ادبیات دفاع مقدس باید چگونگی ایستادگی انسان را روایت کند
حبیب احمدزاده گفت: در هیچ جای دنیا جنگ مقدس نیست. رزمندگان ما به جنگ نرفتند، بلکه جلوی جنگ ایستادند. در آثار ما باید این مفهوم منتقل شود که ما چگونه در برابر جنگ ایستادیم.
به گزارش خبرنگار مهر، آئین رونمایی از رمان «پسر خدا» روز پنجشنبه ۲۴ مهرماه ۱۴۰۴ در کافه کتاب ماه با حضور محمدهادی عبدالوهاب، نویسنده اثر، حبیب احمدزاده کارشناس و جمعی از نویسندگان و اهالی فرهنگ و هنر برگزار شد.
در ابتدای نشست رونمایی رمان «پسر خدا»، محمدهادی عبدالوهاب نویسنده این اثر، در پاسخ به پرسشی درباره مخاطب کتاب، گفت: این رمان را برای مخاطب ایرانی نوشته‌ام.
شخصیت اصلی داستان، سهراب، فردی است که پدر و مادر خود را در جنگ از دست داده و همین واقعه، سرنوشت و مسیر زندگی او را تحت تأثیر قرار داده است.
به گفته عبدالوهاب، تجربه جنگ و اثرات روانی و انسانی آن موضوعی است که مخاطب ایرانی به خوبی آن را درک می‌کند.
وی با اشاره به جنبه جهانی داستان افزود: با این حال، مضمون کتاب به گونه‌ای است که برای مخاطب غیرایرانی نیز قابل فهم خواهد بود؛ هرچند در صورت ترجمه، ممکن است لازم باشد در فرم و شیوه روایت تغییراتی ایجاد شود تا اثر برای خواننده خارجی نیز ملموس‌تر گردد.
عبدالوهاب در ادامه با بیان اینکه در نگارش این اثر «انسان» را مخاطب اصلی خود قرار داده، اظهار کرد: مهم‌ترین دغدغه‌ام در این رمان، پرداختن به مسئله‌ی انسان است.
داستان درباره‌ی فردی است که بدون انتخاب خود، درگیر پیامدهای جنگ می‌شود و در شرایطی رشد می‌کند که نه پدر را دیده تا الگویی از مردانگی برایش باشد و نه مادر را تا با مفهوم زنانگی آشنا شود.
او در توضیح مسیر تحول شخصیت سهراب افزود: سال‌ها از زندگی این شخصیت می‌گذرد تا به مرحله‌ای می‌رسد که باید خودش تصمیم بگیرد و مسئولیت زندگی‌اش را بر عهده بگیرد.
تا پیش از آن، همواره خود را قربانی شرایط می‌دانسته است.
اما اکنون در موقعیتی قرار دارد که قرار است پدر شود؛ در حالی که همسرش به او می‌گوید نمی‌خواهد فرزندشان شبیه او باشد یا ضعف‌های او را تکرار کند.
این نقطه، چالشی درونی و انسانی برای شخصیت ایجاد می‌کند که بسیاری از خوانندگان می‌توانند با آن هم‌ذات‌پنداری کنند.
عبدالوهاب تأکید کرد: تا اینجا به نظرم داستان برای همه انسان‌ها قابل درک است، اما اگر قرار باشد روایت، وجه جهانی‌تری پیدا کند، شاید در ساختار یا فرم نوشتار نیاز به بازنگری باشد.
روایت انسان در مواجهه با جنگ و هویت
در ادامه این نشست، حبیب احمدزاده، فیلم‌ساز و پژوهشگر حوزه دفاع مقدس، با تحلیل بخش‌هایی از رمان، به نقاط قوت و ظرفیت‌های روایی آن اشاره کرد.
او گفت: رمان «پسر خدا» دارای نقاط قوت بسیاری است و ظرفیت ارتقا دارد.
چنین سوژه‌ای می‌تواند برای مخاطب جهانی نیز قابل درک باشد، به شرط آنکه در جزئیات و ساختار روایت، دقت بیشتری صرف شود.
این اثر در کلیت خود ارزشمند است اما در برخی جزئیات نیاز به پرداخت دقیق‌تر دارد.
احمدزاده با اشاره به نقش مؤلف در هدایت ذهن مخاطب اظهار کرد: معنا در ذهن مخاطب شکل می‌گیرد و نویسنده تنها کلید آن را می‌زند.
در «پسر خدا» نویسنده مسیری را طی کرده که در آن دگردیسی یک زندگی آرام و شخصی به خوبی پیش می‌رود.
روایت، روان و منسجم است.
با این حال، برخی عناصر جزئی مانند نام‌گذاری شخصیت‌ها می‌توانست با دقت بیشتری انتخاب شود.
هر نام ذهنیتی در مخاطب ایجاد می‌کند و درک او از داستان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
همچنین، بعضی از کدهای بیرونی ممکن است باعث کندی روایت شوند، بنابراین انتخاب جزئیات و نشانه‌ها در رمان اهمیت بالایی دارد.
این فیلم‌ساز با اشاره به نگاه خود به مفهوم «رمان دفاع مقدس» گفت: در هیچ جای دنیا جنگ مقدس نیست.
رزمندگان ما به جنگ نرفتند، بلکه جلوی جنگ ایستادند.
در آثار ما باید این مفهوم منتقل شود که ما چگونه در برابر جنگ ایستادیم.
تقدیس ما در نحوه عملکرد رزمندگان است، نه در خود جنگ.
موقعیت جنگ، ذاتاً تقدیس‌پذیر نیست؛ بلکه آنچه ارزشمند است، عملکرد انسان‌ها در مواجهه با آن است.
او در پایان افزود: در بسیاری از آثار ادبیات دفاع مقدس، نویسندگان به احساسات تکیه کرده‌اند، در حالی که ما حرف‌های مهم‌تری در این حوزه داریم.
اگر به جای تکیه بر عاطفه، به تحلیل و شناخت انسان در موقعیت بحران بپردازیم، آثار ما ماندگارتر و قابل درک‌تر در سطح جهانی خواهند بود.
در بخش پایانی نشست، چند تن از حاضران نیز دیدگاه‌های خود را درباره‌ی این رمان مطرح کردند.
آنان با اشاره به مضمون اثر، تأکید کردند که رمان «پسر خدا» به موضوعات مهمی چون هویت، تأثیرات جنگ بر نسل‌های پس از آن و چالش‌های انسان امروزی در بازتعریف خود پرداخته است که چنین موضوعاتی همیشه مهم بوده‌اند.