یک سال تحقیق درباره مردی که ۶۰ سال تحقیق کرد/ تردید در نوشتن از مینوی!
نویسنده کتاب «مجتبی مینوی» سیو پنجمین عنوان از مجموعه «شخصیت‌های مانا» درباره تالیف این کتاب و چرایی انتخاب این شخصیت برای نوشتن توضیحاتی داده است.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب، طاهره طهرانی: علی تقوی، عضو هیئت علمی فرهنگستان هنر است و حدود سی عنوان مقاله علمی و پژوهشی در زمینه ادبیات و هنر در کارنامه خود دارد، از او در مجموعه شخصیت‌های مانا هشت کتاب حسین بهزاد، مجتبی مینوی، حسین منزوی، مشفق کاشانی، سیدکریم امیری فیروزکوهی، نصرالله مردانی، قیصر امین‌پور و سلمان هراتی منتشر شده است.
به جز این‌ها کتاب‌های شاهنامه و هنر نقالی، داستان سیاوش در سه روایت، گوهر امیر (برگزیده‌ای از سروده‌های امیر پازواری) و رئالیسم در ادبیات داستانی ایران به قلم اوست.
با تقوی درباره نگارش کتاب مجتبی مینوی که سی و پنجمین کتاب از مجموعه شخصیت‌های مانا است صحبت کردیم:
شخصیت مجتبی مینوی را خودتان انتخاب کردید برای نوشتن این کتاب؟
(با توجه به اینکه شما چند کتاب در مجموعه شخصیت‌های مانا دارید) دلایل انتخاب ایشان چه بود؟
بله، پس از نگارش شش کتاب در شرح احوال و آرا و آثار شخصیت‌های فرهنگی و ادبی معاصر، پیشنهاد تک‌نگاری درباره زنده‌یاد استاد مجتبی مینوی را به گروه شخصیت‌های مانا در حوزه هنری دادم که با آن موافقت شد.
دلیل انتخاب استاد مینوی اینکه ایشان یکی از شخصیت‌های تأثیرگذار در عرصه‌های فرهنگی و ادبی معاصر ایران به شمار می‌رود که همواره مطالعه و پژوهش در تاریخ و فرهنگ و ادب ایران و اسلام، و تألیف و تصحیح و ترجمه متون مختلف در قالب کتاب‌ها و مقالات متعدد، از مهم‌ترین دل‌مشغولی‌ها و دغدغه‌های وی از همان سال‌های نوجوانی تا واپسین سال‌های زندگی پربرکتش بود.
بخش پژوهش کار چقدر زمان برد؟
آیا تنها از منابع استفاده کردید یا با افراد خانواده و شاگردان و… هم گفتگویی داشتید؟
از استاد مجتبی مینوی، نزدیک به دویست مقاله و دوازده کتاب تألیفی، هجده تصحیح کتاب، هفده ترجمه کتاب یا داستان یا مقاله، شانزده مقدمه بر آثار دیگران، و چند گفت‌وگوی کوتاه و بلند برجای مانده است.
افزون‌بر این، با توجه به اینکه چند دهه از درگذشت استاد می‌گذرد، جمعی از پژوهشگران، نزدیکان و دوستان و همکارانش، در سالیان گذشته، در ضمن مقالات و یادداشت‌ها و گفتگوهایی، به تحلیل زندگی، آثار و اندیشه‌های مینوی روی آوردند.
از این‌رو برای شرحی جامع از زندگی و افکار چنین شخصیتی که نزدیک به شصت سال از عمر خود را صرف مطالعه و تحقیق در عرصه‌های گوناگون فرهنگ و ادب ایران و نشر متون فارسی کرد، بیش از یکسال وقت صرف کردم تا با مطالعه آثار استاد و سایر منابع و مآخذ مهم، احوال و آثار و اندیشه‌های وی را شرح و تحلیل نمایم.
فصل بندی کتاب انتخاب خودتان بود؟
چطور به این تنظیم رسیدید؟
البته فصل‌بندی هر کتابی به انتخاب نویسنده کتاب و حسب موضوع آن است.
در این دست کتاب‌های تک‌نگاری درخصوص یک شخصیت مهم و تأثیرگذار در عرصه‌های گوناگون فرهنگی و ادبی، تلاش نویسنده بر آن است با دقت و نکته‌سنجی خاص به زوایا و ابعاد گوناگون احوال و آرا و آثار آن شخصیت بپردازد.
از این‌رو، این کتاب را، پس از ذکر سال‌شمار و مقدمه، در دو فصل به نگارش درآوردم: در فصل نخست، در سیزده جستار، برهه‌های مهم زندگی استاد مجتبی مینوی، اخلاق و رفتار و مراودات او با استادان و محققان تاریخ و ادبیات ایران، و همکاری‌هایش با نهادهای علمی و پژوهشی را شرح دادم و در فصل دوم، ضمن تحلیل آثار متنوع و متعدد استاد، اعم از تألیف و تصحیح و ترجمه کتاب، مهم‌ترین آرا و اندیشه‌های او را تبیین کردم.
شخصیت چندوجهی مینوی را چطور تعریف می‌کنید؟
مینوی از واپسین نسل استادان نستوه و فاضل ایرانی است که با شور و شوق بسیار، زندگی خود را وقف فرهنگ و تاریخ ایران و اسلام، و زبان و ادب فارسی کرد و در این زمینه‌ها آثار متعددی را پدید آورد.
او نزدیک به شش دهه، از نخستین همکاری‌ها در تصحیح دیوان ناصرخسرو تا واپسین روزهای زندگی که آخرین صورت تصحیح‌شده داستان سیاوش از شاهنامه را از نظر گذراند، همواره در امر پژوهش و تحقیق ثابت‌قدم بود و در سه حوزه تألیف، تصحیح و ترجمه، کتاب‌ها و مقالات متعددی از خود به یادگار گذاشت که هنوز پس از سالیان سال که از نشر آنها می‌گذرد، مورد مطالعه استادان و پژوهشگران است.
نکته یا خاطره جالبی از نوشتن این کتاب دارید؟
در ابتدا که خواستم پیشنهاد نوشتن کتابی درباره استاد مینوی را به حوزه هنری بدهم، به‌واسطه شخصیت ویژه استاد و تعداد بسیار آثار و نقش مهم و تأثیرگذار وی در چند دهه از دوره معاصر ایران، اندکی مردد بودم در فرصت کم و حجم محدود یک کتاب، نتوان آن‌گونه که باید حق مطلب را ادا کرد.
اما به این اندیشیدم مواجهه با شخصیت فرهیخته‌ای چون استاد مینوی و مطالعه آثار متعدد و متنوع وی، هم بسیار لذت‌بخش است و هم مجالی است برای خواندن مجدد آثار استاد و آشنایی دقیق‌تر با زندگی و اندیشه‌های وی.