بلاتکلیفی طرح شیر مدارس در سال تحصیلی جدید
با وجود آغاز سال تحصیلی جدید، طرح شیر مدارس همچنان در وضعیت بلاتکلیف قرار دارد؛ طرحی که به دلیل تأخیرهای بودجهای، اختلافنظرهای نهادی و افزایش قیمت شیر، اجرای آن با وقفه مواجه شده و سلامت تغذیهای دانشآموزان را در انتظار تصمیم نهایی گذاشته است.
به گزارش مشرق، طرح توزیع شیر در مدارس که با هدف ارتقای سلامت تغذیهای دانشآموزان و افزایش سرانه مصرف لبنیات طراحی شده، اگرچه در بسیاری از کشورهای جهان قدمتی نزدیک به یک قرن دارد، اما در ایران طی سالهای اخیر با وقفههای مکرر، حذفهای مقطعی و چالشهای بودجهای و اجرایی مواجه بوده است؛ چالشهایی که امسال نیز اجرای سراسری این طرح را با تأخیر جدی روبهرو کرده است.
ایران قبل و پس از انقلاب اسلامی از کشورهای پیشرو در اجرای طرح شیر رایگان مدارس بوده و تا میانه دهه ۸۰ اقدامات قابلقبولی در این زمینه انجام شده است.
با این حال، در اواخر دهه ۸۰ و همزمان با اجرای قانون هدفمندسازی یارانهها، طرح شیر مدارس بهطور کامل حذف شد و از آن زمان تاکنون، اجرای آن بهصورت ناپیوسته و محدود دنبال شده است.
طرح شیر مدارس در برخی کشورها بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد.
برای مثال، در ترکیه سالانه ۲۷۰ نوبت شیر رایگان در مدارس توزیع میشود و حدود ۱۰ میلیون دانشآموز تحت پوشش این طرح قرار دارند.
در چین نیز حدود ۳۰ میلیون دانشآموز از برنامه شیر مدارس بهرهمند هستند و همین سیاست، نقش مهمی در افزایش سرانه مصرف لبنیات در این کشور ایفا کرده است.
بر اساس آمارهای جهانی، سرانه مصرف لبنیات در کشورهای توسعهیافته و در حال توسعه بین ۱۶۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم در سال است، در حالی که این رقم در ایران، حتی در خوشبینانهترین برآوردها، حدود ۷۰ کیلوگرم عنوان میشود.
ضعفهای اجرای طرح در دهه ۸۰
محمدرضا بنیطبا سخنگوی انجمن صنایع لبنی، یکی از دلایل ناکامی طرح شیر مدارس در دهه ۸۰ را تغییر در ساختار تخصیص بودجه دانسته و توضیح داده است: تا پیش از آن، شیر مدارس مطالبه آموزشوپرورش بود و این وزارتخانه بر اجرای آن نظارت داشت، در حالی که وزارت بهداشت آییننامهها را ابلاغ میکرد و تولیدکنندگان مسئول اجرا بودند.
اما با استانیشدن بودجه، فرآیند تأمین و توزیع دچار اختلال شد و تأخیر در تصویب و ابلاغ طرح، بخش زیادی از سال تحصیلی را از بین میبرد.
وی همچنین واگذاری طرح از طریق مناقصه با پایینترین قیمت و بدون صلاحیتسنجی کافی را از دیگر آسیبهای آن دوره دانسته است.
الزامات بهداشتی مانع آغاز توزیع شیر شده است
در تازهترین اظهارنظر رسمی، علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزشوپرورش، اعلام کرده است که قرارداد توزیع شیر در شمار زیادی از استانها نهایی شده و با تکمیل این روند، تقریباً همه استانها وارد چرخه اجرا خواهند شد.
با این حال، به گفته وی، در برخی استانها با وجود انجام خرید، الزامات بهداشتی مانع آغاز توزیع شده است.
بر اساس دستورالعملهای وزارت بهداشت، شیر تولیدشده باید حداقل ۱۰ روز در دوره قرنطینه نگهداری شود و تا پایان این بازه اجازه توزیع ندارد؛ موضوعی که زمان اجرای طرح را به تعویق انداخته است.
افزایش بیسابقه قیمت شیر، چالش دیگر اجرای طرح در سال جاری است.
فرهادی اعلام کرده قیمت هر کیلو شیر که تا مهرماه حدود ۲۳ هزار تومان بود، اکنون به ۴۵ تا ۴۶ هزار تومان رسیده است؛ افزایشی که روند عقد قرارداد با تأمینکنندگان را کند کرده و هزینه اجرای طرح را بهشدت بالا برده است.
از سوی دیگر، اختلافنظر میان وزارت آموزشوپرورش و سازمان برنامهوبودجه درباره جامعه هدف طرح، اجرای سراسری یا تمرکز بر مناطق کمبرخوردار، یکی از گرههای اصلی ادامه اجرای آن محسوب میشود.
توزیع شیر در مدارس نیاز به بودجه مصوب دارد
اگرچه با پیگیری نمایندگان مجلس، موضوع شیر مدارس و تغذیه کودکان به برنامه هفتم توسعه اضافه شده است، اما به گفته کارشناسان، این طرح تا زمانی که در بودجههای سالانه ردیف مشخص و کافی نداشته باشد، از حالت «تکلیف روی کاغذ» فراتر نخواهد رفت.
در عین حال، صنایع لبنی کشور آمادگی خود را برای تولید شیر مدارس با حداقل حاشیه سود اعلام کردهاند و پیشنهاد دادهاند در صورت محدودیت منابع دولتی، از ظرفیت ارزش افزوده این صنایع برای تداوم اجرای طرح استفاده شود.
با این حال، به نظر میرسد سرنوشت یکی از قدیمیترین طرحهای حمایتی نظام آموزشی کشور، همچنان در گرو تصمیمهای بودجهای، هماهنگی نهادی و اراده جدی برای اولویتدادن به سلامت تغذیهای دانشآموزان باقی مانده است.