زعفران؛ گنجی در دل زمین‌های چهارمحال و بختیاری
شهرکرد-با توسعه فرآوری و بسته‌بندی، زعفران می‌تواند به یکی از پایه‌های اقتصاد غیرنفتی در چهارمحال و بختیاری تبدیل شوند.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - مرضیه عالی‌پور هفشجانی: زعفران و گیاهان دارویی به‌عنوان محصولات استراتژیک کشاورزی، در سال‌های اخیر جایگاه ویژه‌ای در سیاست‌های توسعه‌ای کشور یافته‌اند.
این محصولات نه‌تنها از نظر اقتصادی ارزشمندند، بلکه به‌دلیل پیوند با فرهنگ و طب سنتی ایرانی، ظرفیت‌های فرهنگی و صادراتی قابل توجهی دارند.
استان‌هایی که از اقلیم مناسب برای کشت این محصولات برخوردارند، می‌توانند با برنامه‌ریزی دقیق، سهم قابل توجهی از بازارهای داخلی و خارجی را به خود اختصاص دهند.
در این میان، استان چهارمحال و بختیاری نظر با دارا بودن حدود ۳۰۰ هکتار سطح زیرکشت زعفران و ۱۸۰۰ هکتار گیاهان دارویی، یکی از قطب‌های بالقوه تولید این محصولات در کشور محسوب می‌شود.
کیفیت بالای زعفران تولیدی، بازارپسندی گیاهان دارویی و وجود واحدهای فرآوری فعال، نشان‌دهنده زیرساخت‌های اولیه برای توسعه این بخش است.
با این حال، چالش‌هایی نظیر خام‌فروشی، نبود برند مستقل، کمبود تسهیلات بانکی و ضعف در زنجیره ارزش، مانع بهره‌برداری کامل از این ظرفیت‌ها شده‌اند.
در شرایطی که اقتصاد کشور نیازمند تنوع منابع درآمدی و کاهش وابستگی به نفت است، توجه به محصولات کشاورزی با ارزش افزوده بالا، یک راهبرد هوشمندانه تلقی می‌شود.
زعفران، به‌عنوان طلای سرخ ایران، در بازارهای جهانی جایگاه ممتازی دارد و گیاهان دارویی نیز با رشد تقاضا در حوزه سلامت و تغذیه، فرصت‌های جدیدی برای صادرات ایجاد کرده‌اند.
استان‌هایی که بتوانند این محصولات را به‌صورت فرآوری‌شده و با برند مستقل عرضه کنند، می‌توانند نقش مهمی در ارزآوری و اشتغال ایفا کنند.
از سوی دیگر، توسعه این بخش نیازمند هم‌افزایی میان نهادهای دولتی، بخش خصوصی، مراکز علمی و کشاورزان است.
حمایت از واحدهای فرآوری، تسهیل در صدور مجوزها، ارائه تسهیلات بانکی و آموزش‌های تخصصی، از جمله اقداماتی است که می‌تواند مسیر رشد را هموار کند.
همچنین ایجاد خوشه‌های تولیدی و صادراتی، زمینه‌ساز شکل‌گیری برندهای منطقه‌ای و ورود به بازارهای هدف خواهد بود.
اولین گل‌های بنفش را در پاییز می‌بینم، خستگی از تنم بیرون می‌رود
ندا نصیری یکی از زعفران کاران که بیش از ۵ سال است به کشت زعفران مشغول است، از تجربه‌اش در این حوزه می‌گوید: زعفران برای ما فقط یک محصول نیست، بخشی از زندگی و هویت ماست.
از کودکی در کنار پدرم در مزارع زعفران کار می‌کردم و امروز خودم حدود دو هکتار زمین زیر کشت دارم.
با وجود سختی‌های کار، وقتی اولین گل‌های بنفش را در پاییز می‌بینم، خستگی از تنم بیرون می‌رود.
او درباره مراحل کشت و برداشت توضیح می‌دهد: کشت زعفران نیاز به صبر و دقت دارد.
از اواخر تابستان زمین را آماده می‌کنیم و پیازها را می‌کاریم.
آبیاری محدود است، اما وجین و مراقبت دائمی لازم دارد.
برداشت گل‌ها هم از نیمه آبان شروع می‌شود و باید هر روز صبح زود، قبل از باز شدن گل‌ها، آن‌ها را چید.
بعد از آن، نوبت جداسازی کلاله‌هاست که کار بسیار ظریفی است.
رضایی با اشاره به کیفیت زعفران منطقه می‌گوید: زعفران ما از نظر رنگ، طعم و عطر چیزی کم از خراسان ندارد.
حتی بعضی خریداران از شهرهای دیگر می‌آیند و محصول ما را به‌صورت فله‌ای می‌برند.
اما چون بسته‌بندی و برند نداریم، اسم استان ما هیچ جا دیده نمی‌شود.
این برای ما که زحمت اصلی را می‌کشیم، واقعاً ناراحت‌کننده است.
او همچنین به مشکلات مالی و نبود حمایت کافی اشاره می‌کند: برای توسعه کارم چند بار درخواست وام دادم، ولی یا ضامن خواستند یا شرایط سختی گذاشتند.
اگر تسهیلات مناسبی بدهند، می‌توانم زمین بیشتری زیر کشت ببرم یا دستگاه خشک‌کن بخرم.
الان مجبورم زعفران را به‌صورت سنتی خشک کنم که زمان‌بر و پرریسک است.
در پایان، این کشاورز زعفران‌کار با نگاهی امیدوارانه می‌گوید: اگر مسئولان به ما اعتماد کنند و زیرساخت‌ها را فراهم کنند، زعفران می‌تواند آینده جوانان روستا را تضمین کند.
ما آماده‌ایم کار کنیم، فقط نیاز به حمایت داریم تا محصول‌مان را با نام خودمان به دنیا معرفی کنیم.
سطح زیرکشت زعفران در استان حدود ۳۰۰ هکتار است
ابراهیم شیرانی مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به وضعیت فعلی کشت زعفران در استان گفت: در حال حاضر سطح زیرکشت زعفران در استان حدود ۳۰۰ هکتار است که با توجه به شرایط اقلیمی و تجربه کشاورزان، میانگین برداشت حدود پنج کیلوگرم در هر هکتار برآورد می‌شود.
این یعنی پیش‌بینی می‌کنیم امسال حدود ۱۵۰۰ کیلوگرم زعفران از این سطح برداشت شود که رقم قابل توجهی است.
وی افزود: زعفران تولیدی استان از نظر کیفیت، رنگ، عطر و طعم در سطح مطلوبی قرار دارد و همین ویژگی باعث شده برخی استان‌ها محصول ما را به‌صورت فله‌ای خریداری کرده و پس از بسته‌بندی با برند خود، آن را صادر کنند.
این موضوع نشان‌دهنده بازارپسندی زعفران استان است، اما از سوی دیگر، محرومیت تولیدکنندگان از ارزش افزوده واقعی را نیز آشکار می‌کند.
شیرانی با تأکید بر لزوم ایجاد برند مستقل برای زعفران استان گفت: اگر بتوانیم فرآیند بسته‌بندی و صادرات را در داخل استان انجام دهیم، نه‌تنها سود بیشتری نصیب کشاورزان می‌شود، بلکه هویت محصول نیز حفظ خواهد شد.
این امر نیازمند حمایت از واحدهای فرآوری، آموزش تخصصی و ایجاد زیرساخت‌های صادراتی است.
وی همچنین به نقش آموزش و ترویج در ارتقای کیفیت محصول اشاره کرد و گفت: در سال‌های اخیر، دوره‌های آموزشی برای کشاورزان برگزار شده تا با روش‌های نوین کشت، برداشت و خشک‌کردن زعفران آشنا شوند.
این آموزش‌ها تأثیر مثبتی در افزایش کیفیت و کاهش ضایعات داشته‌اند، اما باید استمرار یابند.
در پایان، مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان تأکید کرد: زعفران یک محصول استراتژیک است که می‌تواند در توسعه اقتصادی استان نقش‌آفرین باشد.
اگر بتوانیم زنجیره تولید تا صادرات را در داخل استان تکمیل کنیم، شاهد تحول چشمگیری در اشتغال، درآمد و جایگاه استان در بازارهای جهانی خواهیم بود.
زعفران، فرصت‌های طلایی برای توسعه صادرات غیرنفتی هستند
امیررضا فلاح کارشناس کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به ظرفیت‌های صادراتی گیاهان دارویی گفت: بازار جهانی گیاهان دارویی در حال رشد است و کشورهایی مانند آلمان، چین، امارات و هند تقاضای بالایی برای محصولات طبیعی دارند.
استان ما با تولید سالانه حدود ۳ هزار تن گیاه دارویی، می‌تواند سهم قابل توجهی از این بازار را به خود اختصاص دهد.
وی افزود: در حال حاضر چهار واحد فرآوری و بسته‌بندی گیاهان دارویی در استان فعال هستند که سالانه حدود ۲۳۰۰ تن محصول را فرآوری می‌کنند.
این واحدها با وجود محدودیت‌های مالی و تجهیزاتی، توانسته‌اند کیفیت مناسبی ارائه دهند، اما برای توسعه و رقابت در بازارهای جهانی، نیازمند حمایت جدی هستند.
فلاح با تأکید بر اهمیت بسته‌بندی حرفه‌ای گفت: در صادرات گیاهان دارویی، بسته‌بندی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.
مشتریان خارجی به ظاهر، بهداشت و استانداردهای بسته‌بندی بسیار حساس هستند.
اگر بتوانیم در این زمینه سرمایه‌گذاری کنیم، می‌توانیم محصول را با قیمت بالاتر و برند معتبر صادر کنیم.
وی همچنین به چالش‌های تأمین مالی اشاره کرد و گفت: در استان، شش فقره جواز تأسیس برای واحدهای جدید صادر شده، اما بسیاری از این طرح‌ها به‌دلیل نبود تسهیلات بانکی متوقف مانده‌اند.
اگر بانک‌ها همکاری کنند و تسهیلات مناسب ارائه دهند، می‌توانیم ظرفیت فرآوری را چند برابر کنیم.
فلاح تأکید کرد: گیاهان دارویی و زعفران، فرصت‌های طلایی برای توسعه صادرات غیرنفتی هستند.
با تکمیل زنجیره ارزش، ایجاد برند منطقه‌ای و ورود به بازارهای هدف، می‌توانیم استان را به یکی از قطب‌های صادراتی کشور تبدیل کنیم.
به گزارش خبرنگار مهر، بررسی وضعیت زعفران و گیاهان دارویی استان نشان می‌دهد که ظرفیت‌های تولیدی، اقلیمی و انسانی مناسبی برای توسعه این بخش وجود دارد.
سطح زیرکشت قابل توجه، کیفیت مطلوب محصول، وجود واحدهای فرآوری و تجربه کشاورزان، همگی مؤید این ظرفیت‌ها هستند.
با این حال، بهره‌برداری کامل از این پتانسیل‌ها نیازمند رفع موانع ساختاری و حمایت‌های هدفمند است.
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، خام‌فروشی و نبود برند مستقل برای محصولات استان است.
زعفران و گیاهان دارویی استان، با وجود کیفیت بالا، اغلب به‌صورت فله‌ای به دیگر استان‌ها یا کشورها فروخته می‌شوند و ارزش افزوده واقعی نصیب تولیدکنندگان نمی‌شود.
این موضوع نه‌تنها از نظر اقتصادی زیان‌بار است، بلکه هویت محصول را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
از سوی دیگر، واحدهای فرآوری فعال با محدودیت‌های مالی، تجهیزاتی و فنی مواجه‌اند.
بسیاری از طرح‌های جدید نیز به‌دلیل نبود تسهیلات بانکی، در مرحله صدور جواز متوقف مانده‌اند.
این در حالی است که توسعه این واحدها می‌تواند اشتغال پایدار، ارزآوری و ارتقای جایگاه استان را به‌دنبال داشته باشد.
راهکارهای پیشنهادی شامل حمایت از واحدهای فرآوری، ارائه تسهیلات بانکی، آموزش تخصصی، ایجاد خوشه‌های تولیدی و صادراتی، و توسعه زیرساخت‌های بسته‌بندی و برندینگ است.
همچنین همکاری میان نهادهای دولتی، بخش خصوصی، مراکز علمی و کشاورزان، می‌تواند مسیر توسعه را هموار کند.