ایرانشناسی راه حل جهان برای خروج از مشکلات؛فرهنگ ایران فراتر از مرزها

خبرگزاری مهر، یادداشت مهمان_محمد مهدی ایمانی پور، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی: مایلم به عنوان مسئولیتی که در دستگاه دیپلماسی فرهنگی دارم در خصوص نسبت ایرانشناسی و دیپلماسی فرهنگی نکاتی را مورد اشاره و تاکید قرار دهم..
جهان ایرانی رنگین کمانی از معنا، معنویت، نوع دوستی و ارزش‌های اخلاقی است که از دیر باز به عنوان تمدنی جریان ساز در جهان مطرح بوده و بر هویتی حق طلبانه و فضیلتگرا تاکید داشته است.
تمدنی که می‌توان آن را در حوزه «ایران فرهنگی» یا «فرهنگ ایرانی» جستجو کرد.
این ویژگی، ایران را به یکی از کانون‌های تمدن بشری و محل تلاقی، تعاملات و ارتباطات فرهنگی بین المللی تبدیل نموده است.
دامنه این تأثیرگذاری و سهمی که ایرانیان در تمدن بشری داشته‌اند مناطق مختلف و گستره جغرافیایی وسیعی از شبه قاره، آسیای مرکزی، آسیای جنوب شرق، برخی نواحی آفریقا را تحت تأثیر خود قرار داده و امروزه نیز کمتر ملتی را می‌توان یافت که از میراث مشترک فرهنگی برجای مانده از فرهنگ و تمدن ایرانی بی بهره باشد.
مضاف بر آنکه مزیت‌های بی نظیر نهفته در فرهنگ و ادب بویژه شاهکارهای برجسته و بی نظیر ادبی شاعران و عارفان برجسته‌ای چون مولانا، حافظ، سعدی، فردوسی، خیام، عطار و ده‌ها شخصیت برجسته ایرانی؛ امروزه نیز مشتاقان بسیاری را در سراسر جهان به خود جلب کرده و فهم و زبان مشترکی مبتنی بر ارزش‌های فطری انسانی را شکل داده است.
شاید دلیل عمده توجه به این کانون فرهنگی - تمدنی از آن رو بوده است که تن دادن به لوازم زیست مشترک انسانی مبتنی بر احترام، گفتگو و تعامل، از مهمترین ممیزه «انسان ایرانی» که موجودی فرهنگی بوده، بشمار می‌آید.
دیگر اینکه فرهنگ نیز که صورتی از عرف، اخلاق، علم، اسطوره، دین، هنر، قانون، فلسفه، صنعت و برخی دیگر از عناصر پدید آمده است در طول تاریخ گذشته ایران این توانایی را داشته تا ضمن ساماندهی ارزش‌ها و آرمان‌های مشترک به نیازهای درونی انسان فارغ از مرزهای جغرافیایی و دینی و قومی پاسخ گفته و مهمترین بستر را برای تعامل و فهم مشترک و همچنین رسیدن به کمال و رستگاری و صلح و عدالت فراهم آورد.
این ویژگی در فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی، به دلیل ظرفیت‌های گسترده موجود در آن، همواره مناسب‌ترین و مؤثرترین بستر و راهکار یافتن زمینه‌های مناسب برای همکاری مشترک میان ملت‌ها بشمار آمده و تأثیر سازنده ای را در مسیر همزیستی و صلح و امنیت پایدار میان ملت‌ها به دنبال داشته است.
امروزه نیز فرهنگ ایرانی اسلامی و مزیت‌های بی نظیر نهفته در آن از این قابلیت در ایجاد همگرایی بویژه در میان نخبگان همچون گذشته برخوردار است.
در دنیای پرچالش ما که به دلیل روایت‌ها و تصویرسازی‌های غلط سایه جنگ و منازعه بر بخش‌های وسیعی از جهان حاکم گردیده و واقعیت‌های پیچیده و چند لایه موجود در صحنه‌های بین المللی بر فهم درست مسائل و ویژگی‌های فرهنگی اجتماعی حاکم بر جوامع تأثیر گذاشته است یقیناً رویکردهای علمی و نخبگانی در فهم عالمانه، واقع گرایانه و درست از ملت‌ها و مزیت‌ها و ارزش‌های فرهنگی آنان، می‌تواند در کاهش این منازعات و چالش‌ها تأثیرگذار باشد و مسیر صلح و عدالت و زیست انسانی مشترک میان آنان را هموارتر نماید.
از این رو ایران شناسی که گونه‌ای از شناختن ایران و بررسی تاریخ، ادبیات، هنر، فرهنگ و آثار کهن و نو و همچنین مطالعه ایران معاصر نیز می‌شود مستلزم رویکردی جامع و پیوسته، به عنوان یک کلیت همگن و فراگیر بوده و مطالعه و پژوهش پیرامون آن بر ضرورت تعامل و ارتباط علمی میان جریان‌های ایرانشناسی در خارج و داخل کشور تاکید دارد.
مطالعات ایران و ایرانشناسی از دیرباز یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های تعاملات فرهنگی و دیپلماسی فرهنگی میان ایران و دیگر جوامع بشمار می رفته و پژوهشگران و ایرانشناسان برجسته خارجی سهم بزرگی در انتقال، ترجمه و معرفی ایران در خارج از کشور و همچنین تصویرسازی و روایتگری از ایران بر عهده داشته‌اند.
نکته مهم دیگر اینکه امروزه مطالعه و پژوهش در خصوص ایران، می‌بایست ضمن حفظ پیوند و تداوم تاریخی، از ماندن در رویکردهای گذشته نگر و تاریخی و تک ساحتی، به جامع نگری و پوشش ساحت‌های مختلف از مطالعات ایران توجه نماید؛ از بعد کاربردی نیز ایران شناسی وظیفه مهمی بر عهده دارد و آن فعال سازی ظرفیت‌های این حوزه، در مسیر توسعه و گسترش مناسبات فرهنگی و تبیین حقایق جمهوری اسلامی ایران در سایر جوامع است.
علاوه بر این، در یک رویکرد آینده نگر می‌بایست به نقش و سهم ایران معاصر در ساخت آینده جهان توجه داشت.
چه کسی است که نداند ایران همانند گذشته درخشان خود، در شکل دهی به آینده‌ای روشن، تأثیر گذار خواهد بود.
از این رو برقراری ساز و کارهای مناسب جهت تداوم تعاملات پایدار میان ایران شناسی داخل و خارج از ایران و ایجاد اطاق فکرهای مشترک برای هم فهمی مسائل و فراهم سازی همسویی برای همکاری‌های هم افزا از ضرورت‌هایی است که در این اجلاس می‌بایستی مورد توجه قرار گیرد.
پی ریزی ساز و کارهای مناسب جهت ایجاد ارتباطات و تعاملات مستمر و پایدار میان ایرانشناسان و نهادهای علمی در حوزه مطالعات ایران می‌تواند در تولید و گسترش گفتمان‌ها و ارزش‌های مشترک، جهت ایجاد اجماع منطقه‌ای و بین المللی و یافتن راه حل های فرهنگی و علمی مشترک جهت برون رفت از چالش‌های موجود در عرصه‌های فرهنگی بین المللی مفید و مؤثر افتد.
ظرفیت الهام بخشی و تأثیرگذاری حوزه ایران شناسی به دلیل سهم و نقشی که در روایت سازی درست از ایران برعهده دارد می‌تواند در افزایش همگرایی و همسویی و همکاری‌ها مؤثر افتد.
یقیناً سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به دلیل سهم و مأموریت مهمی که در این حوزه بر عهده دارد، وظیفه تسهیل گری این تعاملات میان مجامع علمی دانشگاهی فعال در حوزه مطالعات ایران در داخل و خارج ایران را بر عهده داشته و می‌تواند فرصت‌های مناسبی را تعاملات و همکاری‌های علمی آموزشی و پژوهشی فراهم آورد.
امید می‌رود اجلاس بین المللی ایران شناسی و برنامه‌های پیش بینی شده در نشست‌های علمی در دانشگاه‌های مختلف بتواند ضمن ارائه رهیافتی بدیع به دانش ایرانشناسی، راه توسعه همکاری‌ها میان مراکز ایران شناسی داخل و خارج را برای ترسیم چشم اندازهای بهتر از آینده ایران‌شناسی با توجه جدی تر به مطالعات ایران معاصر و تحولات ایران پس از انقلاب اسلامی فراهم آورد.