اظهارنامه؛ راهکار رسمی و کم‌هزینه برای حل اختلافات پیش از دادگاه
وکیل پایه یک دادگستری، توضیحاتی درباره اظهارنامه و نحوه استفاده از آن ارائه داد.
به گزارش خبرنگار مهر، در روزهای اخیر، بسیاری از شهروندان در مورد اظهارنامه و نحوه استفاده از آن سوالاتی مطرح کرده‌اند؛ از این‌که اظهارنامه دقیقاً چه کاربردی دارد، آیا ارسال آن الزامی است، تا این‌که اگر طرف مقابل پاسخ ندهد چه می‌شود؟
برخی هم می‌خواهند بدانند چگونه می‌توان اظهارنامه‌ای تنظیم کرد که از نظر حقوقی معتبر و اثربخش باشد.
برای پاسخ به این سوالات و روشن شدن ابعاد حقوقی اظهارنامه، با امین فلاح‌نژاد، وکیل پایه یک دادگستری گفتگو کردیم.
برای جزئیات بیشتر، در ادامه پرسش و پاسخ‌ها را بخوانید.
اظهارنامه چیست و چه کاربردی دارد؟
فلاح‌نژاد گفت: اظهارنامه یکی از تأسیس‌های حقوقی است که قانون‌گذار آن را در مواد ۱۵۶ و ۱۵۷ قانون آئین دادرسی مدنی پیش‌بینی کرده است.
اظهارنامه به افراد این امکان را می‌دهد که قبل از اقامه دعوا، ادعای خود را به صورت رسمی به طرف مقابل اعلام کنند، انجام یا عدم انجام عملی را از وی مطالبه کنند یا او را از یک وضعیت و حق قانونی مطلع سازند.
وی افزود: در واقع اظهارنامه ابزاری برای حل مسالمت‌آمیز اختلافات و جلوگیری از طرح دعاوی غیرضروری در دادگاه است.
آیا ارسال اظهارنامه همیشه الزامی است؟
وی گفت: اصل بر اختیاری بودن ارسال اظهارنامه است، اما در برخی موارد قانون یا رویه قضائی ارسال آن را الزامی کرده است.
مهم‌ترین این موارد عبارتند از:
قبل از تقدیم دادخواست نصب داور (مواد ۴۵۹ و ۴۶۰ قانون آئین دادرسی مدنی).
در موارد پرداخت وجه سفته عندالمطالبه در صورتی که دارنده واخواست نکرده باشد و این عبارت در سفته قید شده باشد.
قبل از طرح دعوای تأیید فسخ قراردادها.
در قراردادهای اجاره مشمول قانون روابط موجر و مستأجر سال ۱۳۵۶، هنگام عدم پرداخت اجاره‌بها و قصد طرح دعوای تخلیه.
برای طرح دعوای تصرف عدوانی علیه امین.
در خصوص حقوق مربوط به حفظ و انتقال حقوق شرکت‌های صنعتی.
برای مطالبه سهم هر یک از مالکین آپارتمان از هزینه‌های مشترک ساختمان.
قبل از طرح دعوای تنفیذ فسخ در خصوص اموال غیرمنقول ثبت شده، مشروط بر اقامه دعوا ظرف ۱۵ روز.
آیا پاسخ به اظهارنامه الزامی است؟
فلاح‌نژاد توضیح داد: مخاطب اظهارنامه هیچ الزام قانونی برای پاسخ ندارد مگر آنکه ترجیح دهد از طریق سازش یا تعامل از طرح دعوا جلوگیری کند.
در غیر این صورت، معمولاً توصیه می‌شود یا پاسخی داده نشود یا پاسخی محتاطانه و دقیق ارائه شود تا در دعاوی احتمالی بعدی علیه وی مورد استناد قرار نگیرد.
ماهیت اظهارنامه چیست؟
وی گفت: اظهارنامه اقامه دعوا نیست، بلکه مقدمه و ابزار پیشینی برای اعلام رسمی ادعا یا مطالبه حق است.
ارسال اظهارنامه لزوماً به طرح دعوا منجر نمی‌شود و ممکن است موجب توافق و حل اختلاف شود.
با این حال، در صورت عدم ترتیب اثر، اظهارنامه می‌تواند به عنوان مستند در دادخواست و جریان دادرسی مورد استفاده قرار گیرد.
چگونه اظهارنامه را ارسال کنیم؟
فلاح‌نژاد تصریح کرد: اظهارنامه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضائی به صورت الکترونیکی ثبت و برای مخاطب از طریق ابلاغ الکترونیک در سامانه ثنا ارسال می‌شود.
امکان پیوست مدارک و مستندات نیز وجود دارد.
اگر مخاطب پاسخی ندهد چه می‌شود؟
وی افزود: عدم پاسخ الزاماً مسئولیت حقوقی مستقیم ایجاد نمی‌کند اما آثار مهمی دارد:
اثبات آگاهی مخاطب نسبت به موضوع در آینده.
تقویت ادله فرستنده در زمان طرح دعوا.
احتمال برداشت منفی از سکوت در مواردی که پاسخ عرفاً یا قانوناً انتظار می‌رود.
پاسخ نادرست یا توهین‌آمیز چه تبعاتی دارد؟
فلاح‌نژاد گفت: اگر مخاطب به صورت توهین‌آمیز یا همراه با افترا پاسخ دهد، این پاسخ می‌تواند علیه وی در دادگاه مورد استناد قرار گیرد و حتی ممکن است مسئولیت کیفری ایجاد کند.
ضمانت اجرای عدم انجام مفاد اظهارنامه چیست؟
وی تصریح کرد: اظهارنامه به خودی خود الزام‌آور نیست و ضمانت اجرا ندارد، اما در صورت عدم انجام تعهد، فرستنده می‌تواند دادخواست الزام به انجام تعهد، اعلام فسخ یا مطالبه خسارت تقدیم کند.
اظهارنامه در این موارد نقش دلیل و اعلام رسمی مطالبه را ایفا می‌کند.
چگونگی تنظیم اظهارنامه صحیح چگونه است؟
فلاح‌نژاد افزود: توصیه می‌شود قبل از ارسال اظهارنامه از مشاوره وکیل استفاده شود.
متن باید محترمانه و بدون تهدید یا توهین باشد، کوتاه، دقیق و مستند نوشته شود، و مبلغ، زمان، موضوع تعهد و مهلت انجام صریحاً ذکر شود.
اهمیت و نقش اظهارنامه در مدیریت اختلافات چقدر است؟
وی در پایان تصریح کرد: اظهارنامه ابزاری رسمی، کم‌هزینه و پیشگیرانه برای مدیریت اختلافات است که می‌تواند از طرح دعاوی غیرضروری جلوگیری کرده و در صورت طرح دعوا، جایگاه حقوقی ارسال‌کننده را تقویت کند.
به همین دلیل یکی از ابزارهای هوشمندانه در روابط حقوقی و قراردادی محسوب می‌شود.