۲ روایت انتخاباتی از یک قاره؛ چرا برزیل به چپ و آرژانتین به راست رفت؟

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: انتخابات میان‌دوره‌ای پارلمانی آرژانتین در ۴ آبان ۱۴۰۴ (۲۶ اکتبر ۲۰۲۵) به یکی از مهم‌ترین آزمون‌های سیاسی پس از روی‌کارآمدن «خاویر میلی» رئیس‌جمهور این کشور تبدیل شد.
این رأی‌گیری نه‌تنها درباره آینده اقتصادی کشوری با تورم بالای ۱۵۰ درصد و نرخ فقر بیش از نیمی از جمعیت بود، بلکه به نوعی همه‌پرسی درباره عملکرد دولت میلی و سیاست‌های جنجالی او در دو سال نخست زمامداری وی محسوب می‌شد.
در این انتخابات، ائتلاف وی تحت عنوان «آزادی پیش‌می‌تازد» توانست موقعیت خود را در مجلس تقویت کند، هرچند هنوز تا دستیابی به اکثریت فاصله دارد.
در سطحی فراتر از مرزهای آرژانتین، این انتخابات آزمونی برای سیاست جدید واشنگتن در آمریکای جنوبی نیز بود.
دولت ترامپ از ماه‌ها پیش، بسته‌های مالی و حمایتی گسترده‌ای را برای تثبیت وضعیت اقتصادی آرژانتین ارائه داد؛ اقدامی که از دید بسیاری از ناظران، هدفش تقویت متحدی سیاسی در نیمکره جنوبی و مهار نفوذ چین در منطقه بود.
همین هم‌زمانی میان مداخله مالی آمریکا و پیروزی سیاسی حزب میلی، پرسش‌هایی جدی را درباره میزان استقلال تصمیم‌گیری در بوئنوس‌آیرس و انگیزه واقعی رأی‌دهندگان آرژانتینی برانگیخت؛ آیا مردم به امید ثبات اقتصادی رأی دادند یا در واکنش به خستگی تاریخی از «نظم پرونیستی» به گزینه‌ای رادیکال پناه بردند؟
از خستگی تا امید به تغییر؛ ریشه‌های رأی دوباره به میلی در میانه بحران
۱.خستگی جامعه از پرونیسم و نظام اقتصادی ناکارآمد
سال‌ها اقتصاد آرژانتین با سیاست‌های جریان پرونیستی که افزایش هزینه‌های دولتی، بدهی بالا و تورم مداوم را موجب شدند، دست‌وپنجه نرم کرده بود.
در شرایطی که بسیاری از مردم احساس می‌کردند گزینه‌های سنتی نتوانسته‌اند وضعیت را بهبود بخشند، میلی به‌عنوان چهره‌ای «خارجی» معرفی شد که وعده برکناری نظم کهنه و ایجاد تغییر رادیکال داده بود.
این عامل باعث شد شمار قابل‌توجهی از رأی‌دهندگان، حتی با وجود مشکلات شدید اقتصادی، به وی اقبال نشان دهند چون گزینه «تغییر» بر گزینه «تداوم همان وضعیت» ترجیح داده‌شد.
۲.
وعده مبارزه با تورم، کوچک‌سازی دولت و آزادسازی اقتصادی
تورم بالا که در زمان روی کار آمدن میلی یکی از بحرانی‌ترین معضلات بود، دغدغه اصلی رأی‌دهندگان به شمار می‌رفت.
میلی در کمپین خود تأکید کرد که «هیچ جایگزینی برای شوک نیست» و وعده داد دولت را کوچک کند، یارانه‌ها را کاهش دهد و نقش دولت در اقتصاد را محدود کند.
این وعده‌ها برای گروه‌هایی که احساس می‌کردند قدرت خریدشان کاهش یافته و تغییر نیافته است، جذاب بود.
علاوه‌برآن، کنار آمدن با اولین نشانه‌های بهبود اقتصادی مانند کاهش نسبی تورم یا امید به آن نیز این وعده‌ها را قابل باورتر کرد.
۳.
حضور چشمگیر رأی‌دهندگان جوان و طبقات میانی ناراضی
تحلیل‌ها نشان می‌دهند که جوانان، شهروندان در مناطق شهری و طبقات میانی ناراضی یکی از ارکان اصلی اقبال به میلی بودند.
مثلاً گزارش‌ها حاکی‌اند که نزدیک به ۷۰ درصد از رأی‌دهندگان جوان به میلی گرایش داشتند.
این گروه‌ها از اینکه «یکی از همان‌ها» بودند یا به گزینه‌های قبلی اعتماد داشتند، ناامید شده بودند و میل به انتخاب گزینه‌ای متفاوت داشتند؛ گزینه‌ای که به قول خود میلی، «کاستن از دستگاه بزرگ دولت» و تغییر ساختار را نشانه گرفت.
۴.
مداخلهٔ بین‌المللی و اعتبار خارجی به مثابه محرک رأی
در کنار دلایل داخلی، عامل خارجی نیز نقش داشت؛ حمایت آشکار از سوی دونالد ترامپ و واشنگتن از جمله توافق سوآپ ارزی ۲۰ میلیارد دلاری و بسته‌های حمایتی به عنوان سیگنالی به رأی‌دهندگان تعبیر شد که میلی گزینه تعامل با جهان پیرامونی و بازگشت سرمایه و ثبات اقتصادی است.
گرچه این دخالت میان تحلیلگران به عنوان مداخله تعبیر شد اما برای رأی‌دهندگان این پیام را داشت که «تغییر واقعی ممکن است» و این نقش بیرونی در تقویت واژگان کمپین میلی اهمیت داشت.
بسته ۴۰ میلیارد دلاری ترامپ یا مهندسی سیاسی انتخابات آرژانتین؟
نقش دونالد ترامپ در پیروزی حزب خاویر میلی را نمی‌توان صرفاً به حمایت لفظی محدود کرد.
شواهد نشان می‌دهد که واشنگتن با هدایت مستقیم دولت ترامپ، از ابزار مالی، سیاسی و رسانه‌ای برای حفظ متحد خود در بوئنوس‌آیرس استفاده کرد و انتخابات میان‌دوره‌ای ۲۰۲۵ را به آزمونی برای بازگشت نفوذ ایالات متحده در نیمکره جنوبی تبدیل ساخت.
۱.
تزریق دلار به‌عنوان ابزار مداخله سیاسی
دولت ترامپ از ماه‌ها پیش از انتخابات، با راه‌اندازی خط سوآپ ارزی ۲۰ میلیارد دلاری و هماهنگی با بانک‌های آمریکایی، موجی از نقدینگی به سمت بازار پزوی آرژانتین روانه کرد.
وزارت خزانه‌داری آمریکا نه‌تنها با فروش دلار در بازار، بلکه با اعطای خطوط اعتباری اضطراری، به‌طور مستقیم به ثبات موقت پزو کمک کرد.
این اقدام که به گفته ناظران، در آستانه رأی‌گیری انجام گرفت، باعث شد ارزش پزو موقتاً تثبیت شود و دولت میلی از این ثبات به‌عنوان نشانه‌ای از «بازگشت اعتماد جهانی» بهره‌برداری کند.
در عمل، واشنگتن با تزریق نقدینگی، شرایط روانی بازار و رفتار رأی‌دهندگان را تحت‌تأثیر قرار داد.
۲.
شرط‌گذاری سیاسی آشکار بر ادامه حمایت آمریکا
ترامپ در جریان کارزار انتخاباتی به‌صراحت اعلام کرد که تداوم حمایت مالی از آرژانتین منوط به پیروزی میلی و حزب وی است.
او گفت: «اگر او ببرد، ما می‌مانیم؛ اگر نبرد، ما می‌رویم.» این جمله عملاً رأی‌دهندگان را در برابر دو انتخاب اقتصادی قرار داد: یا با میلی بمانند و از حمایت واشنگتن برخوردار شوند، یا در صورت شکست او با خروج سرمایه و بی‌ثباتی جدید روبه‌رو شوند.
این موضع‌گیری، که در رسانه‌های آرژانتینی به «اخاذی سیاسی واشنگتن» تعبیر شد، فضایی ایجاد کرد که در آن رأی به میلی به‌منزله رأی به ثبات مالی تعبیر می‌شد.
۳.
بازسازی مشروعیت بین‌المللی میلی در میانه بحران داخلی
در حالی که نارضایتی اجتماعی از سیاست‌های ریاضتی میلی افزایش یافته بود و نرخ فقر به بالای ۵۰ درصد رسیده بود، ترامپ تلاش کرد با دیدار رسمی و حمایت دیپلماتیک، تصویری از میلی به‌عنوان شریک استراتژیک آمریکا ارائه دهد.
او میلی را در کاخ سفید پذیرفت و از او به‌عنوان «نماد اصلاح‌طلبی در آمریکای جنوبی» یاد کرد.
این اقدام، برای بخشی از افکار عمومی آرژانتین نشانه‌ای از بازگشت کشور به محور قدرت جهانی تلقی شد و در عین حال، مشروعیت فرسوده دولت میلی را ترمیم کرد.
رأی‌دهندگان طبقه متوسط که از کاهش ارزش پول ملی نگران بودند، این حمایت را دلیلی برای تداوم همکاری با واشنگتن دانستند.
۴.
پیوند سیاست مالی با رقابت ژئوپلیتیکی آمریکا و چین
دولت ترامپ مداخله خود را در چارچوب رقابت استراتژیک با چین توجیه کرد.
واشنگتن اعلام کرد که کمک مالی به آرژانتین بخشی از طرح مهار نفوذ اقتصادی پکن در آمریکای جنوبی است.
در همین زمان، چین با اختصاص خط اعتباری ۹.۲ میلیارد دلاری به کشورهای آمریکای لاتین در چارچوب ابتکار «چین–سلک»، موقعیت اقتصادی خود را گسترش داده بود.
از نگاه واشنگتن، پیروزی میلی به‌معنای جلوگیری از لغزش آرژانتین به سمت چین بود.
بنابراین، حمایت مالی و تبلیغاتی ترامپ نه‌تنها به‌منظور کمک به متحد خود، بلکه برای حفظ موازنه ژئوپلیتیکی در منطقه انجام شد.
۵.
رأی محافظه‌کارانه در سایه تهدید و وعده واشنگتن
مشارکت حدود ۶۸ درصدی نشان داد که بسیاری از رأی‌دهندگان نه با شور سیاسی، بلکه از سر احتیاط و ترس پای صندوق آمدند.
فضای انتخاباتی پس از اظهارات ترامپ که حمایت مالی واشنگتن را مشروط به تداوم قدرت میلی اعلام کرده بود، باعث شد آرژانتینی‌ها انتخابات را نوعی همه‌پرسی درباره رابطه با آمریکا ببینند.
برای طبقه متوسط شهری، رأی به میلی معادل تضمین جریان دلار و تداوم ثبات ارزی بود، در حالی که رأی به اپوزیسیون می‌توانست به معنای قطع حمایت آمریکا و فروپاشی بازار تعبیر شود.
بنابراین، حتی رأی‌دهندگانی که از سیاست‌های ریاضتی میلی ناراضی بودند، در نهایت به‌دلیل فشار روانی ناشی از تهدید خروج سرمایه و امید به پشتیبانی واشنگتن، به حزب حاکم رأی دادند.
در این معنا، سیاست آمریکا نه‌تنها در سطح مالی، بلکه در شکل‌دهی به ادراک عمومی از «امنیت اقتصادی» نقشی تعیین‌کننده ایفا کرد.
از لولا تا میلی؛ ریشه تفاوت الگوی رأی میان آرژانتین و برزیل
انتخابات آرژانتین بر خلاف برزیل نتیجه مستقیم بحران اقتصادی شدیدتر، ناامیدی عمومی از احزاب سنتی و فشار خارجی ناشی از نقش واشنگتن بود.
در برزیل، لولا توانست با تکیه بر سابقه مثبت خود در کاهش فقر و افزایش اشتغال، اعتماد دوباره طبقات کارگر و کم‌درآمد را به‌دست آورد.
رأی برزیلی‌ها رأیی بود به بازگشت یک مدل آشنا که در گذشته نتیجه داده بود اما در آرژانتین، چنین حافظه جمعی مثبتی وجود نداشت.
پرونیسم و احزاب قدیمی، به‌جای آنکه نماد حمایت از مردم باشند، با فساد، تورم، بدهی و ناکارآمدی اقتصادی شناخته می‌شدند.
در آرژانتین، خاویر میلی از دل خشم و خستگی عمومی برخاست؛ او خود را ضدنظام معرفی کرد و از «آتش زدن بانک مرکزی» و «حذف دخالت دولت» گفت.
برای رأی‌دهنده‌ای که ارزش پولش هر روز کمتر می‌شود و نمی‌تواند هزینه غذا یا اجاره را بپردازد، این وعده‌ها ولو افراطی به معنای تغییر بود.
از نگاه ناظران، جامعه آرژانتین رأی نداد تا برنامه‌ای روشن ببیند، بلکه رأی داد تا گذشته را حذف کند.
در سوی مقابل، لولا در برزیل با روایت دیگری پیروز شد.
او در فضایی رقابت کرد که اقتصاد هرچند ضعیف بود اما در آستانه فروپاشی نبود.
وعده او بازگشت دولت رفاه و احیای برنامه‌های اجتماعی بود، نه انهدام نظم موجود.
بنابراین، رأی در برزیل بر محور امید و تجربه بود؛ رأی در آرژانتین بر محور خشم و بی‌اعتمادی.
عامل بیرونی نیز تفاوت‌ساز شد؛ در برزیل، لولا استقلال از واشنگتن را شعار خود کرد و توانست تصویری از برزیل مقتدر و خودبسنده بسازد اما در آرژانتین، حمایت علنی ترامپ و وابستگی دولت میلی به توافق‌های ارزی با آمریکا، فضای انتخابات را دوقطبی کرد؛ یا ادامه مسیر میلی و حفظ جریان دلار، یا قطع حمایت واشنگتن و سقوط ارزی.
در چنین وضعی، حتی مخالفان میلی هم با رأی محافظه‌کارانه خود، ثبات مالی را بر اعتراض ترجیح دادند.
به این ترتیب، تفاوت اصلی در ریشه روانی و اقتصادی رأی نهفته بود.
برزیلی‌ها با خاطره رفاه گذشته به چپ بازگشتند اما آرژانتینی‌ها با ترس از سقوط بیشتر به راست افراطی پناه بردند.