صنایع دستی قم؛ هنر فراموش شده در شهری با 20 میلیون زائر
کارشناس حوزه گردشگری، گفت: صنایع دستی بخشی از هویت مذهبی و فرهنگی قم است، اما فقدان بازارچه تخصصی باعث شده این ظرفیت بی نظیر در ذهن زائران و گردشگران ثبت نشود.
محمد آقازاده در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در قم، با بیان اینکه ایجاد بازارچه صنایع‌دستی از نیازهای اساسی شهر قم است، اظهار کرد: فقدان بازارچه صنایع‌دستی در قم خسارت‌های متعددی به همراه داشته؛ هم از نظر اقتصادی و هم از نظر فرهنگی و معنوی، چرا که صنایع‌دستی بخش مهمی از هویت بومی و مذهبی استان را دربرمی‌گیرد و می‌تواند به‌عنوان سوغات فرهنگی، جایگاه ویژه‌ای در ذهن زائران و گردشگران پیدا کند.
وی گفت: در گذشته، موضوع ایجاد بازارچه صنایع‌دستی در سیاست‌گذاری‌های شهرداری ورود نداشت، اما طی 3 تا 4 سال اخیر و در قالب چشم‌اندازهای تعریف‌شده تا سال 1414، شهرداری ورود موثرتری به احیای بافت تاریخی و تقویت فضاهای فرهنگی داشته است.
استاد دانشگاه و کارشناس حوزه گردشگری ادامه داد: واقعیت این است که قم دومین شهر پرتردد کشور است و سالانه حدود 20 میلیون زائر و گردشگر به این شهر سفر می‌کنند؛ اما با وجود این حجم بالا از تردد، نتوانسته‌ایم از ظرفیت صنایع‌دستی برای ماندگاری بیشتر گردشگران بهره ببریم.
میانگین ماندگاری زائران در قم حدود 6 ساعت است، در حالی که وجود یک بازارچه تخصصی صنایع‌دستی می‌تواند این زمان را افزایش دهد و اقتصاد گردشگری استان را رونق بخشد.
آقازاده درباره مکان‌یابی مناسب برای احداث بازارچه عنوان کرد: در محدوده اطراف حرم مطهر، ظرفیت‌های قابل‌توجهی وجود دارد.
100 هزار تردد در مسیر اتوبان قم اتفاق می‌افتد، همچنین ما در سمت راست مجموعه مهروماه را نیز داریم که می‌توان ظرفیت عظیمی در آن داشته باشیم.
به‌عنوان نمونه، در نزدیکی عوارضی قم-تهران، زمین‌هایی با کاربری گردشگری شناسایی شده بود که بخشی از آن با وسعت حدود 20 هزار هکتار برای شهر عقیق در نظر گرفته شده بود، اما متأسفانه برخی نهادها اجرای آن متوقف شد.
وی اضافه کرد: در فاصله کمتر از 400 متر از حرم مطهر، بازار نو قرار دارد که دارای سراهای تاریخی ارزشمندی همچون سرای حاج عباس‌قلی‌خان، سرای شین‌ها و سرای ملاحسین است.
این فضاها امروز بلااستفاده مانده و نیازمند احیا و بازآفرینی‌اند تا به مرکز عرضه صنایع‌دستی تبدیل شوند.
شخصاً گردشگران داخلی و خارجی متعددی از تهران و شهرهای دیگر به بازار کهنه قم آورده‌ام.
بسیاری از آن‌ها از زیبایی و اصالت این بافت تاریخی شگفت‌زده شدند، اما همگی بر این باور بودند که فقدان مدیریت یکپارچه و نبود بازارچه صنایع‌دستی پویا مانع بهره‌گیری از این ظرفیت ارزشمند شده است.
استاد دانشگاه و کارشناس حوزه گردشگری با اشاره به موقعیت‌های بی‌استفاده اطراف حرم مطهر گفت: مگر می‌شود در فاصله کمتر از 200 یا 300 متری حرم، بازارچه شمسه و میدان بزرگ امام خمینی(ره) را داشته باشیم، میلیاردها تومان هزینه کرده باشیم، اما از نظر اقتصادی و گردشگری هیچ بازده پایداری نداشته باشیم؟
این نشان می‌دهد که طرح‌ها فاقد نگاه کل‌نگر و هدف‌گذاری بلندمدت در حوزه صنایع‌دستی و گردشگری بوده‌اند.
آقازاده تأکید کرد: قم نیازمند یک بازارچه تخصصی و منسجم است که هم‌زمان پاسخگوی نیاز زائران و گردشگران باشد و هم محلی برای عرضه و معرفی هنرهای بومی هنرمندان استان.
تحقق این امر می‌تواند نقطه عطفی در توسعه پایدار گردشگری مذهبی قم باشد.
وی با اشاره به وضعیت اشتغال و درآمد این استان اذعان کرد: در شهر و استان قم، حدود 54 درصد اشتغال مربوط به بخش خدمات است که بخش عمده آن در حوزه گردشگری فعالیت می‌کند.
با این حال هیچ آمار و رقم دقیقی از میزان درآمد استان از گردشگری در دست نیست و حتی سازمان برنامه و بودجه نیز داده‌های موثقی ارائه نکرده است.
استاد دانشگاه و کارشناس حوزه گردشگری متذکر شد: شهرداری قم مطالعاتی در این زمینه انجام داده و بر اساس بودجه 1402 مشخص شده که کمتر از یک درصد درآمد شهرداری از صنعت گردشگری است.
نکته قابل توجه آن است که صنایع دستی در این محاسبات هیچ جایگاهی ندارد؛ این موضوع نشان می‌دهد که هنوز مسئولان در حوزه اقتصاد پایدار گردشگری شهری و صنایع دستی توجه کافی ندارند.
آقازاده خاطرنشان کرد: نبود راهبرد مشخص باعث شده بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود امکان‌پذیر نباشد.
در واقع سیاست‌گذاری بدون برنامه اجرایی مناسب، صرفاً حرف و شعار باقی می‌ماند.
پروژه‌های مرتبط با صنایع دستی نیز به دلیل فقدان راهبرد و سیاست‌گذاری اجرایی، به درستی توسعه نیافته‌اند.
از آن جهت که شهر قم به عنوان "انگشتر ملی شهرهای ایران" مطرح شده، در واقعیت چه میزان به این موضوع توجه و در نتیجه کار شده است؟
وی با اشاره به تجربه سایر شهرها گفت: اگر به کرمان یا اصفهان نگاه کنیم، بازارهای بزرگ و مستقر هنرمندان نشان می‌دهد که آن‌ها به خوبی از ظرفیت‌های خود در حوزه صنایع دستی بهره برده‌اند.
برنامه ششم صنایع دستی قم هیچ برنامه محقق نشده است.
متأسفانه استان ما به دلیل کم‌توجهی مدیران گذشته و فقدان برنامه‌ریزی دقیق، فرصت‌های زیادی را از دست داده است.
استاد دانشگاه و کارشناس حوزه گردشگری با تاکید بر ظرفیت‌های موجود در قم بیان کرد: در حال حاضر بالغ بر 7000 هنرمند دارای پروانه فعالیت داریم و نزدیک به 9000 هنرمند بدون پروانه نیز مشغول فعالیت هستند.
این ظرفیت بسیار بزرگی است که می‌توان از آن برای توسعه گردشگری و معرفی صنایع دستی بهره برد.
آقازاده اضافه کرد: متأسفانه برخی صنایع مانند کاسه‌گری که ظرفیت قابل توجهی دارد، به دیگر شهرها منتقل شده است.
بحث گردشگری تجربی یک سکویی است که در کل دنیا در حال اجراست.
استفاده از بیلبوردهای نزدیک شهر برای معرفی، استفاده از ظرفیت‌های بومی، از جمله ایجاد بازارچه‌های صنایع دستی نزدیک حرم مطهر، می‌تواند به جذب گردشگر و توسعه اقتصادی استان کمک شایانی کند.
وی بر لزوم تدوین یک برنامه ریزی عملیاتی کوتاه‌مدت حداقل 2 ساله با محوریت شهرداری تأکید کرد: بر این اساس، پیشنهاد می‌شود شهرداری صنایع دستی را به عنوان یکی از منابع درآمدی در ردیف بودجه‌های سالانه خود تعریف کند.
این امر می‌تواند منجر به سرمایه‌گذاری جدی در این حوزه شود.
تحقق این هدف، مستلزم همکاری سه‌ضلعی استانداری به عنوان هسته اصلی و مجری، سازمان میراث فرهنگی و شهرداری عنوان گردید.
همگرایی این سه نهاد می‌تواند مسئله صنایع دستی را حل کرده و تأثیر قابل توجهی در اقتصاد و درآمد شهری داشته باشد.
استاد دانشگاه و کارشناس حوزه گردشگری در پایان به فعالیت تبلیغاتی برای معرفی ظرفیت‌های استان قم نیز اشاره کرد.
انتهای پیام/
