تولید گفتمان، لازمه جهانی شدن اربعین؛ سند فرهنگی اربعین نهایی میشود
رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین با اشاره به تأکید بر جهانی بودن اربعین، گفت: پنجمین کنگره بینالمللی فعالان فرهنگی اربعین از ۲۵ تا ۲۸ آذر در مشهد برگزار می شود.
به گزارش خبرنگار مهر، حجتالاسلام حمید احمدی، رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین، در نشست خبری اعلام برنامههای پنجمین کنگره بینالمللی فعالان فرهنگی اربعین که در محل سازمان حج و زیارت برگزار شد، با قدردانی از حضور اصحاب رسانه، اظهار کرد: آنچه مورد تأکید مقام معظم رهبری و همچنین مرجعیت عالی عراق است، نگاه به اربعین بهعنوان یک پدیده جهانی است و همه کنشگران این عرصه وظیفه دارند برای تحقق این هدف تلاش کنند.
رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین با بیان اینکه جهانی شدن اربعین باید همراه با تعمیق اندیشه و مضمون این حرکت باشد، افزود: اربعین تنها یک اجتماع گسترده نیست، بلکه ظرفیت بزرگی برای تولید معنا، اندیشه و همافزایی فرهنگی در سطح بینالمللی دارد و باید با نگاهی اندیشهورزانه و هماهنگ میان کنشگران کشورهای مختلف پیش برود.
وی با اشاره به برگزاری پنجمین کنگره بینالمللی اربعین، بیان کرد: این کنگره از ۲۵ تا ۲۸ آذرماه سال جاری در مشهد مقدس برگزار میشود و برنامههای متنوعی برای حضور اصحاب رسانه، مسئولان، نخبگان، علما، اساتید و فعالان حوزه اربعین در نظر گرفته شده است.
احمدی با اشاره به محدودیتهای موجود در دعوت از مهمانان، تصریح کرد: با وجود علاقهمندی گسترده فعالان داخلی و خارجی، امکان دعوت از همه مشتاقان فراهم نشد و ناچار به انتخاب بودیم.
در مجموع، حدود ۳۲۰ نفر در این رویداد حضور خواهند داشت که نزدیک به ۱۰۰ نفر از آنها از بیش از ۲۰ کشور جهان هستند و سایر مهمانان را فعالان، کنشگران، اساتید و علما از داخل کشور تشکیل میدهند.
وی در ادامه با دعوت از رسانهها برای همراهی و همکاری مؤثر، خاطرنشان کرد: انتظار میرود با همافزایی و تعامل میان مجموعههای فرهنگی و رسانهای، جریان پربار و اثرگذار اربعین در کشور منسجمتر و پرثمرتر دنبال شود.
سند فرهنگی اربعین با نگاه تمدنی و جهانی در پنجمین کنگره نهایی میشود
در ادامه نشست رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران مبنی بر اینکه محورهای اصلی مورد بررسی در این کنگره چه موضوعاتی است و قرار است چه مباحثی در جریان این رویداد مورد تبادل نظر قرار گیرد؟
گفت: این کنگره با حضور و مشارکت طیفهای متنوعی از فعالان فرهنگی، رسانهای، هنرمندان، عکاسان، شاعران و کنشگران اجتماعی برگزار میشود و در همین راستا، ۱۰ کمیسیون تخصصی با مدیریت مشترک نمایندگان ایرانی و عراقی تشکیل شده است.
وی با تأکید بر اینکه برگزاری این کنگره بهصورت مشترک میان ایران و عراق انجام میشود، افزود: محور اصلی مباحث، بررسی و نهاییسازی سند فرهنگی جامعه اربعین است.
این سند حاصل چند سال کار کارشناسی و برگزاری بیش از ۵۰ نشست تخصصی با مشارکت اساتید، علما و کارشناسان فرهنگی ایران و عراق بوده و هماکنون پیشنویس سوم آن آماده شده است.
رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین ادامه داد: در جریان برگزاری کنگره، یک کمیسیون ویژه بهصورت اختصاصی به بررسی این سند خواهد پرداخت و در نهایت، سند نهایی بهعنوان مبنای عمل فعالیتهای فرهنگی اربعین به تصویب میرسد.
این سند شامل چشماندازها، اهداف، راهبردها، دستورالعملها و اقدامات اجرایی مشخص است و برای هر بخش، مسئولیت اجرا، چه در داخل ایران و چه در سطح بینالمللی، پیشبینی شده است.
این سند با رویکرد تمدنی و جهانی تدوین شده و محدود به ایران نیست.
احمدی با اشاره به دیگر محورهای کنگره تصریح کرد: بررسی چالشهای پیشروی اربعین در مسیر جهانی و تمدنی شدن، اولویتها و رویکردهای برنامه اربعین ۱۴۰۵ از دیگر موضوعاتی است که در این کنگره مورد بررسی قرار میگیرد.
وی افزود: در مجموع، ۱۸ کارگروه تخصصی ذیل کمیسیونها شکل گرفته است که فعالیت خود را از عصر روز چهارشنبه آغاز میکنند و جمعبندی مباحث این کارگروهها صبح روز پنجشنبه در کمیسیونها ارائه میشود.
در نهایت، عصر پنجشنبه جمعبندی نهایی از سوی رؤسای کمیسیونها اعلام خواهد شد که مبنای برنامهریزی و اقدامات آینده، بهویژه برای اربعین ۱۴۰۵، قرار میگیرد.
رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین در پایان با اشاره به موضوعات نوپدید مورد توجه در این کنگره خاطرنشان کرد: مسائلی مانند هویت دینی، کودکان و نوجوانان، جوانان، رصد و پایش مسائل فرهنگی و اجتماعی اربعین و همچنین بهرهگیری از فناوریهای نوین از جمله هوش مصنوعی، از محورهای مهم و جدیدی است که در این کنگره بهطور ویژه مورد توجه قرار دارد.
کنگره بینالمللی اربعین زمینهساز تقویت همگرایی فرهنگی میان ملتهاست
در ادامه نشست رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران مبنی بر اینکه پنجمین کنگره بینالمللی اربعین چه نقشی در ارتقای فرهنگی و تعمیق روابط میان ملتهای شرکتکننده در مراسم اربعین ایفا میکند؟
گفت: اساس شکلگیری این کنگره، ناظر به اجتماع دهها میلیون انسان در راهپیمایی اربعین است؛ اجتماعی که فرصتی بیبدیل برای تحکیم روابط میان ملتها، بهویژه میان ملتهای ایران و عراق و نیز تقویت پیوند میان شیعیان، اقوام و فرهنگهای مختلف از جمله عرب، ترک و فارس فراهم میآورد.
وی افزود: اربعین ظرفیت بالایی برای ایجاد تفاهم، همدلی، همگرایی و انسجام میان ملتها دارد.
با این حال، این حرکت عظیم با چالشهایی نیز مواجه است که از جمله آنها میتوان به عدم شناخت کافی از سنتها، فرهنگها و آداب یکدیگر اشاره کرد.
برگزاری چنین کنگرههایی با حضور علما، اندیشمندان، نخبگان دانشگاهی و فعالان فرهنگی، میتواند به شناخت متقابل، افزایش همفهمی و ارائه راهکارهای عملی برای کاهش این چالشها کمک کند.
رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین با تأکید بر گسترش جهانی این حرکت مردمی تصریح کرد: امروز اربعین دیگر محدود به مسیر نجف تا کربلا نیست.
در کنار حضور میلیونها زائر از بیش از ۸۰ کشور جهان در عراق، شاهد برگزاری مراسم اربعین در کشورهای مختلفی از جمله در اروپا، شرق آسیا و کشورهای منطقه هستیم؛ کشورهایی مانند تایلند، قزاقستان، هند، هلند، کرهجنوبی و انگلستان که در سالهای اخیر شاهد برگزاری باشکوه آئینهای اربعین بودهاند.
این موضوع نشاندهنده شکلگیری یک حرکت جهانی فراگیر است.
احمدی ادامه داد: در چنین شرایطی، ضرورت هماهنگی میان این فعالیتها و توجه به مسائل کلان جهان اسلام و دغدغههای مسلمانان بیش از پیش احساس میشود.
این کنگره میتواند نقش مؤثری در ایجاد این هماهنگی و در شناخت و فعالسازی ظرفیتهای متنوع اربعین ایفا کند؛ ظرفیتی که بهویژه مورد تأکید مقام معظم رهبری نیز قرار دارد.
وی با اشاره به جایگاه اربعین در دیپلماسی فرهنگی، علمی و عمومی خاطرنشان کرد: اربعین دارای ظرفیتهای بسیار مهمی در عرصه دیپلماسی فرهنگی و مردمی است که میتواند به تقویت همگرایی منطقهای و حتی جهانی و نیز کمک به دولتها در مسیر تعامل و همکاری سازنده منجر شود.
علاوه بر این، حضور و نقشآفرینی گروههای مردمی یکی از ارکان اصلی این حرکت است.
رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین افزود: سند فرهنگی اربعین نیز بر دو رکن فرهنگی بودن و مردمپایگی این حرکت تأکید دارد و برنامهریزیهای ما نیز بر همین مبنا انجام شده است.
در این چارچوب، ستاد فرهنگی اربعین، که با عضویت دهها نهاد دولتی، عمومی و مردمی فعالیت میکند، نقش هدایتگری و هماهنگکننده دارد و تصدیگری بر عهده مردم است.
وی در پایان تصریح کرد: پنجمین کنگره بینالمللی اربعین در عمل نقش مجمع عمومی ستاد فرهنگی ایران و عراق را ایفا میکند و تصمیمها و جمعبندیهای حاصل از آن میتواند بهعنوان نقشه راه و مبنای اقدامات فرهنگی در اربعینهای پیشِ رو مورد استفاده قرار گیرد.
اربعین از مرحله مدیریت رسمی عبور کرده و وارد دوره نظم ایمانی و مردمی شده است
در ادامه نشست رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران مبنی بر اینکه با توجه به تجربههای بهدستآمده در سالهای اخیر، چه مسائلی در مدیریت و برنامهریزی اربعین پشت سر گذاشته شده و برای آیندهنگری و پاسخ به نیازهای جدید این حرکت عظیم، چه اولویتها و موضوعاتی باید مورد توجه قرار گیرد؟
گفت: یکی از نکات مهم، توجه به اقتضائات و شرایط جدید است.
ما ناگزیر هستیم متناسب با تحولات منطقهای، اجتماعی و فرهنگی، برنامهها و اولویتهای خود را بازتعریف کنیم.
بسیاری از مسائلی که در سالهای نخست برگزاری اربعین مطرح بود، امروز دیگر دغدغه اصلی نیست و این نشاندهنده بلوغ این حرکت مردمی است.
وی افزود: در سالهای ابتدایی، موضوعاتی همچون نظم، مقررات، آشنایی زائران با فرهنگ و شرایط میزبان و اطلاعرسانیهای اولیه اهمیت زیادی داشت.
اما امروز بخش قابل توجهی از این مسائل حل شده است.
زائران با محیط عراق آشنایی بیشتری پیدا کردهاند و آنچه اکنون شکل گرفته، نوعی نظم ایمانی است؛ نظمی که نه کاملاً رسمی و اداری، بلکه برخاسته از باور، معرفت و مشارکت آگاهانه مردم است.
رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین با اشاره به تجربه اربعین سال گذشته تصریح کرد: با وجود افزایش جمعیت زائران، شاهد بالاترین سطح نظم و کمترین میزان چالش بودیم و این امر جز با مدیریت خودجوش مردم و مشارکت جدی آنان محقق نشد.
امروز مردم، متناسب با شرایط میزبان، فضای معنوی و اقتضائات مسیر، تصمیمگیری کرده و رفتار خود را تنظیم میکنند.
احمدی ادامه داد: در حوزه فرهنگی نیز از مرحله صرف اطلاعرسانی و آموزشهای ابتدایی عبور کردهایم.
موکبها امروز خود را صرفاً خدمترسان نمیدانند، بلکه بهعنوان پایگاهها و قرارگاههای فرهنگی ایفای نقش میکنند.
در سالهای اخیر، شاهد شکلگیری بیش از یکصد موکب ویژه کودکان، دهها موکب رسانهای و دهها موکب با مأموریتهای مشخص فرهنگی بودهایم و صدها موکب بزرگ نیز در کنار خدمات عمومی، به فعالیتهای فرهنگی پرداختهاند.
وی با اشاره به گسترش موکبهای مشترک میان کشورهای مختلف گفت: امروز زمینه شکلگیری موکبهای مشترک نهتنها میان ایران و عراق، بلکه با کشورهایی همچون ترکیه، پاکستان و برخی کشورهای آفریقایی فراهم شده و این موضوع نشاندهنده ورود اربعین به مرحلهای جدید از همکاریهای فراملی است.
رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین با تأکید بر ضرورت تولید ادبیات و گفتمانسازی خاطرنشان کرد: اگر ادعای جهانی شدن اربعین را داریم، لازمه آن تولید گفتمان و ادبیات متناسب با این حرکت است.
این مسئولیت، بیش از همه بر عهده نخبگان، اصحاب رسانه، هنرمندان، اندیشمندان و اساتید دانشگاه است.
حضور گسترده مردم سرمایه اصلی اربعین است، اما تولید معنا و ادبیات، نیازمند فعالیت هدفمند نخبگانی است.
وی افزود: موضوعات نوپدیدی همچون مهدویت، مقاومت، روابط بین ملتها، تحولات منطقهای و پیوند نهضت حسینی با سیره و سنت نبوی، از جمله محورهایی است که در کنگره و برنامههای آینده بهطور جدی مورد توجه قرار میگیرد.
با توجه به نامگذاری سال آینده به نام پیامبر اعظم (ص) در برخی مجامع اسلامی، تلاش خواهیم کرد پیوند میان نهضت عاشورا و سیره نبوی بیش از پیش تبیین شود؛ رویکردی که میتواند به تقویت وحدت امت اسلامی منجر شود.
احمدی در پایان تأکید کرد: پنجمین کنگره بینالمللی اربعین، بستری برای آیندهنگری، ساماندهی این مباحث نو و بهرهگیری از ظرفیت نخبگان، رسانهها و کنشگران فرهنگی است و تصمیمها و رویکردهای حاصل از آن، مسیر حرکت فرهنگی اربعین در سالهای آینده را ترسیم خواهد کرد.