روایت‌هایی از فداکاری پرستاران در جنگ و کرونا
پرستاران همواره نماد ایثار و فداکاری در جامعه بوده‌اند و با از خودگذشتگی و تلاش بی‌وقفه، مراقبت و جان‌بخشی به بیماران را به‌عنوان رسالتی مقدس انجام داده‌اند.
خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و ادب - زهرا اسکندری: پرستاران همیشه در ذهن انسان‌ها سمبل ایثار و دلسوزی بوده‌اند؛ از بیمارستان‌های صحرایی دوران دفاع مقدس تا روزهایی که جامعه با بحران‌های بهداشتی مانند کرونا روبه‌رو شد.
آن‌ها با دستانی خسته و قلبی پرامید، جان انسان‌ها را نجات دادند و آرامش را برای خانواده‌ها به ارمغان آوردند.
این روحیه، یادآور حضرت زینب (س) است؛ بانویی که در دوران عاشورا با شجاعت، صبر و دلسوزی، مجروحان و بیماران را حمایت کرد و در سخت‌ترین شرایط، دل‌ها را آرام نگاه داشت.
پرستاران امروز و دیروز با پیروی از چنین روحیه‌ای، در میدان جنگ و بحران‌های سلامت، مراقب جان انسان‌ها بوده‌اند و با فداکاری، مرز میان زندگی و مرگ را نگه داشته‌اند.
به مناسبت ولادت حضرت زینب (س) و روز پرستار، به سراغ انتشاراتی‌هایی رفتیم که آثار متمرکز بر این قهرمانان سفیدپوش را منتشر کرده‌اند.
بررسی این کتاب‌ها، نگاه متفاوتی به فداکاری‌های پرستاران در دوران دفاع مقدس و بحران‌های گذشته ارائه می‌دهد و یادآور نقش بی‌بدیل آن‌ها در حفظ جان و سلامت جامعه است، نقشی که در حقیقت ادامه‌دهنده راه و سیره حضرت زینب (س) محسوب می‌شود.
انتشارات سوره مهر
۱.
«دختران او پی دی» | لیلا محمدی
کتاب «دختران O.P.D» خاطرات مینا کمایی، زن آبادانی، از روزهای پرتنش دوران دفاع مقدس (۱۳۵۹ تا ۱۳۶۴) را روایت می‌کند.
او به همراه دوستانش در بیمارستان امام خمینی(ره) شرکت نفت، امدادگری و واکسیناسیون را آموزش می‌داد و با تأسیس بسیج خواهران آبادان، معروف به دختران O.P.D، به فعالیت‌های امدادی و بسیجی در روستاهای اطراف آبادان پرداخت.
خاطرات این کتاب علاوه بر روزهای جبهه، به دوران کودکی، تحصیل، پیروزی انقلاب اسلامی و مواجهه با گروه‌های مخالف نظام مانند منافقین و خلق عرب می‌پردازد.
روایت‌هایی از شهادت خواهر نوجوان، دیدار با امام خمینی (ره)، پذیرایی از خانواده شهدا و انفجار انبار دارویی بیمارستان نفت، گوشه‌ای از سختی‌ها و ایثارهای مردم آبادان را نشان می‌دهد.
این اثر، تصویری زنده از تلاش و فداکاری زنان در دوران جنگ ارائه می‌کند.
۲.
«تیمار غریبان» | پروین کاشانی‌زاده
کتاب «تیمار غریبان» خاطرات سکینه محمدی، پرستار و امدادگر بیمارستان‌های آبادان در طول هشت سال دفاع مقدس را در بر دارد.
این اثر به شرح فعالیت‌های او در مراقبت از رزمندگان و بیماران در شرایط جنگی می‌پردازد و نقش زنان در ارائه خدمات پزشکی و امدادی در دوران دفاع مقدس را برجسته می‌کند.
کتاب با گردآوری خاطرات سکینه محمدی، تصویری مستند از تلاش‌های زنان پشت صحنه جبهه ارائه می‌دهد و نحوه حضور و مسئولیت آن‌ها در بیمارستان‌ها و مناطق عملیاتی را نشان می‌دهد.
«تیمار غریبان» به مخاطب امکان می‌دهد با فعالیت‌های امدادی و مراقبتی زنان در دوران جنگ آشنا شود و اهمیت مشارکت آنان در حفظ سلامت و جان رزمندگان را درک کند.
۳.
«خاطرات ایران» | شیوا سجادی
کتاب «خاطرات ایران» روایت‌های ایران ترابی از وقایع دوران دفاع مقدس را ارائه می‌دهد.
این اثر حوادثی را بازگو می‌کند که راوی خود شاهد آن‌ها بوده و در آن‌ها حضور داشته است و ضمن بیان تجربه‌های شخصی، به نحوه دفاع از کیان دین و سرزمین می‌پردازد.
کتاب مجموعه‌ای از روایت‌های مردان و زنان آن روزگار را گردآوری کرده است که هر یک بخشی از تجربه‌های خود را به تصویر می‌کشند.
آنچه در این خاطرات اهمیت دارد، صداقت و باور راویان در بیان وقایع است.
۴.
«راهی برای رفتن» | مریم عرفانیان
کتاب «راهی برای رفتن» روایت مبارزات یک پرستار انقلابی است که در افشاگری علیه رژیم طاغوت نقش فعال داشته است.
این اثر فعالیت‌های او در حمایت و مداوای مجروحان دوران انقلاب و دفاع مقدس را مورد توجه قرار می‌دهد.
در این کتاب به رویدادهای شخصی راوی نیز اشاره شده است؛ از جمله شهادت برادرش، مرتضی خورشاهی، که انگیزه‌ای برای حضور او در مناطق جنگی و مراقبت از مجروحان شد.
راوی در این مسیر خود نیز دچار جراحت و جانبازی می‌شود، اما فعالیت‌های او محدود به بیمارستان‌ها نبود و در جریان حوادث ۱۳۶۶، نقش برجسته‌ای در برائت از مشرکین ایفا می‌کند و با تحمل زندان توسط نیروهای آل سعود، نهایتاً موفق به فرار می‌شود.
۵.
«زیر خط جنگ با دیگری» | تینا محمدحسینی
کتاب «زیر خط جنگ با دیگری» خاطرات خودنوشت مهری فلاحی، پرستار اهل آبادان، را بازگو می‌کند.
این اثر یادداشت‌هایی را دربر می‌گیرد که فلاحی پس از جنگ و بازنشستگی به نگارش درآورده و تجربه حضور در بیمارستان شرکت نفت آبادان را در ایام بمباران، محاصره و تهدید نیروهای عراقی و گروه‌های منافق روایت می‌کند.
مهری فلاحی در طول این دوران با وجود مسئولیت‌های سنگین و حتی دوران بارداری، از کنار همکاران و بیماران خود شانه خالی نکرد و به انجام وظایف پرستاری و امدادی ادامه داد.
کتاب تصویری مستند از پایداری و مسئولیت‌پذیری زنان در دوران جنگ ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد چگونه پرستاران با وجود تهدیدهای مستقیم و دشواری‌های فردی، نقش مهمی در حفظ سلامت و مراقبت از مجروحان و شهروندان ایفا کردند.
۶.
«بخش خاکستری» | ساجده تقی‌زاده
کتاب «بخش خاکستری» روایت زندگی و فعالیت‌های شهیده مریم رحیمی، پرستار نمونه شیرازی، را ارائه می‌دهد.
شهید رحیمی پس از فارغ‌التحصیلی در رشته پرستاری، به‌عنوان پرستار طرحی در بیمارستان امتیاز و مرکز فوریت‌های شهید رجایی مشغول به کار شد و در مدت خدمت، با تلاش و شایستگی به عنوان پرستار نمونه معرفی و تشویق شد.
این اثر زندگی حرفه‌ای و فداکاری‌های شهید رحیمی را بازگو می‌کند و نشان می‌دهد چگونه او در شرایط دشوار، به ویژه در دوران شیوع بیماری کرونا، به مراقبت از بیماران ادامه داد و نهایتاً در همین مسیر به شهادت رسید.
۷.
«کفش‌های سرگردان» | سهیلا فرجام‌فر
کتاب «کفش‌های سرگردان» خاطرات خودنوشت یک زن پرستار آبادانی در دوران هشت سال دفاع مقدس را ارائه می‌دهد.
این اثر روایت فعالیت‌های زنان ایرانی در خطوط مختلف نبرد را بازگو می‌کند؛ زنانی که در مراقبت از مجروحان، ایستادگی در مناطق عملیاتی و حضور در بیمارستان‌ها نقش‌آفرینی کرده‌اند.
خاطرات کتاب شامل تجربیات پرستار راوی از سال اول جنگ در شهرهای آبادان، خرمشهر، بهبهان، تهران و دزفول است و تصویری مستند از دشواری‌ها، فداکاری‌ها و آسیب‌های جسمی و روانی زنان در زمان جنگ ارائه می‌دهد.
۸.
«چند حبه قند» | طاهره امامی
کتاب «چند حبه قند» خاطرات رفعت‌السادات نعمت‌اللهی، پرستار دوران دفاع مقدس، را روایت می‌کند.
این اثر به نقش‌آفرینی زنان در مراقبت از مجروحان و پشتیبانی از رزمندگان می‌پردازد و فداکاری‌ها و ایثارگری‌های آنان را مستند می‌سازد.
۹.
«آب پرتقال در کربلای ۵» | مهدی عجم
کتاب «آب پرتقال در کربلای ۵» روایت‌هایی داستان‌گونه از تجربه مدافعان سلامت در دوران همه‌گیری کرونا در ایران ارائه می‌دهد.
این اثر بر پایه مصاحبه‌ها و خاطرات بیش از یکصد و سی‌پنج پزشک و پرستار بیمارستان بقیه‌الله الاعظم-عج تهران نگارش شده است که در صف اول مبارزه با ویروس کرونا فعالیت داشته‌اند.
کتاب، وقایع شیوع کرونا، اوج‌گیری بحران و فوت بسیاری از هموطنان را بازگو می‌کند و با زبانی تا حد ممکن نرم و در بعضی روایت‌ها طنزآمیز، اندوه و رنج را به تصویر می‌کشد.
همزمان، امید و روحیه جهادی کادر درمان به عنوان محور اصلی روایت‌ها برجسته شده است.
انتشارات ۲۷ بعثت
۱۰.
«دختر اردوی آتش» | محمدعلی سپهر
کتاب «دختر اردوی آتش» رمانی نوجوانانه است که در بستر دهه ۱۳۶۰ و همزمان با جنگ ایران و عراق روایت می‌شود.
این اثر با تمرکز بر زندگی دختران نوجوان و زنان جوان، تجربه‌های آنان در مواجهه با جنگ، مهاجرت، آموزش نظامی و امدادگری را به تصویر می‌کشد.
داستان با معرفی سارا، دختر نوجوانی تهرانی، آغاز می‌شود که در آستانه بلوغ، با وقایع اجتماعی و سیاسی آن دوره مواجه می‌شود.
سارا به همراه دوستش، صدیقه، و با تشویق مادر، داوطلبانه برای آموزش امدادگری و کمک به مجروحان به مناطق جنگی اعزام می‌شود.
مسیر سفر آن‌ها از تهران تا مناطق عملیاتی، با چالش‌هایی چون آموزش نظامی، زندگی در چادر، کمبود امکانات و خطرات جاده‌ها همراه است و تجربه نخستین جدایی از خانواده و مواجهه با واقعیت‌های تلخ جنگ را نشان می‌دهد.
۱۱.
«من مرد این خانه‌ام» | مسیح عطایی
کتاب «من مرد این خانه‌ام» خاطرات همسر شهید حسن نیکوقدم را روایت می‌کند و فعالیت‌های او در دوران دفاع مقدس در شهرهای جنگ‌زده را نشان می‌دهد.
این اثر تجربه‌های خانم زهرا قیداری، پرستار و نیروی داوطلب در بیمارستان ایلام، را به تصویر می‌کشد که با حضور در خط مقدم مراقبت از مجروحان، نقش مؤثری در امدادرسانی ایفا کرده است.
راوی با شجاعت و از خودگذشتگی، تا پایان جنگ و پس از آن به خدمت به بیماران ادامه داد و نمونه‌ای از پایداری و مسئولیت‌پذیری زنان در شرایط دشوار ارائه داد.
وی در دوران همه‌گیری کرونا نیز در صف اول خدمت حضور داشت و نهایتاً در همین مسیر به شهادت رسید.
انتشارات شهید کاظمی
۱۲.
«جایی که هیچکس نیست» | ندرگس سادات مظلومی، لیلا پارسافر
کتاب «جایی که هیچکس نیست» روایت فعالیت‌های دکتر فاطمه فروزان در مناطق محروم ایران را ارائه می‌دهد.
این اثر تصویری مستند و انسانی از جهاد پزشکی ارائه می‌کند و نشان می‌دهد چگونه یک پزشک با تعهد و ایمان به انسان‌ها، فراتر از وظیفه حرفه‌ای خود، به خدمت مردم محروم پرداخته است.
کتاب روایت خود را نه صرفاً از زبان یک پزشک، بلکه از دید زنی مؤمن و دلسوز ارائه می‌دهد که در سخت‌ترین شرایط، به جای شکایت و ناامیدی، چراغ امید می‌افروزد و اثر حضور خود را در زندگی بیماران و جامعه برجسته می‌کند.
۱۳.
«مسیر رستگاری» | شبنم غفاری حسینی
کتاب «مسیر رستگاری» روایت زندگی و فعالیت‌های دکتر محمد رستگاری، پرستار دوران دفاع مقدس، را ارائه می‌دهد.
این اثر نشان می‌دهد که نقش پرستاران در آن دوره فراتر از درمان و مراقبت از مجروحان بود و آن‌ها به عنوان روانشناس، مشاور، مربی و همراه رزمندگان نیز ایفای نقش می‌کردند.
دکتر رستگاری، با فداکاری و از خودگذشتگی، تمامی توان خود را صرف خدمت به جبهه و مجروحان جنگ کرد و حتی با وجود عنوان پرستاری، به دلیل فعالیت‌ها و دانش خود، مورد احترام همگان به عنوان دکتر شناخته می‌شد.
کتاب با قلمی روان و ساده، مجاهدت‌های طولانی او را از دوران دفاع مقدس تا ایام دفاع از سلامت مردم بازگو می‌کند و تصویری مستند از ایثار، مسئولیت‌پذیری و نقش حیاتی پرستاران در شرایط دشوار ارائه می‌دهد.
۱۴.
«از تبار آسمان» | معصومه جواهری
کتاب «از تبار آسمان» روایت زندگی و خدمات دکتر سید حسین رضا عزیزی زاویه، از شهدای سلامت، را ارائه می‌دهد.
این اثر تصویر مستندی از شخصیتی اخلاق‌مدار، متواضع و متعهد به ارزش‌های انقلاب اسلامی ارائه می‌کند که فضائل اخلاقی و تربیتی را از خانواده و به ویژه پدر خود آموخته است.
دکتر عزیزی، با شناخت دقیق اقتضائات خدمت، فعالیت خود را در لباس مقدس پاسداری و به عنوان عضو کادر درمان بیمارستان بقیه‌الله ادامه داد.
پس از ابتلاء به بیماری کرونا و بهبودی، دوباره در صحنه خدمت حاضر شد و در مسیر دفاع از سلامت مردم جان خود را فدا کرد.
۱۵.
«آمپول صلواتی» | مهدی عجم
کتاب «آمپول صلواتی» روایت‌های خواندنی و تأثیرگذار از تجربه پزشکان و پرستارانی است که در پیاده‌روی اربعین به خدمت زائران امام حسین (ع) می‌پردازند.
این اثر تصویری مستند و انسانی از فداکاری، ایثار و تعهد کارکنان پزشکی در ارائه مراقبت‌های سلامت در مسیرهای طولانی پیاده‌روی ارائه می‌دهد.
کتاب با جمع‌آوری خاطرات پزشکان، نشان می‌دهد که چگونه عشق به خدمت و باور دینی، آنان را به تلاش بی‌وقفه در حمایت از زائران و مراقبت از سلامت آنان واداشته است.
انتشارات معارف
۱۶.
«سپیددار» | اشرف پهلوانی قمی
کتاب «سپیددار» روایت فداکاری و ایستادگی مدافعان سلامت در دوران همه‌گیری کرونا را به تصویر می‌کشد.
این اثر زندگی مادری سخت‌کوش را بازگو می‌کند که هم در خانه و هم در عرصه خدمت و تحصیل حضوری فعال دارد و نماینده‌ای از زنان فداکار کشور است که عشق و از خودگذشتگی را در عمل نشان می‌دهند.
کتاب، خواننده را با زحمات شبانه‌روزی کادر درمان آشنا می‌کند؛ تلاش‌هایی که با هیچ پاداش مالی قابل جبران نیست و تنها رضایت پروردگار آن‌ها را دلگرم نگه می‌دارد.
داستان‌های دلخراش و شگفت‌انگیز حاضر در کتاب، نشان می‌دهد چگونه پرستاران و پزشکان برای نجات جان بیماران، از حق خود و خانواده می‌گذرند و لحظات شادی و غم را همراه بیماران تجربه می‌کنند.
«سپیددار» نه تنها سندی از روزهای سخت اپیدمی کرونا است، بلکه تصویری انسانی و الهام‌بخش از فداکاری و استقامت کادر درمان ارائه می‌دهد و اهمیت نقش آنان در حفظ سلامت جامعه را برجسته می‌کند.
انتشارات راه‌یار
۱۷.
«امسال قبول می‌شویم» | آزاده فرزام‌نیا
کتاب «امسال قبول می‌شویم» خاطرات شفاهی مرحومه عفت نجیب‌ضیاء، پرستار، مادر شهید و فعال در مبارزات انقلاب اسلامی و پشتیبانی مردمی دوران دفاع مقدس را روایت می‌کند.
این اثر تصویری مستند از فعالیت‌های اجتماعی، انسانی و درمانی ایشان ارائه می‌دهد.
کتاب زندگی پرستاری را به نمایش می‌گذارد که همزمان با ایفای مسئولیت‌های حرفه‌ای، در حمایت از رزمندگان، خدمات محرومیت‌زدایی و مشارکت در فعالیت‌های انقلابی نقش‌آفرینی کرده است.
۱۸.
«نعمت جان» | سمانه نیکدل
کتاب «نعمت جان» خاطرات صغری بُستاک، فعال اجتماعی و پرستار، را روایت می‌کند.
نویسنده که سال ۱۳۳۷ در اندیمشک متولد شد، فعالیت‌های خود را پیش از پیروزی انقلاب آغاز کرد و پس از آن در نهادهای انقلابی مانند بنیاد مستضعفین، نهضت سوادآموزی، کمیته امداد و بیمارستان شهید کلانتری اندیمشک به خدمت پرداخت.
این اثر تصویری مستند از تجربه‌های امدادگری و مسئولیت‌های اجتماعی او ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد چگونه با حضور در بیمارستان و ایفای نقش در گروه انصارالمجاهدین، در کنار خدمت به بیماران، نقش مؤثری در فعالیت‌های اجتماعی و انقلابی ایفا کرده است.
«نعمت جان» با بیان خاطرات روزمره و رویدادهای مهم دوران خدمت نویسنده، اهمیت فداکاری، مسئولیت‌پذیری و نقش زنان در عرصه امدادگری و خدمت به جامعه را برجسته می‌کند و خواننده را با تجربه‌ای انسانی و آموزنده از ایثار و خدمت در شرایط سخت آشنا می‌سازد.
۱۹.
«پلاکت کو؟»| معصومه پاپی
کتاب «پلاکت کو؟» خاطرات شفاهی سیده فاطمه موسوی، امدادگر جهاد سازندگی و پرستار بیمارستان راه‌آهن اندیمشک در دوران دفاع مقدس را روایت می‌کند.
این اثر تصویری مستند و انسانی از حضور زنان در عرصه امدادگری و پرستاری در شرایط جنگی ارائه می‌دهد.
انتشارات حماسه یاران
۲۰.
«جنگ فرخنده» | زینب بابکی
روایت زندگی فرخنده قلعه نوخشتی؛ دختری آبادانی، پر شر و شور و سرگرم رؤیاهای جوانی که با انقلاب اسلامی در خود انقلاب می‌کند؛ با شروع جنگ پرستار جنگی‌ترین بیمارستان ایران در خرمشهر می‌شود و بالاخره دست سرنوشت او را از جنوب به شمال کشور می‌برد تا این بار نه فقط پرستار که همراه و همدم یک جانباز اعصاب و روان شود.
انتشارات کتابک
۲۱.
«خانم امدادگر» | ناهید رحیمی
در این کتاب برش‌هایی از زندگی شهیده مریم فرهانیان روایت شده است.
او در یک خانواده مذهبی در شهر آبادان به دنیا آمد و از همان دوران نوجوانی به دنبال کسب معرفت و خودسازی بود.
در زمان انقلاب به برادرش در انتشار اعلامیه‌ها کمک می‌کرد و با پیروزی انقلاب نیز از جمله نوجوانان فعال شهرش بود.
زمانی که برای عضویت در سپاه پاسداران فرم پر کرد هیچکس باور نمی‌کرد این نوشته‌ها مربوط به یک دختر دوم دبیرستانی باشد.
او در سپاه آموزش‌های نظامی و بهداری دید و با شروع جنگ تحمیلی برخلاف بسیاری از مردم در شهرش ماند و در بیمارستان به کمک مجروحان جنگی شتافت.
در همین اثنا برادرش نیز در دفاع از وطن به شهادت رسید اما او از پا ننشست و میدان را خالی نکرد.
سرانجام مزد جهاد مخلصانه خود را در ۲۱ سالگی گرفت و به شهادت رسید.