارزش، بازده اقتصادی و اثرگذاری ارزیابی شوند.
وی تأکید کرد: ایجاد کارگروه‌های تخصصی و دائمی در صندوق، با حضور معاونان پژوهشی و علمی واحدها، می‌تواند فرآیند ارزیابی و تصمیم‌گیری را تقویت کند.
اختیارات قانونی واحدها و لزوم افزایش آگاهی مدیریتی
معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: بخشی از مکاتبات و درخواست‌های واحدها ناشی از عدم آگاهی نسبت به اختیارات قانونی است.
آئین‌نامه‌ها به واحدها اجازه داده‌اند در چارچوب شورای اقتصاد دانش‌بنیان، درباره برخی سرمایه‌گذاری‌ها تصمیم‌گیری کنند و نیازی به اخذ مجوز از سازمان مرکزی نیست.
وی افزود: افزایش آگاهی مدیران از مقررات موجود می‌تواند بسیاری از گره‌های اجرایی را بدون نیاز به مداخلات بالادستی باز کند.
نگاه زنجیره‌ای از پژوهش تا اقتصاد دانش‌بنیان
افشاری در پایان با تأکید بر نگاه مرحله‌ای به فعالیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی گفت: مسیر توسعه باید از علم‌سنجی و پژوهش آغاز شود و به فناوری، نوآوری و اقتصاد دانش‌بنیان برسد.
تنها با این نگاه زنجیره‌ای و منسجم می‌توان جایگاه واقعی دانشگاه را در تولید علم و ثروت تثبیت کرد.