از هجو عشق تا تنهایی انسان معاصر؛ ذات تئاتر دیالوگ و چندصدایی است

عبدالرضا شیبانی کارگردان نمایش «عِچق» که این شب‌ها در مجموعه تئاتر لبخند روی صحنه رفته است در گفتگو با خبرنگار مهر درباره موضوع این نمایش توضیح داد: عشق به عنوان یک نیروی متناقض در جامعه بشری، همزمان امکان نجات و ویرانی انسان را فراهم می‌کند؛ امری ضروری که البته به آن نقد جدی زیستی هم وارد است.
عشق بین فردی آنچنان که می‌شناسیم در انسان متمدن به واسطه ادبیات، هنر و جامعه، حالتی رمانتیک‌تر به خود گرفته است.
به هر حال عشق را اگر علاقه شدید قلبی تلقی کنیم، به عنوان یک نیروی محرک و عامل بقا از مهمترین موضوعات بشری در ادبیات و هنر محسوب می‌شود و همچنین ساختار مثلث عشقی یک کلیشه قدرتمند در درام است.
موضوع نمایش «عچق» با نام اصلی Luv که کوته‌نوشت Love است، عشق است.
شاید هم به واسطه نگاه ابزورد نویسنده و پارودی‌ که در متن و اجرا وجود دارد، نقد عشق باشد.
داستان این نمایش مرتبط به یک مثلث عشقی است اما مثلثی متفاوت که هم اخلاق‌گرا است و هم شوکه‌کننده.
«عچق» با مسائل روز جامعه ما پیوند دارد
وی با اشاره به انتخاب این نمایشنامه نوشته موری شیسگال نمایشنامه‌نویس و فیلمنامه‌نویس آمریکایی عنوان کرد: من وسواس زیادی در انتخاب متن دارم.
خودم هم دستی به قلم دارم اما به راحتی مجاب نمی‌شوم که نمایشنامه‌ای را برای اجرا برگزینم.
در اولین مواجهه‌ام با این نمایشنامه شیفته‌اش شدم؛ عشق و روابط بین فردی همیشه از دغدغه‌های من بوده است و مضاف بر این، نمایشنامه «عچق» از انواع کمدی همچون موقعیت، رفتار، گفتار، شخصیت، پارودی، گروتسک، کاریکاتور و اسلپ استیک بهره برده است.
این اثر هجو عشق، هجو ازدواج و پرداختن به تنهایی انسان معاصر نیز محسوب می‌شود؛ یک کمدی سنتی از برادوی که مؤلفه‌های کمدی ابزورد را در خود دارد.
پس از چندین بار خواندن متن متوجه اشتراکات بسیاری در متن با مسائل روز جامعه خودمان شدم و از طرفی این نمایشنامه توأمان از غنای هنری و عمق فلسفی و جامعه‌شناختی نیز برخوردار است و به لحاظ داستان و روایت، موقعیت و شخصیت‌های آشنایش برای عموم جامعه قابل فهم، تأمل‌برانگیز و مفرح است.
شیبانی در رابطه با پایبندی به متن اصلی این اثر گفت: اجرای کامل این نمایشنامه نزدیک به ۳ ساعت اجراست.
از طرفی جامعه امروز مثل دهه شصت و هفتاد میلادی حوصله صرف این زمان را در تماشاخانه ندارد، شرایط اجرا در زمان محدود است و ممیزی‌هایی هم بود که بر متن اعمال شد.
بنابراین سعی کردم در دراماتورژی اثر ضمن حفظ ساختار قصه، هم آن را فشرده‌سازی کنم و هم نقاط برجسته و مورد علاقه‌ام در متن را به روشی خارج از آنچه متن به ما می‌دهد برجسته کنم؛ حتی در قسمت‌هایی ضمن حفظ جوهره کنش دراماتیک، از نو خودم آن را نوشتم.
خوشبختانه شهرام زرگر مترجم اثر دست من را به عنوان کارگردان کاملاً باز گذاشت.
ذات تئاتر دیالوگ و چندصدایی است
شیبانی که پیش‌تر نمایش‌های «آی» و «انگور» را به صحنه برده است با اشاره به ویژگی‌های اجرایی این نمایش بیان کرد: کمدی به عنوان یک ابَرژانر راهنمای من بوده پس تلاش کردم در سبک و سیاق اجرا از انواع کمدی غافل نشوم و ترفندهای مختلفی را در نظر بگیرم.
یکی از علایق من نشانه‌ها و برخورد پارادوکسیکال عناصر نمایش است که تلاش کردم به فراخور نمایشم آن را هم از دست ندهم.
از طرفی اجرای تئاتر صرفاً ساخته کارگردان نیست، کارگردان در رأس هرم، طراح و هدایت‌گر لحن اثر است اما در نهایت تألیف بازیگران و طراحان دیگر هم مؤثر است.
این نکته‌ای کلیدی بود که از تک‌صدایی پرهیز کنم و در عین حال ریسمان هدایت و فرم از دستم در نرود و به ذات تئاتر که دیالوگ و چند صدایی است نزدیک‌تر شوم.
از متن تا عوامل اجرا، ابزارهای هوشمندی هستند که در اختیار کارگردان هستند و من به فراخور پتانسیل و توانمندی‌های گروه پذیرای تغییرات هم بودم.
شرایط اکنون تئاتر، هر روز ما را از ایده‌آل‌هایمان دورتر می‌کند.
بخش بزرگی از تئاتر جای غیر تئاتری‌ها و شامورتی‌بازی‌ها شده است.
وی افزود: البته خدا را شکر می‌کنم که در گروه یک‌دست ما بی‌اغراق همه هنرمند و دغدغه‌مند هستند.
من خوشحالم که سه بازیگر درخشان و خوش‌مشرب در این پروژه هستند.
سروش جمشیدی هفت ماه است که درگیر این اثر است.
کاوه مرحمتی سه ماه و فرزانه سهیلی ۲ هفته پیش از اجرا به ما پیوستند.
البته سهیلی کار چند ماهه را طی ۲ هفته به درستی انجام داد.
هر کدام از این بازیگران جنس کمدی‌شان متفاوت است اما کنار هم هماهنگ و بسیار شیرین هستند.
کارگردان نمایش «عچق» در پایان با اشاره به طراحی صحنه در این نمایش اظهار کرد: آهنگساز و طراح صدای این نمایش بابک کیوانی است؛ هنرمندی به شدت نکته‌سنج که کمترین دیالوگ را بین طراحان با او داشتم.
طراحی صحنه اثر نیز با سعید یزدانی است که از ابتدای انتخاب متن با من همراه بود.
طراحی گریم با تینا بخشی گریمور و بازیگر خوش انرژی تئاتر است.
طراحی لباس نیز با سرور ماندی بود که هم انتخاب‌های خوبی داشت و هم طراحی و دوخت خوبی را اجرا کرد.
طراح نور «عچق» مجید سیادت است آخرین طراحی که به ما پیوست.
هماهنگی طراحان و بازی بازیگران از سختی‌های یک کار تمیز و فکر شده است و امیدوارم که این اتفاق افتاده باشد.
نمایش «عچق» از ۲۰ آذر تا ۱۶ دی هرشب ساعت ۱۹ در سالن ۳ مجموعه تئاتر لبخند روی صحنه می‌رود.
در این نمایش سروش جمشیدی، کاوه مرحمتی و فرزانه سهیلی به ایفای نقش می‌پردازند.
در خلاصه داستان این نمایش آمده است: علاقه چندم قلبی.