چرا صندوق‌های درآمد ثابت دیگر جذابیتی برای سرمایه‌گذاران ندارند؟
یک کارشناس بورسی گفت: بازار سرمایه پاییز ۱۴۰۴ زیر سایه رکود، کسری بودجه سنگین و ریسک‌های ژئوپلیتیک، تنها با پورتفوی متمرکز و ترکیب هوشمند طلا و سهام قابل عبور است.
خبرگزاری مهر؛ گروه اقتصاد - علی فروزانفر؛ بازار سرمایه ایران در میانه رکود تصمیم‌گیری‌های اقتصادی، تنش‌های سیاسی و بحران‌های منطقه‌ای، به صحنه‌ای پرریسک و پرابهام بدل شده است.
ضعف عملکرد شرکت‌ها در تابستان ۱۴۰۳، ناشی از توقف کامل افزایش نرخ‌ها پس از حادثه سقوط بالگرد رئیس‌جمهور شهید سیدابراهیم رئیسی، بسیاری از صنایع را با زیان یا درآمد حداقلی در سال گذشته مواجه کرد؛ وضعیتی که اکنون و در سال ۱۴۰۴، با اثر مقایسه‌ای، می‌تواند در گزارش‌های ۶ ماهه امسال نسبت‌های مالی را موقتاً بهبود بخشد.
ولید هلالات، تحلیلگر بازار سرمایه، در گفت‌وگو با مهر در بخش اول گفتگوی خود با خبرنگار مهر که روز گذشته با عنوان «پرتفوی محدود و متمرکز؛ راهکاری برای شرایط پرابهام و پرریسک در بورس» منتشر شد، با مرور دلایل رکود سال گذشته، پیامدهای سیاسی داخلی و منطقه‌ای، و ریسک‌های ژئوپلیتیکی پیش‌رو، از «پایان دوران تنوع‌طلبی سرمایه‌گذاری» سخن گفت و راهکارهایی چون تمرکز بر پرتفوی محدود، پایش دقیق گزارش‌های ماهانه و ترکیب متوازن طلا و سهام را برای عبور از فضای مبهم کنونی پیشنهاد کرد.
جزئیات کامل بخش دوم این گفت‌وگوی تحلیلی، همراه با بررسی ریسک‌های جهانی و پیامد فعال‌شدن مکانیزم ماشه، در ادامه منتشر می‌شود.
برآورد کسری بودجه و اثر آن بر تورم
هلالات با بیان اینکه دولت امسال با کسری بودجه سنگینی روبه‌رو است گفت: طبق برآوردها، دولت بین ۸۰۰ تا ۱۸۰۰ همت کسری بودجه دارد.
حجم نقدینگی کشور نیز حدود ۱۲ هزار همت است.
یعنی حدود پانزده درصد نقدینگی معادل کسری بودجه است.
او ادامه داد: اگر دولت بخواهد دلار ۲۸۵۰۰ تومانی را مثلاً ۲ برابر کند، تورم ۴۵ درصدی به حدود ۹۰ درصد می‌رسد.
درحالی‌که این اقدام تنها ۲۸۵ همت از کسری بودجه ۱۸۰۰ همتی را کم می‌کند، یعنی اثر چندانی ندارد.
بنابراین افزایش نرخ دلار رسمی کار بسیار سختی است.
وی درباره گزینه افزایش قیمت بنزین نیز اظهار داشت: حتی اگر بنزین را ۳ برابر کنند — با همه تبعات اجتماعی آن — حداکثر ۱۵۰ همت از کسری بودجه کم می‌شود.
یعنی حتی با این اقدامات هم کمتر از یک‌سوم کسری پوشش داده می‌شود.
وزن نهاده‌های ارزی و تورم خوراکی
هلالات افزود: دولت سالانه حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلار ارز ۲۸۵۰۰ تومانی برای واردات نهاده‌ها تخصیص می‌دهد.
۱۰ میلیارد دلار در نرخ ۲۸۵۰۰ می‌شود ۲۸۵ همت.
در حالی که سهم نهاده‌ها در سبد خانوار حدود ۴۴ درصد است.
بنابراین اگر نرخ ارز رسمی ۲ برابر شود، تورم خوراکی به‌شکل خطی تا ۱۰۰ درصد رشد خواهد کرد.
او توضیح داد: اقلامی مثل اجاره‌بها که وزن بیشتری دارند، حدود ۵۰ درصد رشد خواهند کرد.
هرچند اثرها دقیقاً خطی نیست، اما در مجموع تورم کلی می‌تواند به محدوده ۱۰۰ درصد برسد.
به عبارت دیگر، ما با دولتی مواجهیم که «بی‌پول‌ترین» و هم‌زمان «بی‌راهکارترین» دولت سال‌های اخیر است و خودش خواسته در چنین وضعیتی قرار بگیرد.
تورم، پول داغ و مسیر سرمایه
این تحلیلگر با تأکید بر پیامدهای تورمی سیاست‌های بودجه‌ای گفت: بخشی از کسری بودجه ناگزیر وارد پایه پولی می‌شود و باعث افزایش نقدینگی و تورم خواهد شد.
در نتیجه پول داغ وارد بازارها می‌شود؛ اما نمی‌دانیم دقیقاً کدام مسیر را انتخاب می‌کند — ممکن است به سمت دلار، طلا یا در یک دوره کوتاه به بازار سهام حرکت کند.
نقشه پیشنهادی برای سرمایه‌گذاران
هلالات تأکید کرد: در میان‌مدت کلاس دارایی درآمد ثابت بازنده است.
تنها برای یکی دو هفته یا یک ماه می‌توان در آن پناه گرفت تا استراتژی جدید تنظیم شود.
اما نگهداری بلندمدت در این بخش به معنای از دست رفتن ارزش واقعی دارایی است.
او توصیه کرد: در وضعیت کنونی بهتر است سرمایه‌گذاران تخصیص متوازن میان صندوق‌های طلا و سهام داشته باشند.
در حالت نرمال نسبت پنجاه پنجاه قابل قبول است.
اگر نگاه فرد سیاسی‌تر یا محتاط‌تر باشد، می‌تواند نسبت‌ها را بین سی تا هفتاد در نوسان نگه دارد، اما هیچ‌کس نباید صد درصد در یک سو قرار گیرد و سوی دیگر را صفر کند.
هلالات افزود: اگر احساس کردیم یکی از این بازارها رشد زیادی کرده و نیاز به اصلاح دارد، می‌توان برای مدتی کوتاه به درآمد ثابت پناه برد و پس از فروکش ریسک، دوباره به کلاس دارایی اصلی بازگشت.
در این شرایط انعطاف و هوشمندی، کلید حفظ ارزش سرمایه است.
این کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه، همچنین با اشاره به شرایط پرریسک بازار و نگرانی‌های ناشی از تهدید «مکانیزم ماشه»، تأکید کرد که در شرایط فعلی، دوران سرمایه‌گذاری‌های متنوع و محافظه‌کارانه به سر آمده و تنها پورتفوی متمرکز و هوشمندانه می‌تواند بازده ایجاد کند.
محدودیت زمان و پول در بازار پرریسک
هلالات در آغاز سخنان خود با اشاره به زمان اندک و فضای مبهم تصمیم‌گیری اقتصادی گفت: الان زمان بسیار کمی داریم و سرعت اتفاقات بالا است.
مکانیزم ماشه نگرانی جدی ایجاد کرده؛ از وضعیت کسب‌وکار شرکت‌ها تا چشم‌انداز تورمی و رکودی.
ما نمی‌دانیم دولت چه تصمیمی خواهد گرفت.
روزی آقای فرزین می‌گوید دلار ۷۰ هزار تومانی را تکان نمی‌دهم، فردایش بازاری را تأیید می‌کند که در آن شرکت‌ها با نرخ بالاتری معامله می‌کنند.
او افزود: در چنین شرایطی پول نیز محدود است و سرمایه‌گذار در زمان کوتاه به‌دنبال بازده فوری است، نه صبر شش‌ماهه برای سود احتمالی.
برخلاف گذشته که یک پورتفوی بیست‌سهمی متنوع و ریسک‌گریز قابل‌دفاع بود، اکنون بازار جای آدم ریسک‌گریز نیست.
پورتفوی متمرکز؛ از تنوع به تمرکز
این تحلیلگر با تأکید بر ضرورت تغییر مدل سرمایه‌گذاری تصریح کرد: در این بازار، پورتفو باید تودپوینت باشد، یعنی متمرکز بر همان جریانی که پول واردش می‌شود.
تنوع زیاد دیگر جواب نمی‌دهد و مدیریت پرتفوی باید فعال و لحظه‌ای باشد.
هر کسی که هنوز پورتفوی متنوع دارد، در واقع از موج بازار عقب مانده است.
نشانه‌های ورود پول: سهام منتفع از دلار توافقی
او درباره منشأ پول‌های تازه در بازار گفت: اگر بپرسیم چرا پول وارد بورس می‌شود و چه چیزی را می‌خرد، باید بگوییم اکنون تمام اخبار حول محور دلار توافقی می‌چرخد.
بنابراین بخشی از پول به سمت شرکت‌هایی می‌رود که از افزایش نرخ دلار توافقی منتفع می‌شوند — بدون اما و اگر.
هلالات ادامه داد: به‌وضوح می‌بینیم که فملی، وغدیر و شپنا صف خرید می‌شوند.
این گروه یکی از دو بخش مهم سرمایه‌گذاری فعلی است.
بخش دوم شامل نمادهایی است که نسبت پی‌به‌ای مناسبی دارند و خوش‌معامله‌اند، مانند بترانس که همیشه حجم بالا و درآمد صعودی دارد.
ریسک بالای ساختاری بازار و الگوی رفتاری کوتاه‌مدت
این کارشناس افزود: ما در بازاری هستیم که ذاتاً پرریسک است؛ بنابراین رفتار ریسک‌گریزانه در آن کار نمی‌کند.
پورتفوی باید بر نمادهای لیدر و پرگردش متمرکز باشد.
ضمن اینکه تصمیم‌گیری باید فعال و روزانه انجام شود.
او مثال زد: اگر بازار فرض را بر این بگذارد که حمله‌ای یا شوک سیاسی رخ نمی‌دهد، خرید می‌کند؛ به‌محض یک خبر منفی، عقب می‌نشیند و چند روز بعد که خبری نمی‌بیند، دوباره می‌خرد.
بازار امروز دقیقاً در چنین نوسان روانی حرکت می‌کند.
ترکیب پیشنهادی دارایی: نسبت سی به هفتاد
هلالات با اشاره به نامطمئن بودن آینده منطقه‌ای و اقتصاد جهانی گفت: من برای همین پیشنهاد نسبت سی‌به‌هفتاد را مطرح می‌کنم، چون واقعاً نمی‌دانیم چه خواهد شد.
دنیا به سمت تنش‌های بیشتر می‌رود و ترازنامه بانک‌های مرکزی نشان می‌دهد همه به افزایش سهم طلا و اونس در ذخایر خود تمایل دارند.
او خاطرنشان کرد: نسبت طلا به نقدینگی در دنیا عدد کوچکی است، بنابراین وقتی بانک‌های مرکزی وزن طلا را بالا می‌برند، حتی یک رشد جزئی در تقاضا می‌تواند اثر قیمتی زیادی ایجاد کند.
پول‌های درشت، ترجیح معاملات نقد و سریع
ولید هلالات در ادامه توضیح داد: الان اکثر پول‌هایی که وارد بازار می‌شود، دست مدیران سرمایه‌گذاری‌هاست.
این پول‌ها به‌دنبال خریدهای سریع و نقدشونده‌اند، نه شرکت‌های کوچک و کم‌معامله.
مثلاً در روزهای اخیر حتی با وجود گزارش‌های بسیار خوب صنعت قند، پولی به سمت قندی‌ها نمی‌آید؛ چون نمادها کوچک‌اند و حجم معاملاتشان پایین است.
او افزود: به همین دلیل، سرمایه‌گذاران پولشان را در سهم‌هایی می‌گذارند که با یک کلیک خریدنی‌اند.
اگر نمادی پی‌به‌ای دو داشته باشد ولی ارزش معاملات روزانه‌اش فقط ده میلیارد تومان باشد، کنار گذاشته می‌شود.
در عوض، سهمی با پی‌به‌ای پنج اما با ارزش معاملات صد میلیارد تومانی خریده می‌شود.
اهمیت حجم معاملات و نقدشوندگی در انتخاب سهم
هلالات تأکید کرد: باید به فاکتورهای پُرتراکنش بودن و پُرحجم بودن نمادها در انتخاب سهم توجه ویژه داشت.
امروز حجم مبنا تعیین‌کننده است.
در صنایع مختلف مثل پتروشیمی‌ها، شرکت‌های کوچک هرچند ارزنده‌اند، ولی چون حجم مبنای کافی ندارند، مورد توجه بازار قرار نمی‌گیرند.
او ادامه داد: پول هوشمند به سمت شرکت‌های بزرگ رفته است، مثلاً شستا و وغدیر، چون آن‌جا می‌تواند درشت معامله کند و جریان قوی‌تری بسازد.
رفتار مدیران سرمایه‌گذاری و مدیریت میانگین خرید
کارشناس بازار سرمایه در پایان گفت: پولی که الان در بازار فعالیت می‌کند، متعلق به مدیران سرمایه‌گذاری‌هاست؛ افرادی که حجم زیادی سرمایه دارند و حوصله معاملات خرد و مرحله‌ای را ندارند.
برای همین ترجیح می‌دهند روی اصلاح‌های کوچک بخرد — مثلاً در صف منفی خرید کند و بعد خودش سهم را صف خرید کند تا میانگین خریدش پایین نگه داشته شود.
هلالات در پایان اینگونه جمع‌بندی کرد: بازار فعلی به‌هیچ‌وجه مناسب برنامه‌ریزی‌های بلندمدت یا پورتفوی متنوع نیست.
تنها واکنش سریع، تمرکز روی نمادهای پُرحجم و لیدر و مدیریت پویا می‌تواند سرمایه‌گذار را از این میدان پرریسک نجات دهد.