نقش پژوهش در نجات سینما از سطحینگری؛ فیلمساز باید جهانی فکر کند
اسماعیل بنیاردلان پژوهشگر سینما یادآور شد که پژوهش، سینما را از سطحینگری نجات میدهد و اگر فیلمساز بخواهد مخاطب جهانی داشته باشد باید جهانی فکر کند.
اسماعیل بنیاردلان استاد دانشگاه و پژوهشگر سینما در گفتگو با خبرنگار مهر درباره ویژگیهای پژوهش در حوزه سینما گفت: سینما برخلاف بسیاری از هنرها، یک صنعت محسوب میشود.
هنگامی که از صنعت سینما سخن میگوییم، به این معناست که تولید فیلم تابع شرایط ویژهای از جمله وابستگی مستقیم به اقبال عمومی و اقتصاد است.
اگر فیلمی فاقد مخاطب باشد، طبیعتا ادامه تولید آن متوقف خواهد شد.
از این رو، سینما بهطور ذاتی با اقتصاد درآمیخته است چرا که هزینههای تولید یک فیلم معمولاً به حدی است که یک فرد به تنهایی قادر به تأمین آن نیست.
وی ادامه داد: در نقاط مختلف جهان، کمپانیهای فیلمسازی از پروژههای سینمایی پشتیبانی میکنند و در صورت شکست برخی از آثار، موفقیت سایر پروژهها میتواند تداوم فعالیت آن کمپانی را تضمین کند.
این پژوهشگر سینما درباره تأثیر فناوریهای نوین بر سینما، بیان کرد: پیشرفتهای تکنولوژیک، بهویژه در حوزه دیجیتال، فرآیند فیلمسازی را تسهیل و امکانات گستردهتری در اختیار فیلمسازان قرار داده است بنابراین، سینما نمیتواند نسبت به تحولات فناوری بیتفاوت باشد.
درنتیجه بخشی از پژوهشهای سینمایی باید معطوف به بررسی این تحولات و چگونگی تطبیق آن با شرایط سینمای ایران باشد.
در این زمینه، پژوهشگران سینمایی نقش واسطه را ایفا میکنند تا یافتههای جدید را به عرصه تولید منتقل کنند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در سالهای اخیر ظهور نوعی از سینما به اصطلاح «سینمای کولهپشتی» یا امکان ساخت فیلم توسط افراد معدود، حتی یک نفر، با ایفای چند نقش همزمان (فیلمبرداری، کارگردانی، بازیگری و تدوین) زمینه را برای تولیدات مستقل و کمهزینه فراهم کرده است اما همین امر نیز مستلزم پژوهش در زمینه چگونگی تولید، تواناییهای فردی مورد نیاز و درک سینمایی این نوع فیلمسازان است.
وی درباره جایگاه سینمای ایران در عرصه جهانی بیان کرد: امروزه جهان به مثابه سبدی است که فیلمهای تمام کشورها در آن عرضه میشوند.
اگر سینمای ملی نتواند سهمی در این سبد داشته باشد، به تدریج فرهنگ آن کشور نیز در عرصه بینالمللی به حاشیه رانده میشود و این مساله سوژه بسیار مهمی برای پژوهش است.
برای حضور در این عرصه، تنها کسب جوایز جشنوارهای کافی نیست بلکه دستیابی به اکران جهانی و تفکر جهانی از سوی فیلمسازان ضروری است.
فیلمسازی که میخواهد مخاطب جهانی داشته باشد، باید جهانی فکر کند یعنی از هویت و فرهنگ عمیق بومی برخوردار باشد و در عین حال قادر باشد با انسانها در هر کجای جهان ارتباط برقرار کند.
باور من بر این است که اگر سینمای ما مبتنی بر فرهنگ و تمدن و معارف خودمان باشد، هم میتواند متمایز باشد و هم مخاطب جهانشمول پیدا کند.
این نکته برای پژوهشگران مهم است که تحقیق کنند سینماگران ما در سالهای اخیر چقدر از معارف و تمدن ایرانی الهام گرفته اند.
این پژوهشگر عنوان کرد: متاسفانه به نظر میرسد در سالهای اخیر سینمای ایران تا حدی از این مسیر فاصله گرفته است.
پژوهشها باید به بررسی عوامل این روند اعم از مدیریت، ذائقه مخاطب یا رویکرد فیلمسازان بپردازند.
همچنین، سنت قصهگویی و روایتپردازی که در فرهنگ ایران از دیرباز و از متونی چون کارنامه اردشیر بابکان و تاریخ بیهقی تا شاهنامه فردوسی وجود داشته امروز در سینما و ادبیات معاصر کمرنگ شده است.
این در حالی است که سینما از آغاز با ادبیات پیوندی ناگسستنی داشته و ادبیات قوی میتواند پشتوانهای برای سینمای قدرتمند باشد.
وی در پاسخ به این پرسش که چگونه میتوان پیوندی موثر بین پژوهشگران و فیلمسازان برقرار کرد، توضیح داد: برگزاری نشستهای مشترک بین دانشگاههای دارای رشته سینما و فیلمسازان و گسترش نقد و بررسی فیلمها در محافل آکادمیک و عمومی میتواند فضای تعامل را تقویت کند.
اگر فیلمسازان در معرض نقد جدی قرار گیرند، طبیعتا بیشتر به کیفیت آثار و انطباق آن با شأن فرهنگی توجه خواهند کرد.
اردلان در پایان با اشاره به لزوم توجه به سینما در مقاطع پیش از دانشگاه بیان کرد: توجه به آموزش سینما از دورههای پیش از دانشگاه حائز اهمیت است.
گنجاندن واحدهای درسی مربوط به سینما و هنر در مقاطع دبیرستان و حتی رشتههای غیرهنری دانشگاهی میتواند به ارتقای سطح شناخت جامعه و تربیت مخاطبان آگاه بینجامد.
امروزه بحث میانرشتهای در دانشگاهها رواج یافته و میتوان با اختصاص چند واحد به سینما، تئاتر و ادبیات، دانشجویان را با این حوزهها آشنا کرد.
هرچه سطح آشنایی مخاطبان با سینما بالاتر رود، تقاضا برای فیلمهای باکیفیت نیز افزایش مییابد.