از تبیین تفاوت الگوی زن مسلمان با زن غربی و شرقی تا ایده «رواقی نو»

به گزارش خبرنگار مهر، هجمه‌های رسانه‌ای دشمن، اکنون بیش از هر زمان دیگر، ذهن و دل نوجوانان و جوانان این سرزمین را نشانه گرفته‌اند و در این میانه پرهیاهو برخی مراکز فرهنگی و دینی در پاسخ به این جنگ ترکیبی، با ابتکارهایی نو به میدان آمده‌اند.
«حسینیه هدایت» یکی از این ابتکارات مؤثر است که با تکیه بر ظرفیت عظیم شبکه مسجدی کشور و با دغدغه جهاد تبیین، پا به میدان نهاد.
اما این حسینیه دقیقاً چه زمانی و با چه هدفی تأسیس شد؟
مخاطبان آن چه کسانی‌اند و چه مسئله‌ای باعث شد که «جهاد تبیین» به اولویت اول فعالیت‌های آن تبدیل شود؟
در گفتگویی با امین زمان‌پور، معاون گفتمان سازی و جریان سازی بنیاد هدایت، به سراغ این سوالات رفته‌ایم تا تصویری روشن‌تر از چرایی و چگونگی شکل‌گیری حسینیه هدایت ارائه شود.
*هدف اصلی از راه‌اندازی حسینیه هدایت چه بود؟
فکر راه‌اندازی «حسینیه هدایت» در پی تأکیدات مکرر رهبر معظم انقلاب بر موضوع «جهاد تبیین» شکل گرفت.
۲۳ مهر ۱۴۰۳ بود که حسینیه هدایت به الهام از حسینیه ارشاد متولد شد.
ما در بنیاد هدایت پیش‌تر هم هر عملیاتی که انجام می‌دادیم، حتماً پیوست جهاد تبیینی برای آن تعریف می‌کردیم.
*منظورتان از عملیات چیست؟
بنیاد هدایت مسئول تعالی و توانمندسازی کنشگران مسجدی است.
موتور پیشران این توانمندسازی، «عملیات» است.
یعنی ما معتقدیم تربیت در میدان شکل می‌گیرد.
به همین دلیل، هر اقدامی که انجام می‌دهیم، با دعوت از کنشگران برای ورود به میدان همراه است؛ به‌عنوان مثال، در مهرواره «بانور»، از بانوان خواستیم در راستای حل مسئله، روایت و تجربه‌هایشان در محله را ثبت کنند.
یا در «محله همدل» و «مهمانی محله»، حل مسئله همراه با روایت خوبی‌ها و ثبت گزارش‌های مردمی، همه ذیل پیوست جهاد تبیین طراحی شده بودند.
*چه تجربه‌ای در بنیاد هدایت باعث شد به این نتیجه برسید که جهاد تبیین باید مسئله محوری کنشگران مسجدی باشد؟
هرچه جلوتر رفتیم، بیشتر به این نتیجه رسیدیم که دیگر نباید صرفاً به حل مسئله‌های اجتماعی بپردازیم.
پرداختن به آسیب‌های اجتماعی در دهه ۹۰ بسیار پررنگ شد.
نمونه‌اش را می‌شود در پدیده کرونا دید؛ از رسیدگی به محرومان گرفته تا ساختن خانه و توزیع بسته‌های معیشتی و حتی حل مشکلاتی مثل اعتیاد یا ایجاد کارگاه‌های اقتصادی.
اما امروز دشمن در رأس نقشه‌هایش، «تبلیغات و پروپاگاندا» را قرار داده و علاج آن، جز «تبیین» نیست.
تبیین حقیقت با زبان‌ها و حنجره‌های مختلف، با تعبیرات و ابتکارات گوناگون.
جوابی که می‌تواند نوجوانی را که در خیابان تحت تأثیر شبهه و وسوسه قرار گرفته، آرام کند.
وقتی رهبری می‌فرمایند جهاد تبیین یک فریضه قطعی، فوری و همگانی است، یعنی هر کسی که منبری یا مرکزی برای گفتگو با افکار عمومی دارد، موظف است وارد میدان شود.
یکی از مهم‌ترین این مراکز، مسجد است.
با آن گستردگی در سراسر کشور که حدود ۸۵ هزار مسجد داریم و دست‌کم نیمی از آن‌ها فعال‌اند، و با آن ارتباط رودررو و چهره‌به‌چهره‌ای که امام جماعت با مردم محله خود دارد، مساجد بستر ویژه‌ای برای جهاد تبیین هستند.
اثرگذاری‌شان عمیق‌تر از رسانه‌های نوین است، حتی اگر دایره‌شان محدودتر باشد.
حالا اگر این شبکه مسجدی فعال شود، آن محدودیت هم برطرف می‌شود.
اینجاست که حسینیه هدایت تعریف پیدا می‌کند؛ «مرکزی برای پاسخ به نیازهای کنشگران جهاد تبیینی، پایگاهی برای تقویت و تعالی امامان و فعالان مسجدی در عرصه مقابله با جنگ روایت‌ها.»
*در ابتدای مسیر راه‌اندازی حسینیه هدایت، از الهام‌گیری از «حسینیه ارشاد» سخن گفتید.
این الهام دقیقاً چه نسبتی با فعالیت امروز شما دارد؟
ببینید، منظور ما از الهام‌گیری، دقیقاً برمی‌گردد به نقشی که حسینیه ارشاد در دوران پیش از انقلاب ایفا کرد.
همه می‌دانیم که انقلاب اسلامی، انقلابی بر پایه تبیین بود.
رهبر معظم انقلاب، تعبیر جالبی در این باره دارند؛ می‌فرمایند حضرت امام با الگوی «زنبور عسل»، انقلاب را پیش بردند.
یعنی یک شبکه وسیع از روحانیون، علما، طلاب و جوانانی که مثل زنبور عسل، شهد تبیین را به مردم می‌رساندند و از سوی دیگر، نیششان به حکومت طاغوت می‌رسید.
هم معارف اسلام و انقلاب را تبیین می‌کردند، هم ظلم‌های طاغوت را برملا می‌ساختند.
حسینیه ارشاد یکی از نقاط کانونی این شبکه بود.
هم در زمینه مباحث دینی و انقلابی، و هم در نقد حکومت طاغوت، نقش مهمی ایفا کرد.
جوان‌ها آنجا جمع می‌شدند، اساتید برجسته‌ای مثل شهید مطهری، مرحوم شریعتی یا مرحوم حجازی در آنجا سخنرانی می‌کردند.
این سخنرانی‌ها بعدتر به شکل نوار یا کتاب در سراسر کشور منتشر می‌شد.
یعنی یک حلقه مهم از زنجیره تبیین در آن دوران بود.
*شما چگونه از این الگو در حسینیه هدایت استفاده کرده‌اید؟
ما گفتیم امروز هم در دل انقلاب اسلامی، مسائل و موضوعاتی داریم که نیاز به تبیین دارد.
بر همین اساس، جلساتی با موضوعات مشخص، در حسینیه هدایت برگزار می‌کنیم.
محل برگزاری این جلسات، سالن انتهایی مسجد جامعه پرداز در نمایشگاه مسجد جمکران است.
در هر جلسه، یک سخنران برجسته و از اندیشمندان انقلاب اسلامی، به ارائه بحث درباره آن مسئله خاص می‌پردازد.
سپس آن سخنرانی، به قالب‌های مختلف محتوایی تبدیل و در سراسر کشور منتشر می‌شود.
* چه ملاکی برای انتخاب «پرونده‌های موضوعی» دارید و این پرونده‌ها چگونه شکل می‌گیرند؟
ملاک اصلی ما برمی‌گردد به تعریفی که از «جهاد» داریم.
ما «جهاد تبیین» را با صرفِ «تبیین» کاملاً متفاوت می‌دانیم.
یکی از ملاک‌های پیوند یک موضوع با جهاد تبیین، وجود تخاصم است؛ یعنی حتماً یک دشمن در مقابل ایستاده باشد.
ملاک دوم، زمان‌شناسی است.
موضوع باید مبتنی بر نیاز زمانه باشد.
ما در جهاد تبیین با یک طرح مواجهیم.
طرح دشمن چیست و طرح ولی‌فقیه در برابر آن چیست؟
باید فهمید امام جامعه دنبال چیست، چه پرونده‌ای را اولویت می‌داند و امروز چه مسئله‌ای باید تبیین شود.
ما هم بر همین اساس به سراغ موضوعات می‌رویم.
*در حال حاضر چه پرونده‌هایی در حسینیه هدایت فعال‌اند؟
ما چند پرونده اساسی داریم که ثابت‌اند، ولی حتماً باید پرونده‌هایی هم در واکنش به تحولات و حوادث داشته باشیم.
ما ۵ پرونده اصلی داریم؛ یک پرونده ویژه و ۴ پرونده محتوایی.
پرونده ویژه «جهاد تبیین» است.
در این پرونده تلاش می‌کنیم مفهوم، روش‌ها، قالب‌ها و چیستی و چرایی جهاد تبیین را تبیین کنیم.
سوالاتی از این دست که «تعریف جهاد تبیین چیست؟»، «رویکردهای غلط به آن کدام‌اند؟»، «فناوری‌های جهاد تبیین چیست؟» مانند فناوری روایت، فناوری رؤیا و… یا مثلاً «نقش مساجد در عرصه جهاد تبیین چیست؟» همه در این پرونده بررسی می‌شوند.
از تبیین تفاوت الگوی زن مسلمان با زن غربی و شرقی تا
پرونده اول «به قله نزدیکیم» است.
در این پرونده به تبیین وضعیت پیشرفت کشور می‌پردازیم.
سوالاتی مانند «قله چیست؟»، «پیشرفت چگونه معنا می‌شود؟»، «جایگاه ایران در نظم جدید جهانی کجاست؟» در اینجا طرح می‌شود.
پرونده دوم «بانور» است که به تبیین الگوی سوم زن مسلمان ایرانی می‌پردازد؛ خصوصاً با توجه به مسائل فرهنگی بعد از سال ۱۴۰۱.
ما به این می‌پردازیم که تفاوت این الگو با الگوهای زن غربی و شرقی چیست، انقلاب اسلامی چه نقشی در پیشرفت زنان داشته و چه روایات غلطی در حوزه زن وجود دارد.
پرونده سوم «مسئله اول» است که به تبیین مفهوم مقاومت می‌پردازد.
با توجه به تحولات اخیر، این پرونده اهمیت مضاعفی پیدا کرده است.
ما در این پرونده به این سوال پاسخ می‌دهیم که مقاومت چیست، چه نقشی در شکل‌گیری نظم جدید جهانی دارد و جایگاه آن در محور مقاومت و جهان اسلام کجاست.
پرونده چهارم «پرونده امامت» است.
این پرونده از چند جهت اهمیت دارد؛ هم به‌خاطر اینکه یکی از مهم‌ترین مسائل انقلاب اسلامی، مسئله حکمرانی بوده و به تعبیر رهبری، الگوی حکمرانی اسلامی همان الگوی امامت است؛ هم از این جهت که در بنیاد هدایت، مأموریت ما تعالی شبکه امامت تعریف می‌شود.
ما باید به این سوال‌ها پاسخ دهیم که الگوی امامت چیست، امام جماعت چگونه باید به امام محله تبدیل شود و وظایف و نقش او در امامت چیست.
*تولید محتوای حسینیه هدایت در همین زمینه‌هاست؟
ما پیش از این، دو مسیر در تولید محتوا داشتیم.
یکی، تولید محتوای صفر تا صد متناسب با اهداف خودمان و دیگری بازآفرینی محتواهایی که اندیشمندان در صفحات و کانال‌های خودشان منتشر می‌کردند.
این بازآفرینی هم در قالب‌های مختلف انجام می‌شد تا مخاطب بتواند بهره بیشتری از آن محتوا ببرد.
این تولیدات یا در قالب اصلی حسینیه هدایت منتشر می‌شد یا ذیل بخش «مثبت حسینیه» منتشر می‌کردیم.
*این دو مسیر پاسخگوی نیاز مخاطب نبود؟
نه، واقعیت این است که نیاز مخاطب بسیار فراتر از این بود.
مخاطب، هر روز با موضوعات و چالش‌های متعددی مواجه است و سرعت تحولات هم بسیار بالاست.
علاوه بر این، ما در جریان این مسیر با منابع متعدد تولید محتوای انقلابی آشنا شدیم، به‌خصوص وقتی تمرکز اصلی‌مان بر جهاد تبیین قرار گرفت و به‌دنبال محتوای خام مناسب برای بازآفرینی بودیم.
*پس ایده «رواقی نو» از همین‌جا شکل گرفت؟
دقیقاً.
ما به این جمع‌بندی رسیدیم که چرا صرفاً خودمان تولید و بازآفرینی کنیم؟
چرا منابع خوب دیگر را به مخاطب معرفی نکنیم؟
به همین دلیل، تصمیم گرفتیم فاز بعدی حسینیه هدایت را به سمتی ببریم که تبدیل به حال محتوا در عرصه جهاد تبیین شود.
یعنی مخاطب، به‌خصوص کنشگر مسجدی، اگر دنبال محتوای جهاد تبیینی باشد، یا آن محتوا را مستقیم از حسینیه هدایت دریافت کند، یا از طریق ما به منبع مناسبی هدایت شود.
ما تاکنون بیش از ۶۰ تا ۷۰ منبع مختلف را معرفی کرده‌ایم.
این معرفی‌ها کاملاً دقیق و کاربردی هستند؛ توضیح می‌دهیم که هر منبع چیست، چه نوع محتوایی تولید می‌کند، در چه موضوعی فعال است، از چه قالب‌هایی برای تولید استفاده می‌کند، در چه پلتفرم‌هایی حضور دارد و مخاطب از کجا می‌تواند به محتوای آن دسترسی پیدا کند.
همه این اطلاعات را یکجا در اختیار مخاطب قرار می‌دهیم.
*سایت و سامانه حسینیه هدایت در چه مرحله‌ای قرار دارد و قرار است چه کاری را تسهیل کند؟
ما سایت و سامانه حسینیه هدایت را در دو فاز تعریف کرده‌ایم.
فاز اول، که اکنون راه‌اندازی شده و در دسترس است، ناظر بر ایجاد یک مرجع جامع محتوایی در حوزه جهاد تبیین است.
مخاطب در این سامانه می‌تواند با یک دسته‌بندی دقیق و قابل جستجو، به آرشیوی منظم از محتواهای تولیدی ما دسترسی داشته باشد.
این امکان فراهم شده که مخاطب، چه در قالب پرونده‌های موضوعی و چه در قالب ویژه‌برنامه‌ها، محتوای مورد نظر خود را راحت‌تر و دقیق‌تر بیابد.
برای مثال، ویژه‌برنامه‌هایی مانند «آغاز نصرالله» درباره شهادت سید حسن نصرالله یا پادکست‌هایی برای دهه فاطمیه و محرم، همه به صورت منظم در این سایت بارگذاری شده‌اند و در دسترس هستند.
فاز دوم مربوط به سامانه پیشنهاد محتوای هوشمند است که در حال حاضر در مرحله تحقیق و توسعه قرار دارد.
ایده ما این است که «سامانه حسینیه هدایت» به یک دستیار هوشمند محتوایی تبدیل شود؛ به این معنا که مخاطب بتواند با مراجعه به سامانه، نیاز خود را مطرح کند و این دستیار که تربیت شده برای فضای جهاد تبیین است، بر اساس ویژگی‌های مخاطب مثل موقعیت جغرافیایی، نوع فعالیت، دغدغه‌ها و دیگر عوامل، پیشنهاد دقیق و مناسبی از محتوا به او ارائه دهد.
هدف ما از طراحی این دستیار، پاسخ به نیاز روزافزون کنشگران برای دسترسی هدفمند و سریع به محتوای مناسب است.
محتواهای جهاد تبیینی اگر متناسب با موقعیت و شخصیت مخاطب پیشنهاد شود، اثربخشی چندبرابری خواهد داشت.
این سامانه قرار است این فاصله را پر کند.
البته همان‌طور که عرض کردم، این مرحله نیازمند کار پژوهشی، زمان و سرمایه است و به‌راحتی قابل پیاده‌سازی نیست، اما به فضل الهی در مسیر آن قرار گرفته‌ایم.
*آیا قصد دارید به سراغ محتواهای غیردینی اما اخلاق‌محور، اجتماعی یا فرهنگی هم بروید؟
مسئله ما اصلاً دینی یا غیردینی بودن محتوا نیست.
ما چنین تفکیک و دسته‌بندی‌ای نداریم.
مسئله اصلی ما این است که محتوا باید ذیل جهاد تبیین تعریف شود؛ یعنی مخاطبی که ما با او مواجهیم، یک وظیفه و تکلیف دارد؛ مخاطبی که قرار است جهاد تبیین کند.
جهاد تبیین یک تعریف دارد.
باید در آن «دشمن» وجود داشته باشد.
باید موضوعی که درباره‌اش صحبت می‌شود محل «تخاصم» باشد.
باید روبرو داشته باشد، باید ناظر به مناسبات و زمانه باشد، و اساساً باید ذیل طرح ولی قرار گیرد.
وقتی چنین اقتضائاتی وجود دارد، دیگر فرقی نمی‌کند آن موضوع دینی باشد یا غیردینی، اخلاقی باشد یا اجتماعی؛ آن‌چه مهم است «نیاز به تبیین» است.
الحمدلله اکنون با همکاری مجموعه‌های مختلف جبهه فرهنگی انقلاب، از جمله خود سازمان تبلیغات و معاونت راهبردی آن، به یک دسته‌بندی موضوعی خوب و جامع ذیل نگاه رهبر انقلاب رسیده‌ایم.
تلاش کرده‌ایم علاوه بر پرونده‌های اصلی، در حوزه‌های مختلف واکنش سریع یا تولیدات کوتاه، نسبت به موضوعات و مسائل روز واکنش داشته باشیم و به سادگی از کنار آن‌ها عبور نکنیم.
با توجه به نگاهی که ما در تعریف جهاد تبیین داریم، عملاً آن‌چه جهاد تبیین نام می‌گیرد، باید تقویت‌کننده جمهوری اسلامی باشد؛ باید با روایات نادرست مقابله کند و روایت حقیقی و درست را در ذهن مخاطب تثبیت کند.
جمهوری اسلامی به‌عنوان مرکز و اصل، و گفتمان انقلاب اسلامی به‌عنوان یک حرف نو در برابر الگوهای اداره جهان، باید تقویت شود.
تمام موضوعاتی که ما در قالب پرونده، ویژه‌برنامه، پادکست یا واکنش سریع سراغشان می‌رویم، ذیل همین ایده معنا پیدا می‌کنند: این‌که آیا این محتوا در راستای تقویت جمهوری اسلامی است یا نه؟
همین مبناست که به ما می‌گوید سراغ چه برویم و چه چیزی را تبیین کنیم.
*اگر کسی امروز بخواهد حسینیه هدایت را دنبال کند، از کجا باید شروع کند؟
ما در حال حاضر در سه پلتفرم اصلی فعالیت داریم.
پلتفرم اول و اصلی ما کانال «ایتا» حسینیه هدایت است، چون بخش قابل توجهی از مخاطبان جدی ما که در عرصه کنشگری فعال هستند، در این فضا حضور دارند.
صفحه آپارات حسینیه هدایت هم فعال است و مخاطب می‌تواند با دسته‌بندی مشخص، به ویدئوهای ما دسترسی داشته باشد.
علاوه بر آن، سایت رسمی حسینیه هدایت هم راه‌اندازی شده و در دسترس است.
اگر مخاطب تازه‌وارد است و می‌خواهد برای نخستین‌بار با حسینیه هدایت آشنا شود، پیشنهاد ما این است که از سایت شروع کند.
در سایت، محتواها به صورت دسته‌بندی‌شده وجود دارد و مخاطب می‌تواند براساس علاقه یا نیاز خود، به سراغ موضوعات مختلف برود.
البته هنوز همه محتواها روی سایت قرار نگرفته‌اند.
به‌عنوان نمونه، مجموعه‌ای مثل «رواقی نو» فعلاً فقط از طریق کانال ایتا در دسترس است و هنوز روی سایت بارگذاری نشده است؛ اما جامع‌ترین مرجع ما سایت حسینیه هدایت است؛ چون هم صوت، هم ویدئو، هم پادکست و دیگر قالب‌های محتوایی را در بر می‌گیرد و برای مخاطب، یک مرجع متمرکز به‌شمار می‌رود.
*چه چشم‌اندازی برای آینده حسینیه هدایت دارید؟
چشم‌انداز ما این است که حسینیه هدایت به نهاد محتوایی عرصه جهاد تبیین تبدیل شود؛ به این معنا که هر تولیدکننده محتوایی در حوزه جهاد تبیین، در جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی، به حسینیه هدایت متصل شود و هر مخاطبی که نیازمند این نوع محتواست، از طریق حسینیه هدایت آن را دریافت کند.
البته منظور صرفاً ارائه لینک نیست؛ بلکه ما از طرق مختلفی همچون بازآفرینی محتوا، مجموعه «رواقی نو» و در آینده نیز با طراحی دستیار پیشنهاد محتوای هوشمند، تلاش داریم این نیاز را به‌صورت فعال و دقیق پاسخ دهیم.
هدف ما تبدیل شدن به یک مرجع هوشمند و پویا در حوزه جهاد تبیین است.