«از ایرانمان دفاع می‌کنیم»؛ نمایش روایت پیشرفت ایران در جنگ ۱۲روزه است
دبیر جایزه ملی روایت پیشرفت بیان کرد: در مجموعه «از ایرانمان دفاع می‌کنیم» تلاش شده دانش‌آموز با این حقیقت آشنا شود که اگر پیروزی حاصل شده، به دلیل تکیه بر ایده‌های بومی بوده است.
به گزارش خبرنگار مهر، اولین نشست از سلسله نشست‌های «دبیرخانه جایزه ملی روایت پیشرفت» با عنوان «نبض پیشرفت» و با موضوع معرفی کتاب «از ایرانمان دفاع می‌کنیم» تازه‌ترین اثر سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش و پرورش، در سالن صفارزاده حوزه هنری برگزار شد.
در این برنامه چهره‌هایی از جمله علی لطیفی، معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، علی جانباز، رئیس حوزه هنری کودک و نوجوان، فواد ایزدی، دانشیار دانشگاه مطالعات جهان و دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، زهرا ابوالحسنی، مدیر گروه جامعه و پیشرفت پژوهشکده مطالعات فناوری و دبیر جایزه ملی روایت پیشرفت، میثم مهدیار، عضو هیئت‌علمی مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی، عباس بیات، عضو گروه تالیف مجموعه «از ایرانمان دفاع می‌کنیم»، احسان وادی‌السلامی، عضو گروه تالیف این مجموعه و هم‌چنین سمیه جمالی، مجری حضور داشتند.
مجموعه «از ایرانمان دفاع می‌کنیم» به دانش آموزان می‌آموزد که جنگ ۱۲ روزه مسیر پیشرفت ایران را آشکار کرد
زهرا ابوالحسنی، مدیر گروه جامعه و پیشرفت پژوهشکده مطالعات فناوری و دبیر جایزه ملی روایت پیشرفت، درباره هدف از برگزاری سلسله نشست‌های «دبیرخانه جایزه ملی روایت پیشرفت» گفت: «این نشست، اولین گام از سلسله نشست‌هایی است که دبیرخانه جایزه ملی روایت پیشرفت آن‌ها را مدنظر دارد و مقصود از برگزاری این نشست‌ها این است که مهم‌ترین فعالیت‌هایی را که در فضای روایت پیشرفت شکل می‌گیرد، هر کاری که رویکرد و منطق روایت پیشرفت دارد در این نشست‌ها مطرح کنیم و زمینه ارتقا و تکثیر آن‌ها را فراهم سازیم.»
او به مجموعه «از ایرانمان دفاع می‌کنیم» در چارچوب و رویکرد روایت پیشرفت اشاره و عنوان کرد: «از دو جنبه مهم، مجموعه «از ایرانمان دفاع می‌کنیم» را اثری می‌دانم که دبیرخانه جایزه ملی روایت پیشرفت باید به آن بپردازد.
جهت اول، نحوه پرداخت کتاب‌ها به فلسفه جنگ است؛ اینکه چرا جنگ ۱۲ روزه رخ داد.
اتفاقی که در این کتاب افتاده، این است که تلاش شده فلسفه جنگ از منظر پیشرفت توضیح داده شود.
یعنی اینکه انقلاب اسلامی طی ۴۵ سال اخیر مسیری از پیشرفت را پیموده و در این مسیر، با سنگ‌تراشی‌هایی مواجه شده است.»
ابوالحسنی، افزود: «وقتی دشمن از تمام این مانع‌تراشی‌ها و دشمنی‌ها از جنگ ۸ ساله نظامی گرفته تا تحریم‌ها، ناامنی‌ها، ناامید شد، ناچار شد به یک درگیری نظامی مستقیم و بسیار پرهزینه تن دهد.
در این نگاه، جنگ ما با اسرائیل یک جنگ وجودی بود؛ نه صرفاً درگیری دو نظام سیاسی.
بنابراین ما فلسفه جنگ را می‌توان از منظر روایت پیشرفت دید.»
دبیر جایزه ملی روایت پیشرفت، به دومین دلیل از رویکرد روایت پیشرفتی مجموعه «از ایرانمان دفاع می‌کنیم» گفت: «جهت دومی که این مجموعه را در حوزه «روایت پیشرفت» می‌دانیم، تلاش کتاب برای توضیح دلایل موفقیت و پیروزی در این جنگ است.
در مجموعه «از ایرانمان دفاع می‌کنیم» تلاش شده دانش‌آموز با این حقیقت آشنا شود که اگر پیروزی حاصل شده، به دلیل تکیه بر ایده‌های بومی بوده است؛ ایده‌هایی مانند درون‌زایی، اتکا به ظرفیت‌های مردمی، جوانان، استعدادهای داخلی که مهم‌ترین ایده‌های پیشرفت انقلاب اسلامی هستند.»
او ادامه داد: «در برخی عرصه‌ها مثل عرصه نظامی، بر توان بومی و داخلی تکیه کردیم و همین‌ها تبدیل به نقاط قوت ما شدند که در جنگ اخیر آشکارا خود را نشان دادند؛ مهم‌ترین مصادیق آن نیز عرصه نظامی و موشکی است.
از سوی دیگر، اتکا به مردم و پشتوانه مردمی مهم‌ترین رکن پیروزی بود.
گرچه این جنگ یک نمونه است، اما آن‌قدر بزرگ و مهم بود که به ما کمک کرد با دانش‌آموز درباره راه‌های پیشرفت ایران صحبت کنیم.»
«از ایرانمان دفاع می‌کنیم»؛ محدودیت‌های رسمی را پشت سر گذاشت
علی لطیفی، معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، جنگ ۱۲ روزه را یک رویداد بزرگ و با عظمت خواند و بیان کرد: «جنگ ۱۲ روزه رویدادی بسیار بزرگ بود.
از چند جهت می‌توان به این بزرگی اشاره کرد.
بسیاری در کشور ما تصور می‌کردند اتفاقات خاورمیانه تنها مشکل همسایگان ما است و هرگز فکر نمی‌کردند جنگی در این سطح، با این حجم از ورود آمریکا و اسرائیل، ممکن است برای کشور ما نیز اتفاق بیافتد.»
او در ادامه گفت: «تربیت در این شرایط، موقعیتی بسیار متفاوت ایجاد کرد.
تا قبل از این اتفاق، بسیاری از مسائل، مانند آگاهی درباره اسرائیل، برای دانش‌آموزان موضوعیتی نداشت.
سازمان آموزش‌وپرورش هم فرصت پیدا کرد تا گفت‌وگوهایی درباره تربیت سیاسی و اجتماعی شکل دهد.
این جنگ یک فرصت بود تا رشد کنیم و مسائل را جدی بگیریم.»
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، درباره فرایند تولید مجموعه «از ایرانمان دفاع می‌کنیم» گفت: «مجموعه آثار «از ایرانمان دفاع می‌کنیم» حدود ۱۲ میلیون نسخه چاپ شده و فرصت دارد نقش ملی افراد را تقویت کند.
همه باید بدانند که هر کسی در دفاع از کشور نقش دارد.
این تجربه، تجربه‌ای متفاوت برای سازمان و آموزش‌وپرورش بود.
فرایند تولید و آماده‌سازی کتاب خاص بود.
طیف متنوعی از کارشناسان، دغدغه‌مندان و صاحب‌نظران در تولید متن مشارکت داشتند.»
او، در ادامه عنوان کرد: «این مجموعه هم کتاب درسی است و هم کتاب درسی نیست.
از لحاظ شکل ظاهری و تالیف، کتاب درسی است، اما از نظر الزامی بودن برنامه رسمی، کتاب رسمی آموزش‌وپرورش نیست.
این ویژگی امکان داد که بدون محدودیت‌های بروکراتیک و چارچوب‌های رسمی، محتوا به شکل چابک و مسئله‌محور ارائه شود.»
لطیفی، با اشاره به اظطراری بودن این مجموعه تصریح کرد: «کتاب ما یک محصول اضطراری و ویژه بود و تمرکز بر مسائل حاد داشت، بدون اینکه درگیر همه پیچیدگی‌های برنامه رسمی شویم.
این تجربه نشان داد که اگر شرایط خاص فراهم شود، می‌توان محتوای آموزشی مؤثر، گسترده و چابک تولید کرد.»
کتب درسی، نخستین مسیر نفوذ و اثرگذاری آمریکا است
فواد ایزدی، دانشیار دانشگاه مطالعات جهان و دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، با اشاره به نفوذ و اثرگذاری آمریکا به کتب درسی اظهار کرد: «کتاب درسی در دنیا بسیار جدی گرفته می‌شود.
زمانی که آمریکایی‌ها در یک کشور نفوذ نسبی پیدا می‌کنند، نخستین جایی که برای تأثیرگذاری سراغش می‌روند کتاب‌های درسی است؛ به خاطر اهمیت فوق‌العاده‌ای که کتاب درسی دارد.
آن‌ها حتی درباره آیات جهاد در کتاب‌های اسلامی حساسیت دارند و چقدر تلاش می‌کنند که نفوذ بیشتری داشته باشند.
این رفتار نشان‌دهنده اهمیت موضوع کتاب درسی است.»
او، درباره تاثیر کتب درسی در انتقال مفاهیم و ارزش‌های فرهنگی ملت به دانش‌آموزان و دانشجویان گفت: «در دانشگاه‌های آمریکا، در مقطع کارشناسی صرف‌نظر از اینکه دانشجو چه رشته‌ای انتخاب کند، دو سال اول برخی واحدها مشترک است.
مثلاً تمدن غرب را می‌خوانند.
چرا که از نگاه آن‌ها دانشجو در معرض اطلاعات مختلف قرار می‌گیرد و سیستم حاکمیتی آمریکا می‌خواهد مطمئن شود که روایت آمریکایی از تاریخ، فرهنگ و سیاست به دانشجو منتقل می‌شود؛ البته در بسیاری مواقع هم موفق نبوده‌اند.»
ایزدی، ادامه داد: «اگر به معلمان محتوا داده شود، و اگر با معلمان در طول سال کار شود.
نتیجه متفاوت خواهد بود.
اگر معلم و دانش‌آموز توجیه باشند، عملیات روانی طرف مقابل تأثیرگذاری کمتری دارد.
دانش‌آموزان در معرض ماهواره و شبکه‌های اجتماعی هستند.
اما اگر دانش‌آموز و معلم توجیه باشد، عملیات روانی کمتر اثر می‌گذارد.»
«از ایرانمان دفاع می‌کنیم» نمونه‌ای از تولید پویا و مسئله‌محور در آموزش و پرورش
علی جانباز، رئیس حوزه هنری کودک و نوجوان، با اشاره به کمبود گفت‌مان تربیتی درباره مسئله فلسطین درکشور اظهار کرد: «من در این دو سال ناظر مباحث مربوط به طوفان‌الاقصی و مسئله جنگ بوده‌ام.
به این نتیجه رسیدم که پیش از این هم بخش‌هایی از جامعه دغدغه فلسطین را داشته‌اند، اما بخش دیگری چنین دغدغه‌ای نداشت.
تحلیل من این است که این تفاوت‌ها به دلیل آن است که درگیری فکری و تربیتی ما با این مسئله کم بوده است؛ و مدرسه، که باید محل شکل‌گیری این نگاه باشد، کمتر درباره این موضوع صحبت کرده است.»
او افزود: «مجموعه کتاب‌های «از ایرانمان دفاع می‌کنیم» نشان دهنده این است که می‌توانیم در سه ماه، مجموعه‌ای با چنین محتوایی را در تیراژ بالا تولید کنیم.
اما چرا این کار را همیشه انجام نمی‌دهیم؟
چون برای کتاب درسی رسمی، اصول و مبانی ثابتی داریم و التزام به این اصول اجازه نمی‌دهد هر تغییری اعمال شود.»
رئیس حوزه هنری کودک و نوجوان، با تاکید بر چابک و پویا بودن بسته‌های مکمل آموزش و پرورش عنوان کرد: «آموزش‌وپرورش می‌تواند به یک تکنولوژی مهم دست یابد و آن تولید بسته‌های مکمل یا بسته‌های یادگیری است.
این بسته‌های مکمل و یادگیری می‌توانند راه برون‌رفت ما از بسیاری از مسائل باشند؛ زیرا ابزاری پویا و چابک هستند.»
جانباز، ادامه داد: «تکنولوژی که این بار آموزش‌وپرورش در مجموعه «از ایرانمان دفاع می‌کنیم» به کار گرفت، تکنولوژی مسئله‌محوری بود.
این موضوع را نباید دست‌کم گرفت.
چابک‌بودن این کار نیز ارزشمند است زود آمد، زود هم می‌رود؛ و به موقع روایت کرد.»
کتاب‌های درسی «داده» دارند، اما «فهم و تعلق» ایجاد نمی‌کنند
میثم مهدیار، عضو هیات علمی مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی، معتقد است از فرصت آموزش و پرورش به خوبی استفاده نمی‌شود و بیان می‌کند: «ما از فرصت آموزش‌وپرورش به‌خوبی استفاده نمی‌کنیم، درحالی‌که خود این دستگاه یک فرصت بزرگ است؛ دانش‌آموز سر کلاس حاضر می‌شود، معلم دارد و بودجه هم موجود است.
تنها کاری که لازم است، رساندن محتوا به دانش‌آموز است، اما این اتفاق نمی‌افتد.
اکنون این جنگ فرصتی ایجاد کرده که حرکتی در سازمان به وجود آید و از این جهت مغتنم است.»
عضو هیات علمی مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی، به چالش‌های که در محتواهای کتب درسی است اشاره و عنوان کرد: «کتاب‌های درسی نمی‌توانند انس و الفتی را که باید در دانش‌آموز ایجاد کنند، فراهم کنند.
جزئیات زیادی دارند، اما روایت ندارند.
دانش‌آموز پس از گذر از این بازه آموزشی، چیزی در ذهنش ته‌نشین نمی‌شود.
در کتاب‌های درسی، داده وجود دارد، اما فهم نیست و این باعث می‌شود دانش‌آموز احساس تعلق نکند.»
او افزود: «من در دانشگاه علامه طباطبایی استاد هستم و عمدتاً با دانشجویان ترم اول درس می‌دهم.
دانش‌آموزانی که از دبیرستان می‌آیند، به‌ویژه از مدارس غیرانتفاعی، واقعاً ذهن خالی دارند؛ مجموعه‌ای از داده‌ها هستند که هیچ فهمی از آن ندارند.
در مقابل، شبکه‌های اجتماعی حجم زیادی از محتوا را همراه با گرایش‌های عاطفی ارائه می‌کنند.
برنامه‌های تاک‌شویی در فضای مجازی ترکیبی از آگاهی، میل و علاقه ایجاد می‌کنند، اما در کتاب‌های درسی ما فقط آگاهی وجود دارد.»
مهدیار، با تاکید بر استفاده از ظرفیت ادبیات شاهنامه در ارائه مفاهیم ملی به دانش‌آموزان تصریح کرد: «باید حس انس، غرور و افتخار را تقویت کنیم و این زمینه در فرهنگ و ادبیات ما فراوان است.
مثلاً در ادبیات، زیباترین عاشقانه‌های جهان وجود دارد که می‌تواند الگوی آموزش عفت به دختران باشد.
۹۵ درصد زنان شاهنامه زنان عفیف هستند.
از رودابه که در برابر زال عفت نشان می‌دهد تا فرنگیس همه این‌ها ظرفیت‌های روایی هستند که تاکنون برای آشنا کردن دختران با مفاهیمی چون حیا، عفت و خرد استفاده نشده‌اند.»
او در ادامه گفت: «ما باید شیرینی و حلاوت مواجهه با تاریخ ایران را به بچه‌ها بچشانیم؛ چیزی که اعتماد به نفس و توان خلاقیت آن‌ها را تقویت کند.
باید هویت ملی، یعنی هویت ایرانی اسلامی، را تقویت کنیم؛ حسی از انس با این کشور، خاک، جغرافیا، مردم و فرهنگ ایران ایجاد کنیم.
یکی از مهم‌ترین ابزارها برای این کار ادبیات است؛ ادبیات غنی و عاشقانه ایران و دستاوردهای تاریخی و فرهنگی ما.»
«از ایرانمان دفاع می‌کنیم» دریچه‌ای برای اصلاحات جدید در آینده
عباس بیات، عضو گروه تالیف مجموعه «از ایرانمان دفاع می‌کنیم»، با اشاره به کنارگذاشتن چارچوب‌ها در تولید مجموعه «از ایرانمان دفاع می‌کنیم» بیان کرد: «اتفاقی که در حوزه تدوین این کتاب رخ داده، چارچوب‌ها تا حد امکان کنار گذاشته شدند.
مجموعه «از ایرانمان دفاع می‌کنیم»، واقعاً یک کتاب ساده نیست.
هرچند ممکن است گفته شود کتاب روایت ندارد، اما به نظر من روایت کتاب در تک‌تک درس‌ها وجود دارد و می‌توان آن را مشاهده کرد.
یکی از بزرگ‌ترین اراده‌ها و تلاش‌هایی که در تولید کتاب شکل گرفت، همین ایجاد روایت بود.»
او ادامه داد: «با توجه به تعریف مشخص سازمان، این کتاب نسبت به کتاب‌های قبلی تجربه‌ای جدید و متمایز است.
این اولین تجربه‌ای است که سازمان چنین اتفاقی را از این جنس دنبال می‌کند و اراده جدی برای تحقق آن در سطح مدارس وجود دارد.
این موضوع می‌تواند درگاه‌های ورودی را برای اصلاحات آینده فراهم کند و در پروژه‌های آتی سازمان، با استفاده از بازخوردها و ظرفیت‌هایی که ایجاد می‌شود، زمینه شکل‌گیری روایت‌های مشابه بیشتر فراهم گردد.»
احسان وادی‌السلامی، عضو گروه تالیف مجموعه «از ایرانمان دفاع می‌کنیم»، این کتب را دستاوردی جدید دانست و تشریح کرد: «ویژگی جدید مجموعه «از ایرانمان دفاع می‌کنیم»، این بود که نشان داد می‌توان برای کودکان و نوجوانان، موضوعات مرتبط با دانش سیاسی را به شیوه‌ای مناسب ارائه داد.
پیش‌تر در آموزش و پرورش، پرداختن به این مسائل برای کودکان نوعی قبح داشت و تصور می‌شد نمی‌توان درباره آن‌ها با بچه‌ها صحبت کرد، زیرا ممکن بود آن‌ها را دچار اضطراب یا ناراحتی کند.
این پروژه نشان داد که می‌توان با شیوه‌های نو و طراوت خاص، محتوا را متناسب ارائه کرد و دانش‌آموز را به کنش و مشارکت فعال وا داشت، و یکی از دستاوردهای جدی این کار نیز همین بود.»