ابتکار وایمار پلاس؛ شکاف یا افزایش نقش اروپا در ناتو

به گزارش مشرق، اندیشکده تهران در مطلبی نوشت:
بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در سال ۲۰۲۵، همراه با انتقادات تند و تیز او از ناتو و متهم کردن متحدان اروپایی به عدم پرداخت سهم عادلانه هزینه‌های دفاعی و تهدید به خروج آمریکا از این پیمان بود.
لفاظی‌های ترامپ و البته نادیده گرفتن منافع و خواسته‌های اروپا در ساز و کارهای پیشنهادی او برای پایان جنگ اوکراین، منجر به واکنش اروپا و عزم این این کشورها برای تامین منافع خود بر اساس همکاری‌های چند جانبه درون قاره‌ای گشته است.
امری که این سوال را ایجاد میکند که آیا برنامه‌های اروپا برای ایجاد ائتلاف و تقویت نظامی خود، به معنای ناکارآمدی ناتو و شکاف در این ائتلاف است یا خیر.
ابتکارات سیاسی اروپا
مهم‌ترین خواسته‌ی اروپا در مذاکرات آمریکا با روسیه، حضور نیروهای ناتو در اوکراین به عنوان تضمین آتش‌بس و عدم الحاق سرزمین‌های این کشور به روسیه است.
خواسته‌هایی که جایی در برنامه‌های ترامپ ندارد.
به دنبال این نگرانی‌ها، کشورهای اروپایی اعم از فرانسه، آلمان، لهستان، انگلستان، اسپانیا، ایتالیا و به علاوه کمیسیون اتحادیه اروپا در قالب برنامه وایمارپلاس گردهم آمدند تا درباره آینده اوکراین به گفت و گو و تصمیم برسند.
این رویداد که اولین بار در می ۲۰۲۵ در لندن برگزار شد، در فوریه با حضور دبیر کل ناتو و وزیر خارجه اوکراین در رم تکرار شد تا اهدافی مانند تضمین حمایت از اوکراین، تقویت امنیت قاره و افزایش هزینه‌های دفاعی و توان صنعت نظامی مورد بحث قرار گیرد.
ابتکارات نظامی
طرح السا
ابتکارات نظامی اروپا را باید در ذیل تحولات سیاسی دانست.
پس از نشست‌های وایمارپلاس، طرح السا (ELSA) به عنوان جدیدترین برنامه اروپا معرفی شد.
این طرح ابتکاری مشترک میان شش کشور اروپایی شامل بریتانیا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، لهستان و سوئد است که با هدف تقویت ظرفیت دفاعی و صنعتی اروپا برای تولید پایدار مهمات و تجهیزات نظامی شکل گرفته است.
اهمیت طرح ELSA در این است که برای نخستین‌بار چند کشور عضو اتحادیه اروپا به‌صورت هماهنگ و ساختارمند به ایجاد زنجیره تأمین مهمات با ظرفیت بالا می‌پردازند، چیزی که قدمی مهم در مسیر دستیابی به خودمختاری استراتژیک، کاهش وابستگی به تولیدات خارج از قاره، و افزایش تاب‌آوری صنعتی دفاعی اتحادیه به شمار می‌رود.
قطب‌نمای استراتژیک
در مارس آن سال، اتحادیه اروپا سند «قطب‌نمای استراتژیک» را تصویب کرد این سند اهدافی چون ایجاد انسجام راهبردی میان کشورهای عضو، تقویت بازدارندگی در برابر تهدیدات روسیه، و ارتقای ظرفیت‌های دفاعی مستقل از ناتو را دنبال می‌کند.
مهم‌ترین بخش این سند مسئله سرمایه‌گذاری کشورهای اروپایی است که بر توسعه ظرفیت‌های تسلیحاتی مشترک و تقویت صنعت نظامی اروپا تاکید می‌کند.
سپر هوایی اروپا و نیروی واکنش سریع
در اکتبر ۲۰۲۲، آلمان برنامه «سپر هوایی اروپا» را مطرح کرد؛ ابتکاری با حضور ۱۵ کشور اروپایی به دنبال ایجاد شبکه یکپارچه دفاع هوایی، خرید مشترک سامانه‌های راداری و موشکی، و بازدارندگی مؤثر در برابر تهدیدات موشکی و هوایی روسیه طراحی شده است.
هم‌چنین تصمیم گرفته شد یک «نیروی واکنش سریع» با ظرفیت اعزام تا ۵۰۰۰ نیرو تشکیل شود.
این نیرو قرار است امکان مداخله اتحادیه اروپا در بحران‌ها بدون وابستگی مستقیم به ناتو را افزایش دهد.
جنگ اوکراین اروپا را متوجه این واقعیت کرد که برای دفاع از خود نمی‌تواند کاملاً به آمریکا تکیه کند، چرا که هم ادراک تهدید میان اروپا و آمریکا می‌تواند متفاوت باشد و هم فوریت و نحوه مقابله با آن.
در ضمن باید گفت که این کشورها به دلیل عقب‌ماندگی در تولید تسلیحات و وابستگی به حمایت نظامی ایالات متحده، حداقل حالا حالاها نمی‌توانند از استقلال استراتژیک، به معنای واقعی صحبت کنند.
به همین دلیل این ابتکارات اگر چه ریشه در اختلافات و نگرانی‌های متفاوت دوسوی آتلانتیک دارد، نباید آن را شکاف در ناتو نامید و انتظار کاهش اهمیت و عاملیت این ائتلاف را حداقل در آینده‌ی نزدیک داشت.
*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.