بیرون آمدن توکیو از سایه؛ صفآرایی ژاپن و چین در عصر جدید
به گزارش مشرق، کانال تلگرامی اندیشکده تهران در مطلبی نوشت:
تنشهای ژئوپلیتیکی شرق آسیا طی سالهای اخیر وارد مرحله تازهای شده، اما بحران نوامبر ۲۰۲۵ میان چین و ژاپن نقطه عطفی بود که مسیر امنیت منطقه را برای سالهای آینده تحتتأثیر قرار داد.
اظهارات سانائه تاکائیچی، نخستوزیر تازهمنصوب ژاپن که محاصره چین علیه تایوان میتواند «وضعیت تهدیدکننده بقا»ی ژاپن ایجاد کند روابط دو کشور را وارد مرحلهای کمسابقه از خصومت کرد.
این سخنان بازتابدهنده تغییرات عمیق در رویکرد امنیتی ژاپن و گذار این کشور از دوران ابهام استراتژیک به «وضوح استراتژیک محدود» بود.
زمینهها و جرقه اصلی بحران
هرچند سخنان تاکائیچی عامل مستقیم تشدید تنش بود اما این رویکرد ناگهانی نبود.
ژاپن طی دهه اخیر در حال بازتعریف نقش امنیتی خود بوده است.
مجموعهای از عوامل ساختاری زمینه این چرخش را فراهم کردهاند:
نزدیکی جغرافیایی و تهدیدهای عملیاتی: فاصله تنها ۱۱۰ کیلومتری جزیره یوناگونی ژاپن تا تایوان موجب شده است که توکیو احساس کند در هر بحران تنگه تایوان بهطور مستقیم درگیر خواهد شد.
از دید ژاپن، حتی محاصره غیرنظامی تایوان میتواند خطوط انرژی، کشتیرانی و زنجیرههای تأمین آن را مختل کند.
تغییر محیط امنیتی منطقه: افزایش رزمایشهای چین در اطراف تایوان، رهگیریهای هوایی و دریایی و توسعه موشکهای بالستیک با توان هدفگیری پایگاههای ژاپنی، تهدید بالقوه را به تهدید بالفعل نزدیکتر کرده است.
شخصیت و سابقه تاکائیچی: تاکائیچی از چهرههای محافظهکار و ملیگراست و با جریانهای متمایل به بازنگری قانون اساسی صلحطلب ژاپن ارتباط دارد.
او نخستین رهبر ژاپن است که امنیت تایوان را رسماً در چارچوب «ماده ۲ قانون وضعیت تهدیدکننده بقا» تعریف کرده است.
حساسیت تاریخی چین: میراث جنگ جهانی دوم و دوران استعمار ژاپن بخشی از حافظه جمعی چین است.
پیوند خوردن امنیت تایوان با سیاست دفاعی ژاپن میتواند افکار عمومی چین را تحریک کند و دولت نیز از این حساسیت بهرهبرداری میکند.
مشخصات و ابعاد پاسخ چین
پکن در این بحران مجموعهای گسترده از ابزارهای فشار را فعال کرد؛ سیاستی که میتوان آن را «فشار چندبعدی هماهنگ» نامید.
بعد دیپلماتیک اعلام خطوط قرمز جدید تحت عنوان «سه اجازه نمیدهیم» و ممنوعیت هرگونه دخالت ژاپن در مسأله تایوان
ارسال نامه رسمی به سازمان ملل درباره «نقض اصل چین واحد» از سوی ژاپن
احضار سفیر ژاپن و صدور هشدارهای شدیداللحن فراتر از سطح معمول
بعد رسانهای–روایتی
انتشار پستهای کارتونی و توهینآمیز علیه تاکائیچی
پست جنجالی سرکنسول چین در اوزاکا («گردن چرکینی که در کار ما فرو رفته را باید برید»)
بازتولید تاریخی جنایات دوران استعمار برای القای بازگشت «میلیتاریسم ژاپن»
بعد اقتصادی و اجتماعی
ممنوعیت واردات غذاهای دریایی ژاپن
هشدارهای سفر برای شهروندان چینی
لغو کنسرتها، جشنوارههای انیمه و رویدادهای فرهنگی
چین تلاش دارد مانند پرونده THAAD در کره جنوبی، هزینهسازی اقتصادی را با فشار دیپلماتیک ترکیب کند.
تحلیل هزینه–فایده رفتار چین
در کوتاهمدت اهدافی چون مدیریت افکار عمومی و ارسال پیام بازدارنده دنبال میشود، اما در میانمدت چالشهایی پدیدار میگردد: نزدیکی جغرافیایی احتمال برخورد ناخواسته را افزایش میدهد؛ فشار بیش از حد میتواند ژاپن را بیشتر به سمت Quad و AUKUS سوق دهد؛ تشدید تنشها ممکن است حمایت بیشتری از تایوان ایجاد کند و استفاده ابزاری از اقتصاد میتواند شرکتهای ژاپنی را به کاهش وابستگی به چین وادارد.
با این حال پکن معمولاً تلاش میکند سطح تنش را کنترلپذیر نگه دارد.
پیامدهای راهبردی برای چین، ژاپن و آمریکا
ژاپن اکنون وارد دوره «وضوح استراتژیک محدود» شده و در حال تقویت بازدارندگی خود است.
محبوبیت تاکائیچی فضای لازم برای سیاستهای قاطعتر را فراهم کرده است.
چین نمیخواهد پیام ضعف بدهد اما مایل نیست بحران از کنترل خارج شود؛ بنابراین فشار آن احتمالاً «پرصدا اما محدود» خواهد ماند.
واشنگتن بدون پرداخت هزینه مستقیم از افزایش نقش ژاپن در مهار چین بهره میبرد و آن را «خط مقدم بازدارندگی» تلقی میکند.
جمعبندی بحران نوامبر ۲۰۲۵ میان چین و ژاپن نقطه چرخش مهمی در معادلات شرق آسیاست.
سخنان تاکائیچی نشانه دگرگونی در سیاست امنیتی ژاپن بود و پکن را وادار به شدیدترین واکنشهای یک دهه اخیر کرد.
این الگو نشاندهنده بازگشت رقابت قدرتهای بزرگ در شرق آسیاست؛ رقابتی که تایوان در مرکز آن قرار دارد و ژاپن اکنون بیش از هر زمان دیگری در آن درگیر شده است.
*بازنشر مطالب شبکههای اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکهها منتشر میشود.