رشد شاخص کل بورس تا کجا ادامه خواهد داشت؟

روزنامه اعتماد نوشت: با توجه به مجموعه شرایط کنونی، او معتقد است: چشم‌انداز بازار همچنان مثبت ارزیابی می‌شود؛ مگر اینکه متغیرهای خارج از بازار تغییر ناگهانی داشته باشند.
در صورتی‌ که نرخ ارز در محدوده فعلی تثبیت شود و ریسک‌های سیاسی و اقتصادی کنترل گردد، انتظار می‌رود شاخص کل بتواند روند صعودی خود را حفظ کند.
کد خبر: 751132 | ۱۴۰۴/۰۹/۱۷ ۱۰:۲۵:۰۰
مونا شاه‌آبادی-بازار سرمایه در دوره اخیر وارد مرحله‌ای شده که می‌توان آن را به باور تحلیلگران این بازار «گذار از رکود به پویایی محتاطانه» نامید.
در ماه‌های گذشته رفتار معامله‌گران ساختمان شیشه‌ای به باور کارشناسان این بازار بیشتر بر پایه انتظار و احتیاط استوار بود.
اما اکنون ترکیبی از عوامل اقتصادی، ارزی و روانی مسیر بازار را تا حدی روشن‌تر کرده است.
به گزارش اعتماد، هرچند هنوز سایه برخی ناهماهنگی‌های سیاستی بر فعالیت‌ها دیده می‌شود، اما شواهد نشان می‌دهد که بازار در حال شکل‌دادن به یک روند جدید و متفاوت نسبت به دوره‌های قبلی است.
برخی تحلیلگران بازار سرمایه معتقدند، افزایش قابل توجه نرخ ارز در بازار آزاد، مهم‌ترین محرک اقتصادی است که توجه‌ها را دوباره به سمت شرکت‌هایی جلب کرده که درآمد یا دارایی‌های آنها با دلار ارزش‌گذاری می‌شود.
در کنار عوامل اقتصادی متعدد، کاهش نگرانی از وقایع سیاسی و امنیتی، مهم‌ترین عاملی است که آرامش نسبی به فضای بازار بازگردانده است.
به تعبیر بهتر کاهش تنش‌های منطقه‌ای و نبود نشانه‌های جدی از شوک‌های جدید اقتصادی، هزینه ریسک فعالیت در بازار را پایین آورده و به بازگشت بخشی از سرمایه‌های خروجی کمک کرده است.
همین موضوع سبب شده رویکرد معامله‌گران از «حالت تدافعی» به «حالت ارزیابی و انتخاب» تغییر کند.
با این حال، بازار همچنان با برخی محدودیت‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کند.
به باور برخی تحلیلگران بازار، سیاست‌های معاملاتی که انعطاف کافی ندارند و همچنین نبود وضوح کامل در برخی متغیرهای اقتصادی، موجب می‌شود واکنش قیمت‌ها نسبت به اطلاعات جدید با تأخیر صورت بگیرد.
اگر این موانع برطرف شوند، عمق بازار افزایش می‌یابد و روند رشد می‌تواند پایدارتر شود.
بازی نرخ ارز
سهیلا نقی‌پور، تحلیلگر بازار سرمایه در گفت‌وگو با «اعتماد» به تحلیل وضعیت بورس در ماه‌های اخیر می‌پردازد.
بازاری که به گفته او و بسیاری دیگر از تحلیلگران بازار سرمایه به عنوان آینه تمام‌نمای اقتصاد ایران، در ماه‌های اخیر مسیری پرفرازونشیب را پیموده است.
البته این بازار با وجود دست‌وپنجه نرم کردن با ریسک‌های سیستماتیک و غیراقتصادی، به‌ویژه پشت سر گذاشتن فضای ملتهب سیاسی و اقتصادی، به باور نقی‌پور کماکان تمایل به صعود دارد.
این تمایل نیز ریشه در تورم انتظاری بالا در اقتصاد کشور و ارزندگی بنیادی بسیاری از شرکت‌ها، به‌خصوص در مقایسه با سایر بازارهای موازی، دارد.
به‌ عبارت ‌دیگر، پتانسیل نهفته در دارایی‌های شرکت‌های بورسی، عامل اصلی فشار تقاضا برای سهام، حتی در شرایط نااطمینانی، است.
البته به گفته نقی‌پور، این اشتیاق به رشد، پیوسته توسط برخی سیاست‌ها و موانع ساختاری کند می‌شود و از شتاب آن می‌کاهد.
دو معضل بزرگ طی چند وقت اخیر که تحلیلگران و سرمایه‌گذاران را به چالش کشیده است، محدودیت دامنه نوسان و ابهام در نرخ ارز بازار دوم مبادله است.
او می‌افزاید: سیاست محدودیت دامنه نوسان، که در حال حاضر مثبت و منفی ۳ درصد است و با هدف کنترل هیجانات و جلوگیری از نوسانات شدید بازار اعمال می‌شود، عملا به یک مانع برای کشف قیمت واقعی و کاهش نقدشوندگی بازار تبدیل شده است.
این محدودیت، به جای تعدیل هیجانات، باعث تشکیل صف‌های خرید و فروش طولانی و تاخیر در واکنش قیمت سهام به اخبار و تحولات اقتصادی و سیاسی می‌شود که این خود، در درازمدت، اعتماد سرمایه‌گذاران را خدشه‌دار می‌کند.
از طرفی به باور نقی‌پور، مهم‌ترین عامل اثرگذار بر سودآوری شرکت‌های بزرگ و صادرات‌محور بورسی، نرخ ارز است.
سیاست‌های ارزی اخیر، به‌ویژه ایجاد و استفاده از بازار دوم مبادله ارز و طلا، در کنار نرخ‌های چندگانه ارزی، باعث ایجاد مخفی‌کاری و عدم شفافیت در اعلام نرخ تسعیر ارز برای شرکت‌های مختلف شده است.
تحلیلگران و سرمایه‌گذاران به‌درستی نمی‌دانند که ارز حاصل از صادرات کدام شرکت و با چه قیمتی، آزاد، توافقی یا بازار دوم و با چه سازوکاری، در حال معامله است.
این ابهام، محاسبه دقیق سودآوری و ارزش‌گذاری سهام شرکت‌های صادراتی مانند پتروشیمی، فلزات اساسی و معدنی را به‌شدت دشوار می‌کند و ریسک سیستماتیک ناشی از سیاست‌گذاری ارزی را افزایش می‌دهد.
فاصله قابل‌توجه نرخ ارز در این تالار با نرخ ارز بازار آزاد، پتانسیل ایجاد رانت و کاهش شفافیت را در پی دارد، هرچند سیاستگذار مدعی تلاش برای عمق‌بخشی به معاملات رسمی ارز و کاهش فاصله نرخ‌ها است.
با وجود چالش‌های متعدد موجود نقی‌پور مثل برخی از تحلیلگران بازار سرمایه، چشم‌انداز کلی این بازار را با نگاهی میان‌مدت و حتی بلندمدت، همچنان امیدوار می‌بیند.
این تحلیلگر بازار سرمایه می‌گوید: مادامی که تورم انتظاری در کشور بالاست و نرخ ارز تمایل به رشد دارد، دارایی‌های فیزیکی و سهام شرکت‌هایی که دارایی دلاری دارند، به عنوان ابزار پوشش ریسک تورم، جذابیت خود را حفظ خواهند کرد.
در شرایط کنونی و آینده نزدیک، تمرکز بازار بر شرکت‌هایی است که از رشد نرخ ارز بهره می‌برند.
برهمین اساس او می‌افزاید: فعلا در بعضی نمادهای شاخص‌ساز و صادرات‌محور، گروه‌های کامودیتی‌محور، پالایشی و پتروشیمی، می‌توانیم شاهد جهش‌ها و بازده‌های قابل ‌قبول باشیم.
همچنین، باقی گروه‌های بورسی از قبیل صنایع دارویی، سیمانی و بانکی نیز به واسطه تسعیر نرخ ارز بر دارایی‌ها یا افزایش قیمت‌های فروش، می‌توانند از جذابیت‌های سرمایه‌گذاری برخوردار شوند.
این نمادها به دلیل ماهیت دلاری درآمد و ارزندگی بنیادی، بیشترین پتانسیل را برای ثبت بازدهی دارند، به‌ویژه اگر سیاستگذار تمهیداتی برای عرضه ارز آنها در تالار دوم مرکز مبادله با نرخ‌های واقعی‌تر فراهم کند.
از نگاه نقی‌پور، بازار همچنین در انتظار سیگنال‌های مثبت اقتصادی و سیاسی پایدار، به‌ویژه افزایش شفافیت در سیاست‌های ارزی و اصلاح در دامنه نوسان است، چرا که هرگونه خبر مثبتی در این زمینه‌ها، می‌تواند کاتالیزور قدرتمندی برای رشد پایدار و قوی‌تر بازار باشد.
در نهایت، بورس تهران در یک تقابل مستمر بین پتانسیل ذاتی ارزندگی و تورم و موانع ساختاری عدم شفافیت ارزی و محدودیت دامنه نوسان قرار دارد.
با اینکه در کوتاه‌مدت، نوسانات بازار محتمل است، اما در بلندمدت، انتظار می‌رود شرکت‌های بنیادی و صادرکننده، همچنان بهترین گزینه برای حفظ ارزش سرمایه باشند.
پایان رشد هیجانی
امیر عباس باقری کارشناس بازار سرمایه نیز در گفت‌وگو با «اعتماد» در تحلیلی مشابه وضعیت بازار سرمایه را در هفته‌های اخیر مساعد ارزیابی می‌کند.
او شرایط بازار را اینچنین توصیف می‌کند: در هفته‌های منتهی به نیمه آذر، بازار سرمایه با تحرکات مثبت قابل توجهی همراه بوده و می‌توان گفت پس از یک دوره طولانی از رکود و افت نقدینگی، نشانه‌های بازگشت تقاضا در بیشتر صنایع بازار قابل مشاهده است.
نقطه عطف این بازگشت، واکنش معنادار شاخص کل به محدوده سه میلیون و یکصد هزار واحد بود؛ سطحی که در ماه‌های گذشته به عنوان یک کف معتبر و سخت برای بازار شناخته شده و توانسته نقش حمایتی مهمی ایفا کند.
شاخص پس از برخورد به این ناحیه، بیش از سیصد هزار واحد رشد را به‌ثبت رسانده و همین موضوع باعث شده تا فعالان بازار نسبت به پایداری این روند و تداوم جریان ورود نقدینگی خوشبین‌تر شوند.
از نگاه او یکی از عوامل کلیدی در شکل‌گیری این روند، افزایش نرخ ارز در بازار آزاد است.
طی هفته‌های گذشته نرخ دلار آزاد با سرعت قابل توجهی صعودی شد و اکنون در برخی معاملات به سطوحی بالاتر از صدهزار تا صدوبیست هزار تومان نیز رسیده است.
اثر این افزایش نرخ ارز در عملکرد شرکت‌های بورسی، به‌ویژه شرکت‌های صادرات‌محور و دارای دارایی ارزی، کاملا مشهود است.
از آنجا که بخش عمده ارزش‌گذاری این شرکت‌ها بر پایه تسعیر نرخ ارز انجام می‌شود، رشد نرخ دلار منجر به بهبود برآورد سودآوری آنها شده و طبیعتا تقاضای سرمایه‌گذاران برای سهام دلاری را افزایش داده است.
باقری معتقد است: در کنار صنایع دلاری، طی روزهای اخیر نشانه‌های تقویت تقاضا در گروه‌های ریالی نیز مشاهده می‌شود.
به عنوان نمونه، گروه بانکی شاهد ورود تقاضای پرقدرت از سوی سرمایه‌گذاران بوده است.
بخشی از این تقاضا ناشی از انتظارات مربوط به بهبود ترازنامه‌ها و اثر سود تسعیر دارایی‌های ارزی بانک‌هاست و بخشی نیز به تغییر نگاه فعالان بازار نسبت به آینده سیاست‌های پولی و ثبات نرخ بهره بازمی‌گردد.
از سوی دیگر، صندوق‌های اهرمی نیز که در ماه‌های گذشته بیشتر بر خرید سهام دلاری تمرکز داشتند، اکنون به سمت متعادل‌سازی پرتفوی و افزایش سهم صنایع ریالی حرکت کرده‌اند و همین موضوع به ایجاد تعادل منطقی در رشد صنایع مختلف کمک کرده است.
عامل مهم دیگری که طی این دوره بر فضای روانی بازار اثرگذار بوده به باور باقری، کاهش ریسک‌های سیستماتیک است.
نگرانی‌هایی که در ماه‌های گذشته نسبت به احتمال درگیری‌های منطقه‌ای یا گسترش تنش‌های سیاسی وجود داشت، به گفته او طبق ارزیابی بسیاری از نهادهای نظارتی و تحلیلگران بین‌المللی، تا اوایل سال ۲۰۲۶میلادی به‌طور قابل‌ توجهی کاهش یافته است.
فروکش کردن این ریسک‌ها بلافاصله در رفتار سرمایه‌گذاران داخلی منعکس شد و باعث شد بخش قابل توجهی از سرمایه‌های پارک‌شده، دوباره مسیر بازار سرمایه را انتخاب کنند.
در واقع، بازار در شرایطی قرار دارد که کاهش ریسک‌های برون‌زا و افزایش نرخ ارز، هر دو از یک سو ارزش دارایی‌های شرکت‌ها را بالا می‌برد و از سوی دیگر تمایل سرمایه‌گذاران به پذیرش ریسک را افزایش می‌دهد.
از نگاه باقری، ترکیب این عوامل موجب شده تا بازار وارد دوره‌ای تازه از تعادل نسبی و رشد تدریجی شود؛ رشدی که برخلاف جهش‌های هیجانی گذشته، این‌بار بر پایه متغیرهای بنیادی و واقعی صورت می‌گیرد.
حجم و ارزش معاملات طی هفته‌های اخیر افزایش یافته و نسبت به میانگین ماه‌های قبل رشد محسوسی داشته است.
این نکته نشان می‌دهد که بازار نه‌تنها در حال تجربه بازگشت نقدینگی است، بلکه این نقدینگی به‌صورت هدفمند و تحلیل‌محور میان صنایع مختلف توزیع می‌شود، نه به شکل هیجانی و مقطعی.
با توجه به مجموعه شرایط کنونی، او معتقد است: چشم‌انداز بازار همچنان مثبت ارزیابی می‌شود؛ مگر اینکه متغیرهای خارج از بازار تغییر ناگهانی داشته باشند.
در صورتی‌ که نرخ ارز در محدوده فعلی تثبیت شود و ریسک‌های سیاسی و اقتصادی کنترل گردد، انتظار می‌رود شاخص کل بتواند روند صعودی خود را حفظ کند.
بر اساس تحلیل شرایط فعلی و وضعیت جریان‌های نقدی در صنایع بزرگ، این امکان وجود دارد که شاخص کل در ادامه مسیر خود به سطوحی بالاتر از سه میلیون و ششصد هزار واحد نیز دست یابد.
به‌طور کلی، آنچه امروز در بازار مشاهده می‌شود، از نگاه باقری نه یک رشد هیجانی کوتاه‌مدت، بلکه بازگشت آرام اعتماد سرمایه‌گذاران و افزایش توجه به متغیرهای بنیادی است.
از این منظر، در صورت ثبات متغیرهای کلان و عدم وقوع شوک‌های اقتصادی یا سیاسی غیرمنتظره، می‌توان این دوره را نقطه شروع یک فاز جدید از بهبود عملکرد بازار سرمایه دانست.