حضرت زینب(س) با جمله «ما رایت الا جمیلا» مکتب جبر اموی را در هم شکست

به گزارش خبرگزاری مهر، آیت الله عبدالله جوادی آملی در ابتدای جلسه درس فقه خود، ضمن اشاره به سالروز میلاد با سعادت حضرت زینب کبری (س)، به بیان روایاتی درباره جایگاه والای شیعیان در نگاه اهل‌بیت (ع) پرداختند و در ادامه، سخنان حضرت زینب (س) در کوفه را مورد تحلیل و تبیین قرار داد.
وی با اشاره به روایات ابن‌ادریس در کتاب مستطرفات السرائر افزود: ابن‌ادریس در پایان جلد سوم کتاب خود مستطرفاتی دارد، که مجموعه‌ای از روایات ظریف، زیبا و امیدبخش را آورده است و در آن‌ها به مقام رفیع شیعیان حقیقی اشاره شده است.
امام صادق (ع) در یکی از این روایات می‌فرمایند: «إِنَّ اَلْکَرُوبِیِّینَ قَوْمٌ مِنْ شِیعَتِنَا مِنَ اَلْخَلْقِ اَلْأَوَّلِ…»؛ کروبیّین، گروهی از شیعیان ما هستند که از آفرینش نخستین‌اند… سپس فرمودند: هنگامی که حضرت موسی علیه‌السلام آن درخواست را از خدا کرد (یعنی تقاضای رؤیت پروردگار را نمود)، خداوند به یکی از کروبیّین فرمان داد تا بر کوه تجلی کند، و در نتیجه کوه از شدت آن تجلی فرو ریخت و هموار شد.» این ابن ادریسی که دیرباور است می‌گوید این فرشته‌ای که از شیعیان و از صنف کروبیین هست به دستور الهی یک جلوه برای این کوه کرد و مشکل اطرافیان موسی حل شد.
این مرجع تقلید با بیان اینکه این روایات نوری است برای افتخار شیعه، ادامه داد: ابن‌ادریس، هرچند در پذیرش خبر واحد رو حجت نمی‌دانند، اما خود غرق در این اخبار است چرا که ایشان خبر واحدی را که با قرائن و شواهد همراه است، پذیرفته و محترم می‌شمارد و قبول دارد، این نشان از دقت علمی و اخلاص او دارد.
آیت‌الله جوادی آملی در ادامه با اشاره به جایگاه علمی و الهی حضرت زینب کبری (س) بیان کرد: وجود مبارک حضرت زینب، عالمهٌ غیر معلَّمه بود؛ یعنی دانشی الهی داشت که از مکتب‌های بشری حاصل نشده بود.
اگر بهره‌ای از علم اهل‌بیت علیهم‌السلام داشت، به برکت نبوت و امامت بود.
وی تأکید کرد: سخنان حضرت زینب (س) در کوفه، صرفاً سخن از گریه و مصیبت نبود، بلکه کلامی عمیق و کلامی در برابر تفکر انحرافی جبرگرایی بود؛ آنگاه که عبیدالله بن زیاد وقتی از زینب کبری پرسید «دیدی خدا با برادرت چه کرد؟» یا آنجا که گفت «علی بن الحسین را خدا در کربلا کشت!» اینجا سخن از من و ما و بنی امیه و اینها نبود، بلکه سخن از خدا و در واقع از موضع جبر سخن گفتن است!
حضرت زینب پاسخ داد: «ما رأیتُ إلا جمیلا» ً؛ یعنی کار خدا زیباست، اما شما قاتل هستید، این شما بودید که علی بن الحسین را به شهادت رساندید، یعنی آن حضرت، تفکر جبری اموی را شکست و حقیقت اختیار و مسئولیت انسانی را بیان کرد.
استاد حوزه علمیه در تبیین زمینه‌های تاریخی این جریان افزود: بنی‌امیه و پس از آنان بنی‌عباس و دیگر سلاطین، برای توجیه ستم‌ها و حفظ قدرت خود، مکتب جبر را ترویج کردند تا همه حوادث را به قضا و قدر نسبت دهند و بگویند ما بی تقصیریم!
اما اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، به‌ویژه حضرت زینب کبری (سلام الله علیها)، با این اندیشه انحرافی مقابله کردند و انسان را مسئول در برابر خدا و جامعه دانست.
وی در پایان ضمن اشاره به دیدگاه فقهای بزرگ درباره مسئله جبر و تفویض، از آثار مرحوم کاشف‌الغطاء، صاحب جواهر و شیخ انصاری یاد کرد و افزود: مسئله جبر و تفویض از دقیق‌ترین مباحث علمی و کلامی است و فهم آن نیازمند دقت، عمق علمی و پرهیز از ساده‌انگاری است.
همان‌گونه که حضرت زینب (س) در اوج مصیبت، با استدلال و استواری، نشان دادند که انسان‌ها در برابر اعمال خود مسئول هستند.