کودکان ایرانی چی می‌بینند؟
مخاطبان برخی از انیمیشن‌ها در تلوبیون و مقایسه آثار پخش‌شده ایرانی و سایر کشورها نشان می‌دهد که تولیدات سریالی ایرانی با تمرکز بر آثار دوبعدی و البته کیفیت پایین‌تر، مخاطبان کمتری می‌گیرند.
به گزارش مشرق، «متأسفانه ما به‌جای اینکه زبان این نسل را کشف کنیم، آنها را با برچسب‌هایی مثل «نسل ناشناخته»، «مشکل‌دار» و...
کنار می‌گذاریم.
در حالی‌که در قرآن، خداوند می‌فرماید: «و ما أرسلنا من رسولٍ إلا بلسان قومه».
حتی پیامبران هم به زبان قوم خودشان فرستاده شدند.
ما در رسانه ملی مسئولیم زبان نسل جدید را بفهمیم.» این جمله را محمد صادق باطنی می‌گوید؛ او رئیس مرکز کودک و نوجوان سیماست و همین چند سال قبل، پس از محمد سرشار، مسئولیت مدیریت شبکه پویا و امید را بر عهده داشت.
نه‌تنها باطنی و سرشار بلکه تمام مدیران سازمان در ۱۰ سال اخیر، عبارت «باید نسل جدید را بفهمیم» وجه مشترک صحبت‌هایشان شده، اما سؤال اینجاست دقیقاً چقدر زبان نسل جدید را فهمیده‌ایم؟
پیش از پاسخ دادن به این سؤال، بد نیست کنش‌های موازی پلتفرم‌ها با تلویزیون درباره کودک مورد بررسی قرار گیرد.
سینما در سه سال اخیر رشد نسبی در حوزه کودک و نوجوان داشته؛ فیلم‌هایی همچون بچه زرنگ، ببعی قهرمان و حالا یوز توانستند فروش جدی‌ای داشته باشند.
از طرفی، نمایش خانگی هم در حوزه کودک و نوجوان در حال دورخیز است و پلتفرم «شیدا» بخش کودک خود را راه‌اندازی کرده و عمده تولیدات سینمایی کودک و نوجوان پس از پخش در سینماها مستقیماً به نمایش خانگی کوچ می‌کنند.
شاهد مثال این موضوع هم عدم پخش فیلم‌های سینمایی ببعی قهرمان و بچه‌زرنگ در تلویزیون است؛ اتفاقی که نشان می‌دهد پرداخت‌های تلویزیون در حوزه کودک کمتر از میزانی است که پلتفرم‌ها هزینه می‌کنند و این موضوع نشان از توجه کمتر به حوزه کودک در زمان بودجه‌ریزی دارد.
زبان نسل جدید در عملکرد بیرون می‌زند
شبکه پویا، چه آن زمانی که نامش «نهال» بود و چه حالا که دوباره نامش «پویا» شده، از شبکه‌های پرمخاطب تلویزیون بوده و اعداد مخاطبانش مچ شبکه امید را خوابانده است.
البته این شبکه تا چند ماه قبل آمارهای قابل‌توجه‌تری ثبت کرده و به نظر می‌رسد پویا در روزهای اخیر دچار افت جدی مخاطب شده است.
حالا اگر بخواهیم این اعداد و ارقام را با آمار مخاطبان برنامه‌های کودک و نوجوان تلویزیون در دهه هشتاد و نود مقایسه کنیم، وضعیت کنونی فهم شبکه پویا از نسل جدید مشخص‌تر می‌شود.
بر اساس آمارهای به‌دست‌آمده از برنامه‌های تولیدی تلویزیون برای کودک و نوجوان، رکورد میزان مخاطب برنامه‌های تولیدی پویا از عدد ۲۰ هزار بازدید بیشتر نمی‌شود و حدود ۷۸ درصد از محتواهای انیمیشن و فیلم پخش‌شده در پویا مربوط به تولیدات خارج از کشور است.
بنابر آمار کنداکتور شبکه پویا، پخش ۱۲ انیمیشن فرانسوی، ۷ انیمیشن کانادایی، ۶ انیمیشن کره‌ای، ۹ انیمیشن ژاپنی و حدود ۵۲ انیمیشن و برنامه آمریکایی در این شبکه نشان می‌دهد که پویا، برخلاف سال‌های گذشته که تأکید بر پخش برنامه‌های تماماً ایرانی داشت، حالا به دلایل مختلف عمده آنتن را به تولیدات خارجی داده است.
البته از نکات قابل‌توجه این تقسیم‌بندی و استفاده از انیمیشن‌های خارجی، پخش تولیدات کشورهای ناشناخته و کمتر شناخته‌شده در حوزه انیمیشن است.
به‌عنوان مثال، در کنداکتور شبکه پویا انیمیشنی پخش شده که از تولیدات کشور موریس است یا تولیدات مولداوی، ایرلند شمالی، آفریقای جنوبی، زیمبابوه و مکزیک هم در برنامه‌های پخش‌شده پویا دیده می‌شود.
همچنین تولیدات کشورهای نزدیکی چون ترکیه (با چهار انیمیشن) یا روسیه (با شش انیمیشن) هم از نکات قابل‌توجه وضعیت جدول آثار کشورهای مختلف است.
نکته قابل‌توجه این جدول، برابری تعداد تولیدات ایرانی پخش‌شده با آمریکایی در آثار پخش‌شده است که نشان می‌دهد آمریکایی‌ها همچنان سهم قابل‌توجهی در تولیدات پخش‌شده دارند.
با همه این تفاسیر، مخاطبان برخی از همین انیمیشن‌ها در تلوبیون و مقایسه آثار پخش‌شده ایرانی و سایر کشورها نشان می‌دهد که تولیدات سریالی ایرانی با تمرکز بر آثار دوبعدی و البته کیفیت پایین‌تر، مخاطبان کمتری می‌گیرند.
البته باید به این نکته هم اشاره کرد که عمده آثار پرمخاطب بین انیمیشن‌های ایرانی مربوط است به تولیدات گذشته یا تولیداتی که به‌صورت مشترک با سازمان‌های دیگر ساخته شده‌اند.
به‌طور مثال، شبکه پویا برنامه‌هایی را با عنوان ببعی بالا آورده که عروسک انیمیشن تولیدشده در سازمان اوج را روی تصویر می‌برد.
البته در همین برنامه‌ها، به‌دلیل کیفیت پایین عروسک‌ها، مخاطبان کاهش داشته‌اند و به‌عنوان مثال برنامه ببعی و دوستان که در قسمت اولش حدود ۱۳ هزار بازدید داشت، به‌مرور زمان آمارش سه‌رقمی شده است.
اعداد و ارقامی که نشان می‌دهد مخاطب کودک به‌سادگی از کیفیت تولیدات عبور نمی‌کند.
برنامه‌های تولیدی روی میانگین کمتر از چهارهزار بازدید است
پویا هنوز هم از شبکه‌های پرمخاطب تلویزیون است؛ با این حال، شبکه‌ای که بازدیدهایش به بالای ۲۰ هزار می‌رسید، حالا میانگین کمتر از چهار هزار مخاطب را ثبت می‌کند، آن هم در برنامه‌های پرمخاطبش.
تولید چندساله برنامه‌هایی مانند منم بچه مسلمان، سر سفره خدا، جزیره دانش، مهد پویا و مل‌مل نشان می‌دهد پویا روی برندها تأکید دارد، اما سؤال اینجاست که آیا تمایزی بین تولیدات این برنامه‌ها در روزهای اخیر با تولیدات روزهای ابتدایی آنها وجود دارد؟
آیا کیفیت بالاتر رفته؟
همین وضعیت باعث شده تمام برنامه‌ها آماری کاهشی داشته باشند.
به‌عنوان مثال، برنامه سر سفره خدا که در سال گذشته آمار پنج‌هزار بازدید در تلوبیون ثبت کرده بود، حالا در بهترین شرایط ۳۹۰۰ بازدید را ثبت می‌کند.
این عدد در دیگر برنامه‌ها هم تکرار شده و به‌عنوان مثال برندی مثل مل‌مل که از تولیدات شبکه دو بود و مخاطبی میلیونی داشت، حالا به آمار ۲۴۰۰ بازدید در بهترین حالت خود رسیده است.
نکته قابل‌توجه این است که همین برنامه در سال ۱۴۰۰ عدد ۱۷ هزار بازدید را ثبت کرده بود.
سوای این برنامه‌ها، پویا برنامه‌های مذهبی بسیاری را در کنداکتور خود گنجانده که هیچ‌کدام چهار هزار بازدید را رد نمی‌کنند.
همین موضوع البته در آمارهای تلویزیونی هم احتمالاً ادامه دارد و مجموعه کنار هم گذاشتن این داده‌ها یک پرسش جدی ایجاد می‌کند: چرا محتواهای مذهبی به‌صورت گل‌درشت در شبکه پویا عرضه می‌شوند؟
یکی از نمونه‌های عرضه محتوای گل‌درشت مذهبی در شبکه پویا برنامه‌ای همچون منم بچه مسلمان است که آمار مخاطبانش در شش ماه اخیر به ۳۴۰۰ بازدید هم نمی‌رسد و آمار برخی قسمت‌ها روی عدد ۲۰۰ تا ۴۰۰ بازدید ایستاده است.
پویا جواب‌گوی نسل آلفاست!
مجموعه برنامه‌های عروسکی کم‌مخاطب با عروسک‌های بی‌کیفیت، برندهای فرسوده و تکراری، و مانور دادن روی انیمیشن‌هایی با کیفیت پایین و متوسط، باعث شده بسیاری از خانواده‌ها پلتفرم‌ها را به تلویزیون ترجیح دهند و این مسئله یک بحران راهبردی جدی برای سازمان است.
عدم تولیدات قوی و قابل‌توجه در مرکز صبا و تمرکز بر دوبعدی‌هایی که در قصه ضعف جدی دارند، باعث شده تلویزیون نتواند مخاطب نسل آلفا را با خود درگیر کند؛ مخاطبی که حالا تولیدات استانی برایش جذاب نیست و با هر اثری ارتباط برقرار نمی‌کند.
حالا باید دید در زمانی که سینما و نمایش خانگی ورودی قدرتمند به حوزه کودک و نوجوان دارند، تلویزیون چه برنامه‌ای برای بازیابی مقبولیتش خواهد داشت.