راهبرد جدید باکو برای جهش ترانزیتی؛ «بنادر خشک» و «مسیر ترامپ»
جمهوری آذربایجان در همکاری با بانک توسعه آسیایی و اتحادیه اروپا، توسعه «بنادر خشک» را به عنوان راهبردی کلیدی برای تقویت نقش خود در کریدور میانی و مسیر ترامپ در دستور کار قرار داده است.
به گزارش مشرق، در پس زمینه افزایش چند برابری تقاضا برای حملونقل کالا بین چین و اروپا، تسریع روند تنوعبخشی به گرههای حملونقل در منطقه وسیع اوراسیا اهمیت ویژهای پیدا کرده است.
جمهوری آذربایجان به عنوان ذینفع کلیدی این فرآیندها، فعالانه در حال نوسازی ناوگان، راهآهن و زیرساختهای بندری و همچنین تسلط بر ابزارهای لجستیکی جدید است.
به طور خاص، توسعه «بنادر خشک» در این کشور به عنوان گامی امیدوارکننده تلقی میشود؛ پایانههای چندوجهی که خارج از بنادر دریایی واقع شده و برای پردازش و نگهداری کانتینرهای دریایی با استفاده از حملونقل جادهای و ریلی طراحی شدهاند.
توسعه این مسیر اخیراً در سمینار مشترک بانک توسعه آسیایی (ADB) و شرکت «راهآهن آذربایجان» (ADY) مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
بندر خشک چیست و چرا اهمیت دارد؟
طبق طبقهبندی بینالمللی، بندر خشک یک پایانه چندوجهی است که در عمق خاک یک کشور یا دور از دریا واقع شده و به عنوان عنصر اتصال با بنادر دریایی عمل میکند.
این بنادر مستقیماً از طریق جاده و راهآهن به بنادر دریایی متصل هستند و امکان پردازش، نگهداری، ترخیص کالا از گمرک و بارگیری مجدد کانتینرها را فراهم میکنند.
جمهوری آذربایجان در آوریل ۲۰۲۰ به توافقنامه بیندولتی «درباره بنادر خشک» سازمان ملل پیوست.
در این مسیر، باکو همچنین با کمیسیون اروپا (EC) همکاری میکند که در سالهای اخیر ابتکارات مشترکی را با کشورهای قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی برای توسعه زیرساختهای حملونقل «کریدور میانی» تسریع کرده است.
الگوی گرجستان و تجربه «آبشرون»
توسعه بنادر خشک در گرجستان نیز در حال انجام است.
در اوایل ژوئن ۲۰۲۵، بندر خشک تفلیس با یک ترمینال کانتینری ریلی مدرن به بهرهبرداری رسید.
این پروژه که در زمینی به مساحت ۲۸.۵ هکتار ساخته شده، ظرفیت پردازش ۱۰۰ هزار کانتینر در سال را دارد و پس از تکمیل تمام فازها به ۲۰۰ هزار کانتینر خواهد رسید.
آذربایجان نیز به دلیل موقعیت جغرافیایی و ارتباطات لجستیکی، قصد توسعه این ابزار را دارد.
اولین بندر خشک کلاسیک این کشور، «مرکز لجستیک آبشرون»، در اوت ۲۰۱۸ افتتاح شد.
این هاب ۶۵.۷ هکتاری در مسیر «جاده ابریشم بزرگ» واقع شده و خدمات کانتینری، گمرکی و انبارداری ارائه میدهد.
«نیجات عسکروف»، مدیر دپارتمان حملونقل بینالمللی مرکز لجستیک آبشرون، اخیراً گفت: «نوسازی بنادر و جذب سرمایهگذاران، منطقه خزر را به حلقه کلیدی کریدور میانی تبدیل میکند؛ در حالی که آذربایجان از یک نقطه ترانزیتی ساده به یک مرکز لجستیکی ایجادکننده ارزش افزوده تبدیل میشود.»
کاهش کربن و اتصال ریلی؛ توصیه بانک توسعه آسیایی
«کانبین ژنگ»، متخصص انرژی بانک توسعه آسیایی، در سمینار باکو تأکید کرد: «آذربایجان باید شبکه بنادر خشک را برای تسریع کربنزدایی بخش حملونقل توسعه دهد.»
وی توضیح داد که طبق برآوردهای اولیه، کامیونها در آذربایجان به طور متوسط حدود ۲۴۰ کیلومتر طی میکنند.
این مسیر را میتوان کاهش داد: ۴۰ کیلومتر تا بندر خشک و ۲۰۰ کیلومتر باقیمانده از طریق راهآهن.
حتی آن ۴۰ کیلومتر نیز میتواند توسط کامیونهای برقی انجام شود که مشکل «مایل آخر» را حل میکند.
آمادهسازی زیرساختهای «مسیر ترامپ»
«عارف آقایف»، معاون رئیس راهآهن آذربایجان، اخیراً اعلام کرد که کارهای طراحی برای نوسازی زیرساختهای ریلی در جمهوری خودمختار نخجوان به پایان رسیده است: «در حال حاضر ساختوساز در مرز با ارمنستان، در منطقه ایستگاه سالاملیک اردوباد آغاز شده و این کارها خط آهنی به طول ۱۸۸ کیلومتر را پوشش میدهد.»
آقایف معتقد است که پس از اجرای پروژه «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بینالمللی» (TRIPP) و اتصال خطوط ریلی نخجوان به خط آهن هورادیز-آقبند در جنوب شرقی آذربایجان، و سپس اتصال به خط در حال ساخت قارص-ایغدیر-ارالیک-دیلوجو (ترکیه) و نوسازی گره ریلی جلفا با خروجی به ایران، نخجوان به بزرگترین هاب حملونقل منطقهای تبدیل خواهد شد.
در این راستا، از نظر باکو ایجاد بندر خشک در نخجوان به شرطی کلیدی برای گسترش جریان بار و سادهسازی عملیات لجستیکی در سیستم کریدور میانی تبدیل میشود.
این بندر خشک نقش مرکز لجستیک دیجیتال بینالمللی را برای بهینهسازی اتصال منطقه خزر به مدیترانه و به طور بالقوه از طریق گره ریلی جلفا، به خلیج فارس ایفا خواهد کرد.