حذف ارز ترجیحی چگونه سفره مردم را در ۸ ماه کوچک کرد؟
بررسی آمارها نشان میدهد سیاستهای ارزی دولت، حذف ارز ۲۸۵۰۰ تومانی و افزایش نرخ نیما، به عنوان متهمان ردیف اول گرانیها و افزایش قیمت اقلام حیاتی خانوار شناخته میشوند.
به گزارش مشرق، جدیدترین آمارهای منتشر شده از سوی اداره آمارهای اقتصادی بانک مرکزی که روند تغییرات قیمت خردهفروشی مواد خوراکی در تهران را طی بازه زمانی ۲۹ فروردین ۱۴۰۴ تا ۲۱ آذر ۱۴۰۴ مقایسه میکند، حاکی از وقوع یک شوک قیمتی سنگین در بازار کالاهای اساسی است.
این آمارها نشان میدهد که وعدههای مسئولین مبنی بر کنترل تورم خوراکیها با شکست مواجه شده و سیاستهای ارزی اعمال شده (موسوم به جراحی ارزی یا تکنرخی کردن ارز) مستقیماً بر سفره اقشار ضعیف و متوسط جامعه آوار شده است.
در جدول زیر جهش قیمت برخی از مهمترین اقلام سبد خانوار طی تنها ۸ ماه قابل مشاهده است:
واکاوی دلایل گرانی؛ پشت پرده چه میگذرد؟
بر اساس تحلیلهای کارشناسی پیوست شده به این آمار، دلایل اصلی این آشفتگی بازار را میتوان در چند محور کلیدی خلاصه کرد:
۱.
بحران در بازار پروتئین؛ سراب ارز ۲۸۵۰۰ تومانی
در حالی که قیمت گوشت گوساله و گوسفندی رکوردهای عجیبی را ثبت کرده است، تحلیلها نشان میدهد برخلاف تصور عموم و ادعای مسئولان، تمام هزینههای تولید دام و مرغ با ارز ۲۸۵۰۰ تومانی تامین نمیشود.
واقعیت ماجرا: تنها ۱۵ تا ۳۰ درصد هزینههای تولید (خوراک دام) با ارز ترجیحی تامین میشود.
مابقی هزینهها تابعی از نرخ ارز آزاد و تجاری است.
چالش تامین ارز: تاخیر در تخصیص ارز نهادهها باعث شده تولیدکنندگان مجبور به تامین نیاز خود از بازار آزاد شوند که این امر مستقیماً قیمت نهایی را بالا برده است.
۲.
شوک قیمتی در بازار حبوبات؛ هشدارهایی که جدی گرفته نشد
قیمت حبوبات به ویژه لوبیا چیتی و نخود افزایشی سرسامآور داشته است.
دلیل اصلی این گرانی، حذف حبوبات از شمول ارز ۲۸۵۰۰ تومانی و واردات آنها با نرخ ارز نیمایی (که از ۴۰ هزار تومان به ۷۰ هزار تومان رسیده) عنوان شده است.
لازم به ذکر است، پیش از این کارشناسان هشدار داده بودند که با سیاستهای غلط دولت و افزایش نرخ ارز در تالار دوم، سناریوی جهش قیمت گوشت برای حبوبات نیز تکرار خواهد شد که متاسفانه این پیشبینی محقق شد.
۳.
برنج؛ قربانی خشکسالی و سوءمدیریت واردات
قیمت برنج خارجی رشد عجیبی داشته و به تبع آن برنج ایرانی نیز گران شده است.
دلایل این گرانی، کاهش شدید ارز تامین شده برای واردات، حذف ارز ۲۸۵۰۰ تومانی برنج خارجی و همچنین کاهش تولید داخلی به دلیل کمبود بارندگی، بازار برنج را ملتهب کرده است.
هزینههای جانبی تولید برنج داخلی (کود و سم) نیز با دلار آزاد محاسبه میشود.
۴.
قند، شکر و چای؛ خداحافظی با یارانه
این اقلام که در انتهای سال ۱۴۰۲ از لیست دریافتکنندگان ارز ۲۸۵۰۰ تومانی حذف شدند، اکنون با نرخ ارز نیمایی و تجاری تامین میشوند.
نتیجه این تصمیم، افزایش قیمت محسوس چای خارجی و روغن نباتی جامد در سال ۱۴۰۴ بوده است.
زنگ خطر برای روغن خوراکی؛ شوک بعدی در راه است؟
تنها کالایی که هنوز تغییر قیمت جهشی (مانند سایر اقلام) نداشته، روغن مایع است.
دلیل این ثبات نسبی، باقی ماندن روغن در لیست دریافتکنندگان ارز ۲۸۵۰۰ تومانی است.
با این حال، کارشناسان هشدار میدهند:
حدود ۷۰ درصد هزینه هر بطری روغن مربوط به قیمت جهانی و مواد اولیه است، اما ۳۰ درصد مابقی (بطری، پلاستیک، حمل و نقل) با نرخ ارز آزاد و نیمایی محاسبه میشود که دائماً در حال افزایش است.
هشدار جدی: اگر طبق زمزمههای موجود، ارز ۲۸۵۰۰ تومانی روغن حذف و به نرخ ۷۰ هزار تومان تبدیل شود، قطعا قیمت روغن خوراکی در بازار بیش از دو برابر خواهد شد که تبعات تورمی سنگینی خواهد داشت.
آمارهای ۱۴۰۴ نشان میدهد سیاست «تکنرخی کردن ارز» بدون در نظر گرفتن پیوستهای حمایتی و کنترل زنجیره تامین، تنها به کوچکتر شدن سفره مردم منجر شده است.
بنابراین دولت باید پاسخ دهد که چرا با وجود ادعای کنترل بازار، قیمت اقلامی مثل تخممرغ و گوشت که قوت غالب مردم هستند، چنین رشد افسارگسیختهای داشتهاند؟