مس، محور جدید تعاملات ژئواکونومیک ایران و ارمنستان
خبرگزاری مهر، گروه بینالملل: با تشدید رقابتهای ژئوپلتیکی در قفقاز و تلاش آمریکا برای نفوذ گسترده در ارمنستان، سرمایهگذاری ایران در معادن مس این کشور بهعنوان راهکاری مؤثر برای تقویت استقلال اقتصادی ایروان و جلوگیری از وابستگی آن به غرب مطرح است؛ اقدامی که ضمن تقویت استقلال ارمنستان و مقابله با طرح کریدور جعلی زنگزور، جایگاه راهبردی تهران را در قفقاز تقویت کند.
پس از آتشبس بین ایروان و باکو در نوامبر ۲۰۲۰ جمهوری آذربایجان با نقض این پیمان در سپتامبر ۲۰۲۳ کنترل تمامی منطقه قرهباغ را به دست گرفت و حتی بخشهایی از خاک ارمنستان را نیز اشغال کرد.
پس از آن جمهوری آذربایجان با حمایت ترکیه و ناتو درصدد بود با ادعای ایجاد دسترسی به نخجوان از طریق اشغال استان سیونیک در جنوب ارمنستان، کریدور جعلی «زنگزور» را احداث کند؛ اما جمهوری اسلامی ایران با آگاهی از تهدیدات این طرح برای منافع ملی خود و نیز حفظ تمامیت ارضی ارمنستان مانع از تحقق آن شد.
این شرایط فضای مناسبی برای دولت ارمنستان محیا کرد تا با ادعای دفاع و حفظ موجودیت خود به همکاری بیشازپیش با اروپا و آمریکا تمایل پیدا کرده و فعالانه با هدف پیوستن به اتحادیه اروپا و ناتو تلاش کند.
بررسیها نشان میدهد که بخش عمدهای از ضعف نظامی ارمنستان در مقابل جمهوری آذربایجان و گرایش آن به غرب، ناشی از ضعف اقتصادی این کشور است.
از سوی دیگر حمایتهای اقتصادی غرب نیز همراه با شروطی برای تغییرات در سیاست کشورها است که در کنار تضعیف استقلال، سیاستهای داخلی و خارجی آنها را با منافع غرب همراستا میکند.
لذا نزدیکی ارمنستان به غرب علاوهبر تضعیف استقلال به دلیل همراستا شدن منافع آن با منافع غرب بهویژه ناتو، تهدیدهای حیاتی را برای تهران بهعنوان همسایه راهبردی ایروان ایجاد میکند.
نمود بارز این تهدیدها «طرح مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بینالمللی (TRIPP)» است که در بیانیه مشترک ۱۷ مرداد به توافق سران آمریکا، جمهوری آذربایجان و ارمنستان رسید.
به موجب این طرح، کنترل و تامین امنیت کریدور جعلی زنگزور در جوار مرز ایران به آمریکا واگذار میشود و آمریکا نیز با توسل به این طرح در مرز ایران حضور امنیتی و حتی نظامی پیدا میکند.
این حضور در کنار توسعه نفوذ سیاسی-نظامی و اقتصادی غرب در منطقه راهبردی قفقاز، تهدیدات حیاتی ژئوپلتیکی و ژئواکونومیکی برای جمهوری اسلامی ایران بههمراه دارد.
ازجمله این تهدیدها میتوان به قطع مسیر ترانزیتی شمال-جنوب، دسترسی ایران به دریای سیاه و اروپا و همچنین ایجاد یک محاصره جغرافیایی و اقتصادی در بروز هرگونه جنگ و درگیری در خلیج فارس و دریای مکران اشاره کرد؛ چراکه در زمان جنگ تحمیلی هشت ساله نیز بهدلیل تنش در مسیرهای جنوبی، تجارت ایران از مسیرهای شمالی انجام میشد و امکان محاصره را از بین میبرد و در همان زمان نیز غربیها تلاش داشتند این مسیر را نیز مسدود کنند.
میزان صادرات مس ارمنستان
در این میان ایران، بهعنوان همسایهای راهبردی و دارای روابط نزدیک سیاسی-امنیتی و حتی هویتی با ارمنستان، میتواند با بهرهگیری از ظرفیت معادن مس بهعنوان مهمترین دارایی اقتصادی این کشور مانع نیاز ایروان به کمکهای مالی کشورهای غربی شود.
مس در فاصلهی سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۳ بهطور میانگین نزدیک به یکپنجم کل صادرات ارمنستان را به خود اختصاص داده است.
درحال حاضر تقاضا برای مس بهعنوان فلزی راهبردی در جهان و بهتبع ارزش آن درحال افزایش است و سرمایهگذاری در آن سودآور خواهد بود.
لذا ایران با سرمایهگذاری در معادن مس ارمنستان میتواند ضمن کسب سود سرشار، موجب تقویت اقتصاد و استقلال ارمنستان شده و مانع توسعه روابط ایروان با دولتهای غربی شود.
قیمت جهانی کنسانتره مس (هر تُن دلار)
از سوی دیگر بهدلیل قرار داشتن عمده معادن مس ارمنستان در استان سیونیک که مورد تهدید حمله نظامی و نیز محل احداث مسیر ترامپ است، سرمایهگذاری در معادن مس ارمنستان میتواند ضمن ایجاد وابستگی منافع اقتصادی در حوزه ژئوپلتیک نیز نقشآفرینی ایران را افزایش داده و تهدیدهای ناشی از موضوعات فوق را نیز دفع یا کاهش دهد.
لازم به ذکر است که ایران ظرفیت گستردهای در صنایع تکمیلی مس را دارا است و سرمایهگذاری در معادن مس ارمنستان، ظرفیت خالی صنایع مس کشور را نیز تکمیل میکند.
لذا ضروت دارد دولت جمهوری اسلامی ایران در کنار حمایتهای سیاسی و نظامی از ارمنستان در حوزه منافع اقتصادی، بهویژه حوزه معادن مس این کشور را مورد توجه قرار دهد.