جرایم سایبری؛ سرقت و کلاهبرداری نوین با قربانیان سنتی

به گزارش مشرق، سید محمد میرپنهان با اشاره به تحول ماهیت جرایم در عصر فناوری، گفت: با گسترش فناوری‌های ارتباطی و نفوذ فضای مجازی در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی، سرقت و کلاهبرداری که پیش‌تر عمدتاً در بسترهای فیزیکی رخ می‌داد، امروز به‌ طور گسترده به فضای سایبری منتقل شده و با شیوه‌ها و ابزارهای نوین ارتکاب می‌یابد.
تغییر شکل ارتکاب جرم؛ قربانیان سنتی که آمادگی مواجهه با تهدیدهای سایبری را ندارند
وی افزود: در حالی که شکل ارتکاب جرم تغییر کرده، قربانیان این جرایم اغلب همان شهروندان عادی با الگوهای رفتاری سنتی هستند که آگاهی و آمادگی لازم برای مواجهه با تهدیدهای سایبری را ندارند.
از منظر جرم‌شناسی، جرایم سایبری حاصل هم‌زمان پیشرفت فناوری و ضعف آموزش، پیشگیری و سواد دیجیتال عمومی است.
این پژوهشگر جرم‌شناسی و پیشگیری از جرم با بیان اینکه مجرمان سایبری بدون نیاز به حضور فیزیکی و با حداقل هزینه می‌توانند قربانیان متعددی را هدف قرار دهند، تصریح کرد: فیشینگ، دسترسی غیرمجاز به حساب‌های بانکی، لینک‌ها و پیامک‌های جعلی، فروشگاه‌های اینترنتی تقلبی، سوءاستفاده از شبکه‌های اجتماعی و اخیراً کلاهبرداری‌های هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی از مهم‌ترین مصادیق این جرایم هستند.
میرپنهان ادامه داد: در این نوع جرایم، عنصر فریب نقش محوری دارد و مجرم با سوءاستفاده از ضعف‌های روانی، اقتصادی و رفتاری افراد، بدون اعمال زور، اموال یا اطلاعات شخصی آنان را تصاحب می‌کند؛ موضوعی که باعث می‌شود بسیاری از بزه‌دیدگان یا متوجه وقوع جرم نشوند یا از طرح شکایت خودداری کنند.
وی یکی از دلایل افزایش جرایم سایبری را غلبه نگاه واکنشی بر پیشگیرانه دانست و گفت: تمرکز صرف بر شناسایی و دستگیری مجرم پس از وقوع جرم، کافی نیست.
ضعف آموزش هدفمند در مدارس و دانشگاه‌ها، ناآگاهی خانواده‌ها و تصور نادرست از امنیت فضای مجازی، بستر بزه‌دیدگی گسترده را فراهم کرده است.
تأثیر شرایط اقتصادی بر رشد کلاهبرداری‌های اینترنتی
این استاد دانشگاه با اشاره به تأثیر شرایط اقتصادی بر رشد کلاهبرداری‌های اینترنتی افزود: بسیاری از این جرایم از امید به سود سریع، ترس از ضرر یا نیاز مالی قربانیان سوءاستفاده می‌کنند؛ عواملی که در شرایط اقتصادی ناپایدار تشدید می‌شود.
میرپنهان در تشریح راهکارهای پیشگیری از این نوع سرقت‌ها، اظهار کرد: ارتقای سواد دیجیتال شهروندان در همه گروه‌های سنی، تقویت پیشگیری وضعی از طریق ابزارهایی مانند احراز هویت چندمرحله‌ای و رمزهای پویا، نقش‌آفرینی خانواده‌ها، مدارس و رسانه‌ها در پیشگیری اجتماعی و به‌روزرسانی مستمر قوانین متناسب با تحولات فناوری، از مهم‌ترین اقدامات برای کاهش این جرایم است.
وی در پایان با اشاره به اقدامات نیروی انتظامی، به‌ ویژه پلیس فتا، گفت: کشف پرونده‌های پیچیده کلاهبرداری اینترنتی، شناسایی باندهای سازمان‌یافته سایبری و رصد هوشمند فضای مجازی و توسعه سامانه‌های گزارش‌دهی مردمی نقش مؤثری در افزایش احساس امنیت کاربران داشته است.
مقابله مؤثر با جرایم سایبری نیازمند ترکیب دانش فنی، جرم‌شناسی و پیشگیری علمی است تا بتوان امنیت پایدار را در فضای مجازی برای شهروندان فراهم کرد.