بازار جهانی «طلای مایع» میراث کهن ایران در اختیار ترکیه است
یک محقق با بیان اینکه ایران در گذشته رتبه‌دار فروش گلاب بود و همچنان گلاب‌فروش است، گفت: امروز یک کیلوگرم اسانس تام یا طلای مایع ۸هزار دلار درآمد دارد و ترکیه پیشتاز تولید آن است.
به گزارش خبرنگار مهر، امروز سه‌شنبه ۲۷ آبان ۱۴۰۴ همایش «ایران سرزمین گل محمدی» در محل دانشکده طب ایران برگزار شد.
ایرج رستگار، مؤسس موزه گل محمدی کشور در این همایش با بیان این که ایران یکی از اصلی‌ترین خاستگاه‌های گل محمدی در جهان است، گفت: کشور ما بزرگترین کانون تنوع ژنتیکی این گل را در اختیار دارد.
۷۵ ژن مختلف گل محمدی در ایران وجود دارد که بخش اعظمی از آنها در مناطق مختلف کشور در حال کشت است.
وی افزود: این گیاه از ایران به عثمانی، سوریه و سپس اروپا راه پیدا کرده است که پیشینه کهن آن به استان فارس برمی‌گردد.
وی ادامه داد: ۲۵۰۰ سال پیش، صادرات گل محمدی به چین و هند از این خطه بوده است؛ ضمن آنکه در دوره‌ای ایران برای پرداخت خراج، شیشه گلاب می‌داده است.
با توجه به این پیشینه، فارس در آن دوره بزرگترین شیشه سازی را در بین کشورها داشته است.
وی در ادامه به استان‌های کرمان، اصفهان و آذربایجان شرقی و غربی اشاره کرد و گفت: در تمام مناطق ایران به استثنا استان‌های رطوبت خیز گل محمدی در حال کشت است.
حتی در قم با استفاده از آب شور گونه‌ای از این گیاه، در حال پرورش است.
ایران رتبه‌دار کشت گل محمدی در جهان
رستگار با بیان این که ایران با ۳۰ هزار هکتار کشت گل محمدی در بین کشورهای کشت کننده رتبه نخست را دارد، اضافه کرد: پس از ایران، کشورهای ترکیه و بلغارستان با ۶ برابر کمتر از ایران، قرار دارند.
این پژوهشگر حوزه گیاهان دارویی با تاکید بر کم آب‌بر بودن گل محمدی، ادامه داد: گل محمدی در کشور به شکل دیم کشت می‌شود و در حال حاضر در هر هکتار بین ۲.۶ تا ۳ تن برداشت می‌شود.
وی درباره آمار برداشت گل محمدی در کشور اظهار کرد: سالانه ایران بین ۷۰ تا ۹۰ هزار تن گل محمدی برداشت می‌کند.
وی با بیان این که گل محمدی می‌تواند به عنوان کشت جایگزین هم مورد استفاده قرار گیرد، تصریح کرد: مشکل ما در امر ارزآوری این محصول، خام فروشی است.
اسانس تام، کانکریت و ابسولوت ارزآورترین محصول این گیاه است که متأسفانه در کشور ما اسانس گیری در نمونه یک و دو بدون ارزش افزوده باقی مانده است.
وی در توضیح بیشتر گفت: از هر ۳ تن گل محمدی، یک کیلو گرم اسانس تام به دست می‌آید و ۸ کیلو گرم ابسولوت، که ارزش افزوده زیادی برای کشورهای صادرکننده به همراه دارد.
رستگار با بیان این که در گذشته رتبه دار فروش گلاب بودیم اما به دلیل عدم تزریق دانش همچنان گلاب فروش هستیم، بیان کرد: امروز یک کیلو گرم اسانس تام یا طلای مایع ۸ هزار دلار درآمد دارد.
ترکیه در تولید ابسولوت پیشتاز است و درآمد خوبی از این بستر کسب می‌کند این در حالی است که این گیاه در کشور ما قدمت ۷ هزار ساله دارد.
وی با اشاره به چالش اصلی گل محمدی، گفت: بحران ما زنجیره تولید است زیرا برای رفتن به سوی تولید اسانس تام یا ابسولوت نیاز است در هکتار زیاد فعالیت داشته باشیم و امروز بیشتر بهره برداران خرده فروشی دارند.
میراثی که به نام دیگران ثبت جهانی شد
به گفته این محقق، امروز صیانت از گل محمدی، صیانت از کهن میراث ایران زمین است، اظهار کرد: از سال ۱۳۹۵ پیگیر ثبت ملی و جهانی آن هستیم اما عدم همراهی نهادهای مربوطه سبب شده تا کشورهایی مانند ترکیه و عربستان گل محمدی را به نام خود ثبت کنند.
وی گفت: انگلستان این گل را به نام رز دمشقی ثبت کرده و چون این نام، پیشینه‌ای ندارد افرادی که به دنبال نوشتن مقالات در این حوزه هستند به اطلاعات قابل اتکایی دسترسی ندارند.
همچنین عربستان با استفاده از بذر گل محمدی ایران در منطقه طایف مبادرت به کشت این گل کرده و موفق شد سال ۲۰۲۳ میلادی به نام رز طایف آن را در یونسکو ثبت جهانی کند.
ترکیه نیز با درخواست ثبت آن به نام خود در اتحادیه اروپا، آن را ثبت جغرافیایی کرده است.
رستگار با اشاره به بی توجهی مسئولان میراث فرهنگی کشور به این موضوع ادامه داد: تا هنگامی که ما در کشور به این میراث کهن احترام نگذاریم، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم در ثبت جهانی دارایی‌های خود، موفق عمل کنیم.
این پژوهشگر در پایان گفت: با وجود این که سال ۱۳۹۵ به دولت وقت پیشنهاد دادیم که این میراث کهن در مسکوکات و اسکناس کشور ثبت و چاپ شود متأسفانه تا امروز عملیاتی نشده و به این موضوع بی توجهی می‌شود.