پرورش ماهی در قفس؛ موتور محرکه تازه اقتصاد ایلام
ایلام - اجرای طرح پرورش ماهی در قفس به یکی از محورهای نوین تولید و اشتغال استان ایلام تبدیل شده، ظرفیتی که با وجود آغاز موفق هنوز در انتظار حمایت‌های دولت و ورود سرمایه‌گذاران است.
خبرگزاری مهر -گروه استان‌ها: در دل کوهستان‌های سرسبز ایلام، جایی که رودخانه‌ها آرام و پرخروش‌اند، دریاچه سد سیمره به بستری تازه برای زندگی تبدیل شده است؛ اما این بار نه برای انسان، بلکه برای هزاران ماهی که در قفس‌های شناور، رشد می‌کنند و امید به رونق اقتصادی را زنده نگه می‌دارند.
پرورش ماهی در قفس، روشی نوین در آبزی‌پروری است که بدون نیاز به زیرساخت‌های سنگین، امکان تولید انبوه را فراهم می‌کند؛ در این روش، ماهی‌ها در قفس‌هایی شناور در آب‌های آزاد سد نگهداری می‌شوند و از منابع طبیعی تغذیه می‌کنند، روشی که هم هزینه‌ها را کاهش داده و هم بهره‌وری را بالا برده است.
سد سیمره، با ظرفیت آبی بالا و موقعیت جغرافیایی مناسب، به یکی از قطب‌های نوظهور پرورش ماهی در کشور تبدیل شده؛ علاوه بر این اجرای پایلوت پرورش ماهی فیتوفاک در این منطقه، نه‌تنها به تولید هزاران تن ماهی در سال منجر شده، بلکه زمینه‌ساز اشتغال مستقیم و غیرمستقیم برای صدها نفر از جوانان منطقه شده است.
با این حال به رغم آغاز موفق این طرح، ظرفیت‌های بالقوه سد سیمره هنوز به‌طور کامل بالفعل نشده‌اند؛ کارشناسان حوزه شیلات معتقدند که این پهنه آبی می‌تواند تا چندین برابر وضعیت فعلی، میزبان قفس‌های پرورش ماهی باشد، اما تحقق این ظرفیت نیازمند زیرساخت‌های حمایتی، صدور مجوزهای هدفمند، و ورود سرمایه‌گذاران بخش خصوصی است.
در حال حاضر، برنامه‌ریزی برای تولید سالانه بیش از ۴ هزار تن ماهی در حال انجام است، در حالی که ظرفیت واقعی سد سیمره تا سقف ۷ هزار تن نیز قابل توسعه است.
باید گفت این شکاف میان ظرفیت بالقوه و بهره‌برداری فعلی، فرصتی طلایی برای توسعه اقتصادی منطقه و ایجاد اشتغال پایدار به‌شمار می‌رود؛ فرصتی که اگر با حمایت نهادهای متولی و جذب سرمایه‌گذاری همراه شود، می‌تواند سیمره را به یکی از قطب‌های اصلی آبزی‌پروری کشور تبدیل کند.
ظرفیت‌ها و چالش‌های پرورش ماهی در قفس در ایلام
یکی از کارشناسان حوزه شیلات در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به ظرفیت‌های بالقوه سد سیمره برای توسعه آبزی‌پروری، اظهار کرد: این سد با برخورداری از منابع آبی پایدار، دمای مناسب و اکوسیستم نسبتاً بکر، یکی از مستعدترین پهنه‌های آبی کشور برای پرورش ماهی در قفس به‌شمار می‌رود؛ ظرفیتی که در صورت بهره‌برداری اصولی، می‌تواند به یکی از پیشران‌های اقتصادی استان ایلام تبدیل شود.
زیبا رستگارنیا افزود: مزیت اصلی پرورش ماهی در قفس در سد سیمره، عدم نیاز به زیرساخت‌های سنگین و امکان استفاده از منابع طبیعی برای تغذیه ماهی‌ها است؛ به‌ویژه در مورد گونه‌هایی مانند فیتوفاک که از پلانکتون‌های موجود در آب تغذیه می‌کنند و نیاز به خوراک دستی ندارند، این مزیت دوچندان می‌شود و هزینه‌های تولید را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.
این کارشناس با اشاره به موانع موجود در مسیر توسعه این طرح، گفت: یکی از چالش‌های اصلی، نبود زیرساخت‌های پشتیبان مانند اسکله‌های استاندارد، سردخانه‌های محلی و مسیرهای حمل‌ونقل مناسب برای انتقال ماهی زنده یا فرآوری‌شده است؛ همچنین، پیچیدگی‌های اداری در صدور مجوزها و نبود حمایت مالی کافی از سوی بانک‌ها، روند توسعه را کند کرده است.
وی تأکید کرد: اگرچه تاکنون گام‌های خوبی در اجرای پایلوت این طرح برداشته شده، اما برای بالفعل‌سازی ظرفیت کامل سد سیمره، باید نگاه راهبردی‌تری در سطح استان و کشور شکل بگیرد که از جمله این راهکارها می‌توان به تسهیل فرآیند صدور مجوز، ارائه تسهیلات کم‌بهره به سرمایه‌گذاران و ایجاد زنجیره ارزش از تولید تا بازار مصرف اشاره کرد.
این کارشناس در پایان خاطرنشان کرد: اگر حمایت نهادی و سرمایه‌گذاری هدفمند در این حوزه تقویت شود، می‌توان انتظار داشت که سد سیمره نه‌تنها نیاز بازار داخلی به ماهی را تأمین کند، بلکه در آینده‌ای نزدیک به یکی از قطب‌های صادرات آبزیان در غرب کشور تبدیل شود.
سد سیمره؛ نقطه‌عطفی در تحول شیلات ایلا م
مدیر کل شیلات استان ایلام در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: سد سیمره با برخورداری از منابع آبی پایدار، دمای مناسب و اکوسیستم طبیعی، ظرفیت تولید سالانه چهار هزار تن ماهی را دارد که این ظرفیت می‌تواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی منطقه ایفا کند و ایلام را به یکی از قطب‌های شیلات کشور تبدیل کند.
رضا سلیمانی افزود: برای نخستین‌بار در کشور، طرح پایلوت پرورش ماهی فیتوفاگ در قفس‌های شناور سد سیمره با پرورش آزمایشی پنج هزار قطعه ماهی آغاز شده و نتایج اولیه آن رضایت‌بخش بوده است.
سلیمانی تصریح کرد: بچه‌ماهی‌ها با وزن حدود ۲۰ گرم در تابستان به سد منتقل شده و پس از گذشت چهار ماه، بدون تغذیه دستی، به وزن حدود دو کیلوگرم رسیده‌اند؛ این رشد صرفاً با تغذیه طبیعی از املاح و پلانکتون‌های موجود در آب حاصل شده است.
وی با اشاره به ویژگی‌های ماهی فیتوفاگ، گفت: این گونه گرمابی از خانواده کپور ماهیان است که به‌دلیل تغذیه از مواد گیاهی، نیازی به خوراک دستی ندارد؛ همین ویژگی نیز آن را به گزینه‌ای اقتصادی، کم‌هزینه و سازگار با محیط زیست تبدیل کرده است.
سلیمانی با بیان اینکه در حال حاضر ظرفیت تولید ماهی قزل‌آلا در نیمه دوم سال حدود دو هزار تن است، اظهار کرد: با اجرای موفق طرح فیتوفاگ، دو هزار تن دیگر در نیمه نخست سال به این ظرفیت افزوده خواهد شد.
وی با تأکید بر اینکه با وجود این ظرفیت بالا، هنوز از تمام توان سد سیمره در حوزه شیلات استفاده نشده است، گفت: همچنین بخش قابل توجهی از قفس‌ها در فصول گرم سال بلااستفاده می‌مانند؛ این در حالی است که با برنامه‌ریزی مناسب، می‌توان بهره‌برداری را در تمام طول سال فعال کرد.
سلیمانی خاطرنشان کرد: پرورش ماهی در قفس‌های سد سیمره، علاوه بر افزایش تولید، الگویی نوین در بهره‌وری منابع طبیعی و اشتغال‌زایی پایدار در ایلام خواهد بود؛ به همین سبب این مدل می‌بایست در دیگر شهرستان‌های دارای سد نیز توسعه یابد.
وی گفت: با وجود منابع آبی گسترده، سرانه مصرف آبزیان در ایلام تنها ۸.۵ کیلوگرم در سال است، در حالی که میانگین کشوری ۱۳ کیلوگرم برآورد می‌شود.
سلیمانی در پایان با اشاره به اینکه اجرای طرح‌هایی مانند فیتوفاگ می‌تواند این عدد را افزایش و امنیت غذایی را ارتقا دهد، تأکید کرد: حوزه شیلات در ایلام نیازمند توجه و سرمایه‌گذاری بیشتری است؛ البته تلاش‌هایی در این زمینه آغاز شده، اما کماکان امیدواریم با حمایت‌های لازم، ظرفیت‌های این بخش به‌طور کامل بالفعل شود.
اجرای طرح پرورش ماهی فیتوفاگ در سد سیمره نشان داد که ظرفیت‌های طبیعی استان ایلام در حوزه شیلات بسیار فراتر از آن چیزی است که تاکنون مورد استفاده قرار گرفته؛ به همین علت امیدواریم بیش از پیش به توسعه این حوزه پرداخته شود.
برنامه توسعه شیلاتی ایلام با ۲۶۵ مزرعه فعال و تولید سالانه نزدیک به ۱۲ هزار تن انواع ماهی، به یکی از ستون‌های تازه اقتصاد استان و الگویی ملی در بهره‌وری منابع آبی تبدیل شده است.