محله‌محوری مساجد؛ احیای نقش مردمی یا تکرار اداری‌سازی؟
طرح جدید «محله‌محوری» با تمرکز بر مسجد شکل گرفته، اما ابهام در تعریف محله و رویکرد اداری آن، می‌تواند این فرصت مردمی را به تجربه‌ای تکراری تبدیل کند.
خبرگزاری مهر، یادداشت مهمان-حجت الاسلام سیدناصر میرمحمدیان، مدیرعامل بنیاد هدایت: طرح جدید وزارت کشور که این روزها ابلاغ شده، با عنوان «محله‌محوری» قرار است بخشی از امور اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی، سلامت، خیریه و… کشور را در سطح محله پیگیری کند.
اصل توجه به محله و تأکید بر مسجد در این طرح، اتفاق مثبتی است و می‌تواند مقدمه‌ای برای اصلاح باشد؛ هرچند هنوز با شکل مطلوب فاصله دارد و نیازمند دقت و بازنگری است.
اما چند نکته قابل تأمل:
اول اینکه در متن طرح، تعریف روشنی از «محله» ارائه نشده است.
هنوز معلوم نیست مبنا جغرافیاست، جمعیت یا هویت اجتماعی یا فرهنگی.
همچنین تعداد محله‌ها و نسبت آن با ده‌هزار «مسجد برقرار» که مبنا قرار گرفته، مشخص نیست.
تا وقتی این تعریف دقیق نباشد، هیچ برنامه‌ریزی پایداری شکل نمی‌گیرد.
دوم، اداره محله به شورایی واگذار شده که تعریف دقیقی ندارد.
این یعنی خطر «اداری‌سازی سریع» و تکرار تجربه شوراهای شهر و روستا؛ جایی که هر نهاد سهم خودش را می‌خواست، نماینده‌ای داشت و انتظاری!
و در نهایت، میدان بی‌مدیر ماند.
سوم، نگاه طرح همچنان از بالا به پایین است.
وقتی هر نهاد برای محله نسخه‌ای می‌پیچد، مردم تماشاگر می‌شوند.
در حالی‌که محله زمانی زنده است که محور آن مردم و نهادهای اصیل محلی باشند.
چهارم، اینکه جایگاه مسجد در طرح فقط یک «مکان» نیست نقطه قوت است و در برخی محورها برای مسجد نقش و مأموریت تعریف شده است، اما هنوز نسبت آن با سایر نهادهای محلی روشن نیست.
اگر مسجد مردمی باشد و مردم محله پای کارش آمده باشند، همان «مسجد طبیعی» است که قدرتش را از ایمان و اعتماد و همراهی مردم می‌گیرد و محور محله می‌شود.
اما اگر اقدامات از بالا و وابسته به فرمانداری‌ها یا دستگاه‌ها تعریف شود، در عمل به «مسجد اداری» تبدیل می‌شود که زود فرسوده خواهد شد.
محله‌محوری، اگر از دل مردم و با مشارکت واقعی آنان جریان پیدا کند، می‌تواند جان تازه‌ای به جامعه بدهد اما اگر از بالا دیکته شود، در حد تجربه‌ای اداری باقی می‌ماند.
