مهریه چیست؟ آشنایی با حقوق زن و مرد در قانون جدید مهریه
چکیده : مهریه یکی از مهمترین حقوق مالی زن در ازدواج است که به‌محض عقد، به مالکیت کامل او درمی‌آید و می‌تواند هر زمان برای دریافت آن اقدام کند؛ چه در دوران زندگی مشترک، چه پس از طلاق. قوانین جدید مهریه با هدف کاهش زندانیان مهریه، ضمانت اجرای حبس را تنها تا سقف ۱۱۰ سکه محدود کرده‌اند، اما زن همچنان می‌تواند مازاد مهریه را از طریق توقیف اموال مطالبه کند. امکان اعسار و قسط‌بندی مهریه برای مرد، شرایط توقیف اموال، و نقش مهم وکیل متخصص مهریه در پیگیری حقوق طرفین، از نکات کلیدی‌ای است که آگاهی از آن‌ها می‌تواند بسیاری از اختلافات را مسالمت‌آمیزتر حل کند.
مهریه، یکی از ارکان مهم و بحث‌برانگیز در عقد ازدواج در فرهنگ اسلامی و قوانین ایران است که همواره موضوع گفتگوها و چالش‌های حقوقی فراوانی بوده است.
این حق مالی که از سوی مرد به زن پرداخت می‌شود، نه‌تنها یک پشتوانه اقتصادی برای زن محسوب می‌شود، بلکه نمادی از احترام و تعهد در رابطه زناشویی است.
اما ابعاد حقوقی مهریه به همین سادگی خلاصه نمی‌شود و در طول زمان، قوانین و رویه‌های قضایی مربوط به آن دستخوش تغییرات و تفسیرهای مختلفی شده‌اند.
درک صحیح از مفاهیم مرتبط با مهریه، حقوقی و تکالیف زن و مرد در قبال آن و رویه‌های اجرایی آن، برای هر دو طرفین عقد ازدواج و همچنین، جامعه حقوقی ضروری است.
حقوق و تکالیف زن در قبال مهریه
مهریه به‌محض وقوع عقد ازدواج، به مالکیت زن درمی‌آید و او می‌تواند هر تصرفی که بخواهد در آن انجام دهد.
این حق مالی، نه یک هدیه، بلکه یک دین است که بر ذمه مرد قرار می‌گیرد.
انواع مهریه زن
مهریه انواع مختلفی دارد که با توجه به توافق طرفین در زمان عقد، می‌تواند متفاوت باشد.
مهرالمسمی مهریه‌ای است که مقدار و نوع آن در عقدنامه به‌صورت صریح مشخص می‌شود و رایج‌ترین نوع مهریه است.
مهرالمثل زمانی تعیین می‌شود که در عقد، مهریه ذکر نشده باشد یا باطل باشد و عرفاً با در نظر گرفتن شرایط زن مانند موقعیت اجتماعی و خانوادگی، زیبایی، سن، تحصیلات و سایر خصوصیات مشابه او، مشخص می‌شود.
مهرالمتعه نیز در حالتی است که در عقد، مهریه ذکر نشده و قبل از تعیین مهریه و نزدیکی، مرد زن را طلاق دهد؛ در این صورت، با توجه به وضعیت مالی مرد، مقداری به‌عنوان مهریه تعیین و به زن پرداخت می‌شود.
مطالبه مهریه از طریق دادگاه
مطالبه مهریه از جمله حقوق بنیادین زن است که در هر زمان پس از عقد، چه در طول زندگی مشترک و چه پس از طلاق، می‌تواند با بهترین روش به اجرا گذاشتن مهریه آن را به اجرا بگذارد.
برای مطالبه مهریه، زن می‌تواند از طریق دادگاه خانواده یا اداره ثبت اسناد و املاک اقدام کند.
در صورتی‌که مرد توانایی پرداخت مهریه را نداشته باشد، زن می‌تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را تقدیم کند.
در این‌صورت، دادگاه با بررسی وضعیت مالی مرد، حکم به نحوه قسط بندی مهریه می‌دهد.
قوانین جدید مهریه
در سال‌های اخیر، تغییراتی در قوانین جدید مهریه اعمال شده که با هدف کاهش زندانیان مهریه و ساماندهی مطالبات صورت گرفته است.
یکی از مهمترین این تغییرات، محدود شدن میزان مهریه قابل مطالبه به میزان مهریه قابل وصول است که عموماً تا ۱۱۰ سکه طلا یا معادل آن تعیین شده است.
این به این معناست که اگر مهریه زن بیش از این مقدار باشد، برای وصول مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن باید اموال دیگری از مرد را معرفی کند و تنها در صورتی‌که مرد اموالی برای توقیف داشته باشد، می‌تواند مابقی مهریه را دریافت کند.
این قانون در راستای حمایت از مردان در برابر تعهدات مالی سنگین و جلوگیری از سوءاستفاده از حق مهریه وضع شده است.
البته این به معنی اسقاط حق زن نیست و زن همچنان می‌تواند مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه را مطالبه کند، اما ضمانت اجرای حبس برای مرد، تنها تا ۱۱۰ سکه است.
حقوق و تکالیف مرد در قبال مهریه
مرد، به‌عنوان بدهکار مهریه، موظف به پرداخت آن به زن است و این تعهد، یک دین قانونی بر ذمه اوست که باید آن را ایفا کند.
شرایط پرداخت مهریه
مسئولیت اصلی پرداخت مهریه بر عهده مرد است.
این پرداخت می‌تواند به‌صورت نقدی، ملکی، یا هر چیز با ارزش دیگری باشد که در عقدنامه قید شده یا مورد توافق طرفین قرار گیرد.
در صورتی‌که مهریه عندالمطالبه باشد، مرد به‌محض درخواست زن باید آن را بپردازد و در صورت عدم توانایی، می‌تواند دادخواست اعسار تقدیم کند.
در شرایط اعسار، دادگاه نحوه قسط بندی مهریه را تعیین می‌کند که معمولاً بر اساس درآمد و دارایی مرد صورت می‌گیرد.
این اقساط می‌تواند شامل پیش‌پرداخت و اقساط ماهانه یا سالانه باشد.
اعسار از پرداخت مهریه
در صورتی‌که مرد توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می‌تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه تقدیم کند.
دادگاه پس از بررسی مدارک و شواهد، از جمله لیست اموال و درآمد مرد، در صورت اثبات اعسار، حکم به تقسیط مهریه می‌دهد.
در واقع، این امر به مرد فرصت می‌دهد تا بدهی خود را در طول زمان و بر اساس توانایی مالی‌اش پرداخت کند.
با این‌حال، مرد موظف است تا زمانی‌که مهریه به‌طور کامل پرداخت نشده، اقساط را به‌طور منظم و در موعد مقرر بپردازد.
عدم پرداخت اقساط نیز می‌تواند منجر به جلب مرد و در نهایت حبس او شود، البته با توجه به قوانین جدید مهریه، این حبس تنها تا میزان مهریه قابل وصول یعنی ۱۱۰ سکه اعمال می‌شود.
نکات مهم در مورد مهریه خانم
در کنار حقوقی و تکالیف زن و مرد در قبال مهریه، نکات مهم دیگری نیز وجود دارد که درک آن‌ها برای هر دو طرف ضروری است.
توقیف اموال بابت مهریه
زن برای وصول مهریه خود، می‌تواند اقدام به توقیف اموال مرد کند.
این اموال می‌تواند شامل حساب‌های بانکی، حقوق، املاک، خودرو و هر دارایی دیگری باشد که به‌نام مرد است.
برای این منظور، زن باید درخواست توقیف اموال را به دادگاه یا اداره ثبت ارائه دهد.
البته، اموالی که برای زندگی ضروری هستند، مانند مسکن مناسب شأن، ابزار کار و مقداری از حقوق یا مستمری، جزو مستثنیات دین محسوب می‌شوند و قابل توقیف نیستند.
میزان مهریه قابل وصول و ۱۱۰ سکه
یکی از مهمترین تحولات در قوانین جدید مهریه، تعیین میزان مهریه قابل وصول تا ۱۱۰ سکه طلا است.
این به این معناست که برای بیش از این مقدار، مرد زندانی نمی‌شود.
اگر مهریه زن بیشتر از ۱۱۰ سکه باشد، زن تنها در صورتی می‌تواند مابقی مهریه را مطالبه کند که مرد اموالی برای پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه داشته باشد.
این قاعده به‌منظور جلوگیری از زندانی شدن مردان به دلیل مهریه‌های سنگین و ایجاد تعادل در حقوقی و تکالیف زن و مرد وضع شده است.
البته این به‌معنی بخشش مازاد بر ۱۱۰ سکه نیست، بلکه تنها ضمانت اجرای کیفری (حبس) برای آن برداشته شده است و زن می‌تواند از طریق توقیف اموال، مابقی مهریه خود را وصول کند.
تاثیر شروط ضمن عقد بر مهریه و حقوق زوجین
شروط ضمن عقد، توافقاتی هستند که زوجین می‌توانند برای تعیین تکلیف مهریه و سایر حقوق، در سند ازدواج اضافه کنند.
این شروط بر حقوقی و تکالیف زن و مرد، نحوه قسط بندی مهریه و حتی میزان مهریه قابل وصول تاثیرگذارند.
تنظیم صحیح آن‌ها با توجه به قوانین جدید مهریه بسیار مهم است و مشاوره با بهترین وکیل برای مهریه برای اطمینان از اعتبار قانونی و حفظ حقوق زوجین اکیداً توصیه می‌شود.
وکیل متخصص برای مهریه و اهمیت آن
با توجه به پیچیدگی‌های قوانین جدید مهریه و نیاز به آشنایی با رویه‌های قضایی، استفاده از خدمات یک وکیل متخصص برای مهریه برای هر دو طرف (زن و مرد) ضروری است.
یک وکیل متخصص می‌تواند با آگاهی کامل از قوانین جدید مهریه و رویه‌های حاکم بر دادگاه‌ها، به زن در مطالبه مهریه و به مرد در تنظیم دادخواست اعسار و دفاع از خود کمک کند.
همچنین، در پرونده‌هایی که نیاز به توافق در خصوص نحوه قسط بندی مهریه و یا سایر جنبه‌های مربوط به مهریه است، حضور وکیل می‌تواند به حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات و رعایت حقوقی و تکالیف زن و مرد کمک کند و از طولانی شدن روند دادرسی و افزایش تنش‌ها جلوگیری نماید.
علاوه‌بر این، وکیل می‌تواند در شناسایی و توقیف اموال مرد (در صورت لزوم) و یا در اثبات عدم توانایی مالی مرد در دادگاه، نقش مهمی ایفا کند.
