دانشجویان دارای معلولیت و نامناسب بودن فضاهای دانشگاهی
آموزش عالی یکی از مهمترین مسیرهای توانمندسازی فردی و اجتماعی است؛ مسیری که باید برای همه افراد جامعه، از جمله دانشجویان دارای معلولیت، قابل دسترس و برابر باشد.
به گزارش مشرق، تعداد قابل توجهی از معلولان با تمام مشکلاتی که دارند، خود را به دانشگاه میرسانند اما بسیاری از آنها تحت تاثیر نبود امکانات و حمایتهای لازم، سایه تبعیض و نابرابری را بر سر خود حس می کنند و تحصیل آنها را تحت تاثیر قرار میدهد، نبود امکانات فیزیکی مناسب، نبود حمایتهای آموزشی و عدم آگاهی برخی اساتید و کارکنان باعث شده است بخش قابل توجهی از دانشجویان دارای معلولیت نتوانند از حقوق برابر تحصیل برخوردار شوند.
آمار دقیقی از دانشجویان دارای معلولیت در دست نیست چراکه بسیاری از معلولیتهای خفیف یا حتی متوسط تحت پوشش نهادهای حمایتی قرار نمیگیرند اما در مجموع ۱۹ هزار دانشجو تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند که تعدادی از آنها را دانشجویان دارای معلولیت تشکیل میدهند.
کارشناسان معتقدند عدم مناسبسازی دانشگاهها پیامدهای متعددی از افت تحصیلی و کاهش انگیزه تا تمدید سنوات و آسیبهای روانی و احساس طردشدگی برای معلولان دارد، هنگامیکه دسترسی به محیط و محتوای آموزشی دشوار است، انرژی و زمان زیادی صرف امور ابتدایی میشود، این موضوع تمرکز فرد را از یادگیری سلب کرده و به تدریج موجب کاهش انگیزه و عملکرد تحصیلی میشود، افت نمرات باعث میشود دانشجوی معلول در آینده در بازار کار نیز با تبعیض بیشتری مواجه شود.
از سوی دیگر تعداد قابل توجهی از دانشجویان معلول به دلیل مشکلات محیطی یا عدم حمایت، مجبور به انتخاب واحد کمتر یا حتی حذف ترم میشوند، این موضوع شکلی از «محرومیت آموزشی» است، همچنین اگر دانشجو احساس کند از امکانات برابر برخوردار نیست یا برای حضور در کلاسها دچار مشکل است، احساس تبعیض و طردشدگی خواهد کرد، این احساس میتواند منجر به اضطراب، افسردگی یا کاهش اعتماد به نفس شود.
رعایت عدالت اجتماعی و حقوق شهروندی، افزایش کیفیت آموزش، تقویت استقلال و توانمندسازی دانشجویان و بهرهمندی جامعه از استعدادهای بیشتر از جمله دلایلی است که ضرورت مناسبسازی دانشگاهها را روشن می کند، افراد دارای معلولیت شهروندانی برابر هستند و بر اساس قوانین داخلی و کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت، دولت موظف است امکان تحصیل برابر را فراهم کند.
مهمترین مشکلات فیزیکی دانشگاهها برای معلولان کدامند؟
مشکلات فیزیکی و معماری محیط دانشگاه یکی از مهمترین چالشهای اصلی دانشجویان دارای معلولیت است، بسیاری از ورودیها، پلهها، کلاسها و ساختمانها برای استفاده افراد دارای معلولیت جسمی - حرکتی طراحی نشدهاند.
نبود آسانسور یا غیرفعال بودن آن، رمپهای غیراستاندارد، عرض کم ورودیها، سرویسهای بهداشتی نامناسب و مسیرهای ناهموار از مهمترین مشکلات هستند، این وضعیت نهتنها رفتوآمد را دشوار میکند، بلکه استقلال دانشجو را کاهش داده و وابستگی او به همراهان را افزایش میدهد.
حسین پیرزادی دانشجوی دارای معلولیت درباره این مشکلات میگوید: هیچکدام از دانشگاهها برای افراد دارای معلولیت، مناسب سازی نشدهاند، درب ورودی دانشکده ها رمپ مناسب برای تردد افراد دارای معلولیت ندارد و از سوی دیگر برای دسترسی به طبقات فوقانی ساختمان دانشکده، آسانسور وجود ندارد بنابراین دسترسی به کلاسهای درس، آسان نیست.
وی اضافه کرد: سرویسهای بهداشتی در دانشگاهها، متاسفانه برای دانشجویان دارای معلولیت، مناسب سازی نشده است، همچنین سرویسهای حمل و نقل دانشجویان به دانشگاه و خوابگاه برای دانشجویان دارای معلولیت، قابل استفاده نیست.
از سوی دیگر مترو یکی از وسایل حمل و نقل عمومی برای رسیدن به دانشگاهها است، طبق آمار مسئولان ذیربط حدود ۳۰ درصد ایستگاههای مترو، مناسب سازی شده اند و این مسئله باعث میشود افراد دارای معلولیت نتوانند از مترو استفاده کنند.
این دانشجوی دارای معلولیت ادامه داد: شهرداریهای سراسر کشور موظفند جهت مناسب سازی و دسترس پذیری پایانهها و وسایل حمل و نقل عمومی، اقداماتی انجام دهند که در هیچکدام از شهرها اجرایی نمیشود، افراد دارای معلولیت مشکلات متعددی از حوزه بیمه تا اشتغال و مسکن دارند؛ به طور مثال من خودم هنوز تحت پوشش بیمه پدرم هستم یا از طرف دیگر در بخش مشاغل، سیاستهای بهزیستی، تسهیلات محور است درحالیکه بیشتر باید به توانمندسازی توجه شود.
پیرزادی گفت: بهزیستی با تعامل با بخش خصوصی یا بخش های مختلف، میتواند مشاغلی برای افراد دارای معلولیت، ایجاد کند.
قدیمیها اصول مناسبسازی را در دانشگاهها رعایت نکردند
رئیس دبیرخانه پیگیری و هماهنگی مناسب سازی کشور در این باره گفت: در ماده ۲ فصل دوم قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت، تمام وزارتخانهها، سازمانها، مؤسسات و شرکتهای دولتی و نهادهای عمومی و انقلابی موظف شدهاند در طراحی، تولید و احداث ساختمانها و اماکن عمومی، دسترسی و بهرهمندی افراد دارای معلولیت را مانند سایر شهروندان فراهم کنند.
به این ترتیب، هرگونه اعتبار، بودجه یا حمایت دولتی مشروط به رعایت این اصل است.
غلامرضا رضایی فر افزود: با این حال، بسیاری از ساختمانهای دانشگاهها و مؤسسات آموزشی از گذشتههای دور ساخته شده و نکات مناسبسازی در آنها رعایت نشده است.
از جمله چالشهای رایج میتوان به نبود آسانسور، نامناسب بودن پلهها و سرویسهای بهداشتی اشاره کرد.
این موضوع ضرورت اقدامهای اصلاحی را دوچندان میکند.
چرا دانشگاهها در قالب جشنواره رجایی از نظر مناسبسازی، ارزیابی نمیشوند؟
رئیس دبیرخانه پیگیری و هماهنگی مناسب سازی کشور در پاسخ به اینکه چرا دانشگاهها در قالب جشنواره رجایی از نظر مناسبسازی، ارزیابی نمیشوند، خاطرنشان کرد: در راستای اجرای ماده ۲ قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت، ساختمانهای دولتی از طریق جشنواره شهید رجایی هر ساله مورد ارزیابی قرار میگیرند.
سال گذشته حدود ۲۴ هزار ساختمان در سطح کشور بازدید شد و میانگین مناسبسازی در سال ۱۴۰۳ حدود ۵۶ درصد گزارش شد.
رضایی فر افزود: در مورد دانشگاهها، ساختمانهای اداری آنها تحت بازدید قرار میگیرند، اما ساختمانهای آموزشی به دلیل قدمت و گستردگی، هنوز به طور کامل ارزیابی نمیشوند.
وی تاکید کرد: تعداد دانشگاهها بسیار زیاد است و از سوی دیگر ساختمان این دانشگاههای قدیمی بسیار بزرگ است اما ورود آنها به جشنواره شهید رجایی، بررسی خواهد شد.
۲ راه برای انجام اقدامات مناسبسازی در دانشگاهها
رئیس دبیرخانه پیگیری و هماهنگی مناسب سازی کشور گفت: دانشجویان برای انجام اقدامات مناسب سازی در دانشگاهها، ۲ راه دارند.
سامانه پیامکی معبر با شماره ۳۰۰۰۰۱۲۳۲۲ ، راهی برای ارتباط مستقیم شهروندان، بهزیستی و مسئولان اجرایی در حوزه مناسبسازی است که دانشجویان دارای معلولیت در صورت مواجهه با مشکل میتوانند از طریق این سامانه مشکلات خود را گزارش کنند تا اقدامات موردی برای رفع مشکلات انجام شود.
وی اضافه کرد: همچنین راه حل دوم، همکاری دانشگاهها با دانشجوی دارای معلولیت است.
بسیاری از دانشگاهها با همکاریهایی مانند برگزاری کلاسها در طبقات همکف، شرایط دسترسی را برای دانشجویان فراهم میکنند.
رئیس دبیرخانه پیگیری و هماهنگی مناسب سازی کشور یادآور شد: رعایت اصول مناسبسازی در ساختمانهای جدید الزامی است، اما برای ساختمانهای قدیمی، میتوان اصلاحات موردی مانند نصب بالابر، رمپ و بازسازی سرویسهای بهداشتی را انجام داد که هزینه چندانی هم ندارد.