جمع‌آوری گازهای مشعل؛ آرزوی دیرینه صنعت نفت در مدار تحقق
با امضای قراردادهای تازه میان وزارت نفت و بخش خصوصی، طرح جمع‌آوری گازهای مشعل از جنوب کشور وارد مرحله‌ای تعیین‌کننده در تراز انرژی ایران شد.
به گزارش خبرنگار مهر، صنعت نفت ایران، پس از سال‌ها چالش در حوزه بهره‌برداری از گازهای همراه، اکنون وارد فاز تازه‌ای از توسعه پایدار شده است.
به طوری که هفته گذشته در آئین امضای قراردادهای طرح جمع‌آوری گازهای مشعل، با حضور رئیس‌جمهوری، وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت، مسیر تبدیل گازهای سوخته به ثروت ملی با جدیت بیشتری آغاز شد.
در این چارچوب، حمید بورد، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، از اجرای سه مأموریت کلیدی خبر داد: افزایش تولید نفت به ۴.۵ میلیون بشکه در روز، افزایش تولید گاز به ۱.۳ میلیارد مترمکعب در روز و جمع‌آوری کامل گازهای همراه تا پایان برنامه هفتم توسعه.
تحقق این اهداف، بخش مهمی از راهبرد دولت برای «وفاق انرژی» محسوب می‌شود که در آن رشد تولید و حفاظت از محیط زیست در یک مسیر هم‌راستا قرار گرفته‌اند.
جهش در تولید و سرمایه‌گذاری‌های جدید
به گفته حمید بورد، جهش تولید روزانه ۲۵۰ هزار بشکه نفت خام در سال جاری حاصل شده و طرح‌های جدید BOO با ظرفیت فرآورشی ۵۲۰ هزار بشکه در روز در دستور کار است.
در بخش گاز نیز، قراردادهایی به ارزش ۱.۶ میلیارد دلار برای توسعه میادین مدار، پازن و گردان با هدف تولید روزانه ۴۵ میلیون متر مکعب گاز منعقد شده است.
این سرمایه‌گذاری‌ها عمدتاً توسط بخش خصوصی و شرکت‌های فولادی و پتروشیمی انجام می‌شود.
در امتداد همین مسیر، تا دو سال آینده ۹۰ درصد گازهای قابل جمع‌آوری با حجمی معادل ۱.۹ میلیارد فوت مکعب در روز از مشعل‌ها بازیافت خواهد شد.
نتیجه این طرح خاموشی ۳۲ مشعل عمده، جلوگیری از سوزاندن روزانه ۳۰۰ میلیون فوت مکعب گاز غنی و تزریق ۲۰۰ میلیون فوت مکعب گاز سبک به شبکه سراسری است.
نوفلرینگ؛ پروژه‌ای برای پایان دود
طرح جامع جمع‌آوری گازهای مشعل در جنوب ایران، به‌ویژه در حوزه‌های آغاجاری و مسجدسلیمان، اکنون به نماد سیاست انرژی پاک بدل شده است.
ابراهیم پیرامون، مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، که مسئول اجرای بخشی از پروژه‌هاست، میانگین پیشرفت طرح‌های آغاجاری را بین ۷۵ تا ۸۵ درصد عنوان کرده و امید دارد تا پایان امسال برخی از آنها وارد مدار بهره‌برداری شوند.
در این بخش، همکاری میان شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب و پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس به‌عنوان موتور اجرایی طرح شناخته شده است.
با اجرای پنج پروژه در میدان آغاجاری و یک پروژه نم‌زدایی در پازنان، پالایشگاه بیدبلند می‌تواند ۱۵۰ میلیون فوت مکعب گاز را روزانه جمع‌آوری و فرآورش کند.
روایت بیدبلند از خوراک پایدار
جوانشیر صادقی، مدیرعامل پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس، از اجرای پروژه‌های آغاجاری ۲ و ۳ به‌عنوان اولویت‌های امسال یاد کرد، پروژه‌هایی که با تأمین نقدینگی مناسب اکنون در مراحل پایانی هستند.
با بهره‌برداری از آنها، ۱۲۰ میلیون فوت‌مکعب گاز از سوختن نجات یافته و ده‌ها مشعل خاموش می‌شود.
پالایشگاه بیدبلند عملاً به نقطه تلاقی دو هدف تبدیل شده است: صیانت از محیط‌زیست و تأمین خوراک پایدار پتروشیمی‌های خلیج فارس.
اقتصاد سبز؛ نگاه تازه وزارت نفت
در ادامه، محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت، با اشاره به بهره‌برداری از هفت پروژه جمع‌آوری گاز مشعل از ابتدای دولت چهاردهم، اعلام کرد که تا پایان امسال ۱۵۰ میلیون فوت مکعب دیگر به میزان گازهای جمع‌آوری‌شده افزوده می‌شود.
بر اساس محاسبات وزارت نفت، این روند تا سال ۱۴۰۵ به افزایش هفت میلیون متر مکعب در روز خواهد انجامید و از محل همین طرح‌ها، حدود ۶۰۰ میلیون دلار ارزش‌آفرینی سالانه برای کشور حاصل خواهد شد.
به گفته پاک‌نژاد، بیش از ۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تاکنون در این طرح صورت گرفته و برای تحقق کامل اهداف برنامه هفتم، حدود ۳.۵ میلیارد دلار دیگر مورد نیاز است.
تمام سرمایه‌گذاری‌ها توسط شرکت‌های داخلی و خارجی انجام می‌شود و دولت نقشی در تأمین مالی ندارد.
مدل BOO و ورود سرمایه خصوصی
وی توضیح داد که مدل اجرایی این طرح‌ها به‌گونه‌ای است که هم‌زمان با بهره‌برداری، مالکیت تأسیسات به بخش خصوصی منتقل می‌شود و گاز غنیِ جمع‌آوری‌شده بر اساس قیمت‌گذاری مشخص، در اختیار سرمایه‌گذار برای مصرف فرآیندی قرار می‌گیرد.
به این ترتیب، دولت تنها سیاست‌گذار و ناظر خواهد بود و تمام ارزش افزوده متعلق به بخش خصوصی است.
پاک‌نژاد این مدل را «تحول ساختاری در سرمایه‌گذاری‌های نفتی» دانست؛ مدلی که سال‌ها در صنعت نفت به‌عنوان راه‌حل آرمانی حفظ ثروت ملی مطرح بود اما اکنون در مرحله اجرا قرار گرفته است.
نقشه راه تا افق ۱۴۰۷
در بخش اهداف کمی، وزارت نفت باید تا پایان سال ۱۴۰۷ روزانه حدود ۴۴ میلیون متر مکعب گاز از گازهای همراه جمع‌آوری کند.
با فشار سیاسی و اجرایی ریاست‌جمهوری، زمان‌بندی پروژه‌ها اکنون در حال جلو زدن از تقویم رسمی است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که بخش عمده طرح‌ها ممکن است یک سال زودتر از موعد به بهره‌برداری برسند.
برای تحقق این هدف، جمع‌آوری ۵۲۰ میلیون فوت مکعب گاز مشعل در قالب قراردادهای جدید در محور اهواز، آغاجاری و مسجدسلیمان پیگیری می‌شود.
خاموشی مشعل‌های بزرگ اهواز ۱، ۳ و ۴ که برای سال‌ها نماد آلودگی هوای شهر بودند، نخستین پیامد ملموس این طرح است.
صنعت نفت در تراز محیط‌زیست
اجرای طرح‌های جمع‌آوری گازهای مشعل علاوه بر تأثیر مستقیم در تأمین انرژی کشور، به کاهش چشمگیر آلاینده‌ها و گازهای گلخانه‌ای نیز می‌انجامد.
بر اساس برآوردهای مهندسی وزارت نفت، کاهش ۵۷۰۰ تن انتشار کربن در روز نتیجه نخستین فاز اجرای این طرح‌هاست؛ رقمی که به‌معنای حذف روزانه ۳۰ هزار تن گاز گلخانه‌ای از جو خوزستان است.
همچنین با نصب پالایشگاه جدید در مسجدسلیمان با ظرفیت روزانه ۴۵ میلیون فوت مکعب، و راه‌اندازی نخستین کارخانه مینی‌ان‌جی‌ال با سرمایه‌گذاری خارجی در اهواز، گام بزرگی در مسیر فناوری سبز برداشته شده است.
این کارخانه قرار است ظرف ۱۰ ماه آینده به بهره‌برداری برسد و نمونه‌ای از همکاری ایران با سرمایه‌گذاران خارجی در دوران محدودیت‌های تحریمی باشد.
دعوت گسترده از بخش خصوصی
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده است که تا اواسط آذر، ۱۸ بسته سرمایه‌گذاری جدید با نرخ پایه صفر برای جمع‌آوری گازهای ۴۲ مشعل دیگر واگذار خواهد شد.
این تصمیم در واقع فراخوانی عمومی برای مشارکت بخش خصوصی است؛ سازوکاری که پیش‌تر تنها محدود به شرکت‌های صنعتی بزرگ بود، اما اکنون درهای همکاری را به روی سرمایه‌گذاران متوسط و تازه‌وارد نیز گشوده است.
زمان اجرای قراردادها بین شش تا هجده ماه تعیین شده تا کل چرخه تزریق و فرآورش گازهای همراه در کوتاه‌ترین مدت ممکن به نتیجه برسد.
مسیر پیش‌رو؛ از خاموشی مشعل‌ها تا تراز انرژی
در مجموع، طرح جمع‌آوری گازهای مشعل نه‌تنها به‌عنوان یک پروژه صنعتی بلکه به‌مثابه شاخصی از بلوغ راهبردی دولت وفاق شناخته می‌شود.
این طرح، از یک سو به کاهش ناترازی گاز کشور و تأمین خوراک پتروشیمی‌ها کمک می‌کند و از سوی دیگر، موجب کاهش خسارت‌های زیست‌محیطی در یکی از آسیب‌پذیرترین استان‌های نفت‌خیز ایران می‌شود.
کارشناسان معتقدند که تجمیع فناوری‌های نم‌زدایی، تقویت فشار و پالایشگاه‌های آماده نصب، ایران را در موقعیتی قرار می‌دهد که بتواند در سه سال آینده به جمع کشورهایی با نرخ سوزاندن نزدیک به صفر برسد؛ هدفی که پیش‌تر تنها در نظام‌های انرژی پیشرفته نظیر نروژ، قطر و امارات تحقق یافته بود.
سرمایه ملی در مدار پایداری
نخستین بار پس از دهه‌ها چالش در تخصیص منابع، صنعت نفت ایران با رویکردی غیردولتی و مشارکتی به سوی مهار گازهای همراه حرکت کرده است.
امروزه هر مشعل خاموش‌شده در جنوب کشور، نشانه‌ای از بازگشت سرمایه ملی به چرخه تولید و حفاظت از زیست‌بوم است.
طرح جمع‌آوری گازهای مشعل ایران، با سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری و مشارکت هم‌زمان دولت، بخش خصوصی و شرکت‌های خارجی، نقطه‌ی عطفی در تاریخ انرژی کشور است.
این پروژه نه‌تنها تراز مالی صنعت نفت را متعادل می‌کند، بلکه تصویری تازه از ایرانِ صنعتیِ سبز و پاک را بر فراز دشت‌های نفتی خوزستان ترسیم می‌سازد.