چالش‌ها و راهکارهای توسعه ورزش همگانی در ایران/ دو مانع اصلی پیشرفت
ورزش همگانی نقش کلیدی در پیشگیری از بیماری‌ها، افزایش نشاط اجتماعی و تقویت انسجام ملی ایفا می‌کند اما توسعه آن با موانعی روبرو است که ریشه در عوامل فرهنگی، اقتصادی و زیرساختی دارد.
به گزارش خبرگزاری مهر، سیدمقداد سادات جامعه شناس و کارشناس ورزشی در یادداشتی برای گروه ورزشی خبرگزاری مهر به ابعاد مختلف این موضوع پرداخته و نوشته است:
موانع فرهنگی توسعه ورزش همگانی
فرهنگ جامعه ایران، تحت تأثیر ارزش‌های سنتی ، گاهی مانع مشارکت گسترده در ورزش می‌شود.
یکی از چالش‌های اصلی، مشارکت پایین زنان به دلیل موانع اجتماعی و فرهنگی است که منجر به کاهش فعالیت‌های ورزشی در میان نیمی از جمعیت می‌گردد.
همچنین، کمبود آگاهی عمومی از فواید ورزش و گرایش به سبک زندگی کم‌تحرک، به ویژه در میان جوانان و سالمندان، از دیگر مشکلات است.
رسانه‌ها و آموزش و پرورش نقش کمی در نهادینه‌سازی فرهنگ ورزش ایفا کرده‌اند، که این امر منجر به نابرابری جنسیتی و طبقاتی در دسترسی به فعالیت‌های ورزشی می‌شود.
در برخی مناطق، مانند سیستان و بلوچستان یا مناطق روستایی، باورهای محلی و عدم حمایت خانواده‌ها، مشارکت را محدود می‌کند.
موانع اقتصادی توسعه ورزش همگانی
اقتصاد ورزش همگانی در ایران درآمدزا نیست و وابستگی شدید به بودجه دولتی دارد که این امر توسعه آن را کند کرده است.
هزینه‌های بالای ثبت‌نام در باشگاه‌ها، بلیط استخرها و اجاره سالن‌های ورزشی برای بسیاری از اقشار کم‌درآمد غیرقابل دسترس است.
تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات اقتصادی کشور، بودجه ورزش را کاهش داده و منجر به عدم سرمایه‌گذاری در برنامه‌های عمومی شده است.
همچنین، نابرابری اقتصادی بین شهرها و روستاها باعث شده که ورزش در مناطق محروم به حاشیه رانده شود، و افراد کم‌درآمد ترجیح دهند به فعالیت‌های ارزان‌تر و ناسالم مانند قلیان‌کشی روی آورند.
موانع زیرساختی توسعه ورزش همگانی
توزیع نامتقارن فضاهای ورزشی در شهرها و روستاها یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هاست ، بسیاری از مناطق شهری فاقد پارک‌های ورزشی مناسب، مسیرهای دوچرخه‌سواری یا سالن‌های عمومی رایگان هستند، و در مناطق روستایی، کمبود تجهیزات و امکانات ورزشی مشهود است.
زیرساخت‌های موجود اغلب قدیمی و غیراستاندارد هستند و تمرکز بیش از حد بر ورزش قهرمانی باعث غفلت از ورزش همگانی شده است.
علاوه بر این، عدم هماهنگی بین نهادهای دولتی مانند وزارت ورزش و شهرداری‌ها، توسعه زیرساخت‌ها را با تأخیر مواجه کرده است.
راهکارهای پیشنهادی برای ترویج ورزش همگانی
برای غلبه بر این چالش‌ها، نیاز به رویکردهای جامع و مشارکتی است که بر اساس تجربیات موفق داخلی و جهانی تدوین شوند.
۱- تقویت فرهنگ ورزش از طریق آموزش و رسانه: برگزاری کارگاه‌های آموزشی در مدارس و جوامع محلی برای افزایش آگاهی از فواید ورزش، و استفاده از رسانه‌های اجتماعی و تلویزیون برای ترویج برنامه‌های ورزشی رایگان.
تمرکز بر برنامه‌های ویژه زنان و کودکان می‌تواند نابرابری جنسیتی را کاهش دهد، مانند آنچه در کشورهای موفق مانند سوئد دیده می‌شود.
۲- حمایت اقتصادی و کاهش هزینه‌ها: افزایش بودجه دولتی برای ورزش همگانی و ایجاد صندوق‌های حمایتی برای اقشار کم‌درآمد.
تشویق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری از طریق معافیت‌های مالیاتی، و ارائه یارانه برای تجهیزات ورزشی همچنین، توسعه ورزش‌های کم‌هزینه مانند پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری می‌تواند دسترسی را افزایش دهد.
۳- بهبود زیرساخت‌ها و دسترسی عمومی: ساخت پارک‌های ورزشی رایگان در مناطق محروم و توزیع عادلانه امکانات بین شهرها و روستاها.
همکاری بین وزارت ورزش، شهرداری‌ها و سازمان‌های محلی برای احداث مسیرهای ایمن دوچرخه‌سواری و سالن‌های چندمنظوره و الگوبرداری از تجربه‌های جهانی مانند برنامه‌های ورزش همگانی در چین، که بر زیرساخت‌های عمومی تمرکز دارد.
۴- برنامه‌های ویژه برای اقشار مختلف: طراحی برنامه‌های ورزشی متناسب با گروه‌های سنی (کودکان، جوانان، سالمندان) و قومیت‌ها، مانند فستیوال‌های ملی جوانان در سیستان و بلوچستان برای تقویت وفاق ملی همچنین، استفاده از فناوری مانند اپلیکیشن‌های ورزشی برای نظارت و تشویق مشارکت.
۵- هماهنگی نهادها و نظارت: ایجاد شورای عالی ورزش همگانی برای هماهنگی بین نهادها و ارزیابی عملکرد.
تمرکز بر ورزش آموزشی در مدارس برای نهادینه‌سازی عادات ورزشی از کودکی.
نتیجه‌گیری
توسعه ورزش همگانی در ایران نیازمند اراده سیاسی قوی، سرمایه‌گذاری پایدار و مشارکت جامعه است.
با غلبه بر موانع فرهنگی، اقتصادی و زیرساختی، می‌توان جامعه‌ای سالم‌تر و پویاتر ساخت که در آن ورزش نه تنها ابزاری برای سلامت جسمی، بلکه عاملی برای انسجام اجتماعی و کاهش نابرابری‌ها باشد.
اجرای راهکارهای پیشنهادی می‌تواند ایران را به سمت رتبه‌های بالاتر در شاخص‌های سلامت جهانی سوق دهد.