لزوم اصلاح مسیر جذب دانشجوی دکتری در علوم پایه پزشکی و تقویت زیرساخت‌

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از وزارت بهداشت، دکتر شاهین آخوندزاده، در نخستین نشست مشترک شورای علوم پایه پزشکی، دبیران هیئت‌های ممتحنه و کارگروه ستادی تحول، با اشاره به جایگاه کلیدی علوم پایه پزشکی در نظام علمی کشور، اظهار کرد: بر اساس آمارهای به‌روز، حدود ۱۰ هزار و ۶۲۰ نفر از اعضای هیئت علمی علوم پایه که معادل ۴۲ درصد اعضای وزارت بهداشت هستند، سهمی بسیار فراتر از میانگین در تولید علم کشور دارند.
وی افزود: ۶۰ درصد از پژوهشگران یک درصد پراستناد کشور که تعداد آن‌ها حدود ۵۴۰ نفر است، متعلق به حوزه علوم پایه و تخصصی پزشکی هستند و ۶۵ درصد از مقالات پراستناد علوم پزشکی کشور نیز توسط همین جمعیت ۴۲ درصدی تولید شده است.
همچنین در سال ۲۰۲۴، ۵۵ درصد مقالات علوم پزشکی ایران در پایگاه اسکوپوس و ۶۵.۲ درصد از کل استنادات کشور به این گروه اختصاص داشته که نشان‌دهنده ظرفیت عظیم پژوهشی علوم پایه است.
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با اشاره به روند تولید مقالات علوم پزشکی از سال ۲۰۰۵ تاکنون گفت: اگرچه در برخی سال‌ها شاهد فراز و فرود بوده‌ایم، اما سهم علوم پایه در سال ۲۰۲۴ به ۵۵.۳ درصد از کل مقالات کشور رسیده و این روند همچنان رو به رشد است.
هزینه واقعی یک پایان‌نامه PhD علوم پایه در سطح استانداردهای جهانی حدود ۵۰۰ میلیون تومان است
آخوندزاده با اشاره به چالش‌های جدی حوزه علوم پایه تصریح کرد: هزینه واقعی یک پایان‌نامه PhD علوم پایه در سطح استانداردهای جهانی حدود ۵۰۰ میلیون تومان است، در حالی که دانشگاه‌ها در بهترین حالت تنها ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومان تأمین می‌کنند و این شکاف مالی منجر به تولید داده‌های غیرمعتبر و بعضاً پرخطر برای نظام علمی کشور شده است.
تجهیزات بسیاری از آزمایشگاه‌های علوم پایه کشور متعلق به دهه‌های ۵۰ و ۶۰ میلادی است
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با انتقاد از فرسودگی تجهیزات آزمایشگاهی اظهار کرد: بسیاری از آزمایشگاه‌های علوم پایه کشور از تجهیزاتی استفاده می‌کنند که متعلق به دهه‌های ۵۰ و ۶۰ میلادی است و اساتید ما علی‌رغم این محدودیت‌ها، صرفاً با اتکا به توان علمی فردی خود تولید مقاله می‌کنند، نه با امکاناتی که در اختیارشان قرار داده شده است.
مسیر اصلی برای جذب دانشجوی دکتری علوم پایه در کشور مسیر نادرستی است و باید اصلاح شود
وی با اشاره به الگوهای جهانی جذب دانشجوی PhD گفت: در دنیا سه مسیر اصلی برای جذب دانشجوی دکتری وجود دارد؛ جذب از طریق گرنت‌های بیرونی و تقاضامحور، بورسیه‌های هدفمند دولتی و مسیر خودپرداز.
تداوم اتکای کامل به بودجه دولت در شرایط فعلی اقتصادی کشور، مسیر نادرستی است و باید اصلاح شود.
کاهش انگیزه نخبگان برای ورود به رشته‌های علوم پایه
آخوندزاده همچنین کاهش انگیزه نخبگان برای ورود به رشته‌های علوم پایه را یکی دیگر از چالش‌ها دانست و گفت: در گذشته علوم پایه میزبان نخبگان پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی بود، اما امروز این جذابیت به شدت کاهش یافته و برای احیای آن باید سیاست‌های حمایتی و انگیزشی مؤثری اتخاذ شود.
در دنیا علوم بالینی در علوم پایه ادغام شده‌اند
وی با تأکید بر ضرورت ادغام بالین در علوم پایه اظهار کرد: برخلاف تصور رایج، در دنیا علوم بالینی در علوم پایه ادغام شده‌اند.
امروزه در بسیاری از دانشگاه‌های معتبر، داشتن مدرک PhD برای رشته‌های بالینی به‌ویژه جراحی‌ها یک ضرورت است و ما نیز باید به سمت همکاری دوگانه بین گروه‌های بالینی و علوم پایه حرکت کنیم.
آسیب‌های ساختاری افزایش بی‌رویه گرایش‌ها و تبدیل آن‌ها به رشته‌های مستقل
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، افزایش بی‌رویه گرایش‌ها و تبدیل آن‌ها به رشته‌های مستقل را از دیگر آسیب‌های ساختاری دانست و افزود: در بسیاری از دانشکده‌های پزشکی معتبر جهان، فیزیولوژی، فارماکولوژی و حتی بیوشیمی با هم یک دپارتمان است، در حالی که ما با تعدد گرایش‌ها، دچار پراکندگی منابع انسانی و آموزشی شده‌ایم.
آخوندزاده در پایان با تأکید بر لزوم تمام‌وقت شدن آموزش PhD گفت: دانشجوی دکتری علوم پایه باید تمام وقت خود را صرف پژوهش کند، در حالی که در ایران بسیاری از دانشجویان همزمان مشغول چند شغل هستند و این موضوع به شدت بر کیفیت خروجی علمی اثر منفی دارد.
وی از مسئولان خواست در سیاست‌های حمایتی، از جمله ترمیم حقوق و مشوق‌های پایه‌ای، توجه ویژه‌تری به اعضای هیئت علمی علوم پایه داشته باشند تا زمینه بازگشت نخبگان به این حوزه راهبردی فراهم شود.