حمله مرگبار منچستر، زنگ خطر تازه درباره تهدید داعش در اروپا را به صدا درآورد

به گزارش مشرق، حمله روز دوم اکتبر در مقابل کنیسه «هیِتون پارک» در شهر منچستر که دو کشته و چند زخمی برجای گذاشت، یکی از مرگبارترین حوادث تروریستی سال‌های اخیر در انگلیس بود.
عامل این حمله با نام «جهاد الشامی»، شهروند ۳۵ ساله بریتانیایی با پیشینه سوری، پس از آنکه با خودروی خود به سمت عابران حمله کرد و سپس با چاقو به چند نفر حمله‌ور شد، در تماس با شماره اضطراری ۹۹۹ بیعت خود با گروه تروریستی داعش را اعلام کرد.
او دقایقی بعد توسط نیروهای پلیس هدف گلوله قرار گرفت و کشته شد.
پلیس ضدتروریسم شمال غرب انگلیس در تازه‌ترین بیانیه خود اعلام کرد که چهار مظنون مرتبط با این پرونده بدون طرح اتهام آزاد شده‌اند، اما تحقیقات درباره انگیزه و ارتباط احتمالی مهاجم با شبکه‌های افراطی ادامه دارد.
در این گزارش آمده است که الشامی پیش‌تر هیچ‌گونه سابقه امنیتی در پرونده‌های ضدتروریسم نداشته و در برنامه‌های پیشگیری از افراط‌گرایی (Prevent) نیز ثبت نشده بود.
او در زمان حادثه با اتهام دیگری تحت نظارت قضایی قرار داشت و شواهد جدید نشان می‌دهد که دستگاهی جعلی شبیه به کمربند انفجاری همراه داشته است.
در این حادثه دو یهودی جان باختند و بررسی‌های رسمی تأیید کرده است که یکی از آنان، «آدریان داولبی» ۵۳ ساله، بر اثر شلیک اشتباهی پلیس جان خود را از دست داده است.
پلیس می‌گوید که تلاش برای جلوگیری از ورود مهاجم به داخل کنیسه باعث درگیری شد و افسران دخیل در این عملیات فعلاً در جایگاه شاهد قرار دارند.
الگوی «کنشگر تنها» و تغییر ماهیت تهدید
کارشناسان امنیتی، حمله منچستر را در چارچوب پدیده‌ای می‌دانند که طی سال‌های اخیر در بریتانیا و اروپا با عنوان «کنشگر تنها» شناخته می‌شود؛ افرادی که بدون ارتباط تشکیلاتی مستقیم با گروه‌های تروریستی، از طریق فضای مجازی یا روایت‌های ایدئولوژیک تحریک می‌شوند و اقداماتی کم‌هزینه اما مرگبار انجام می‌دهند.
بر اساس اعلام وزارت کشور انگلیس، سطح تهدید در این کشور هم‌اکنون در وضعیت «قابل‌توجه» (Substantial) قرار دارد که به‌معنای احتمال بالای وقوع حمله است.
وزارت کشور انگلیس گزارش داده است که تنها در سال منتهی به ژوئن ۲۰۲۵، ۲۳۴ مورد بازداشت مرتبط با تروریسم انجام شده است.
در گزارش سالانه «یوروپل» درباره وضعیت تروریسم در اروپا نیز تأکید شده که در سال ۲۰۲۴، حملات منتسب به جریان‌های جهادی در قاره اروپا نسبت به سال پیش از آن افزایش یافته است.
این گزارش با اشاره به پیامدهای سقوط دولت بشار اسد در سوریه و تداوم جنگ غزه، هشدار می‌دهد که تغییرات ژئوپلیتیکی اخیر زمینه بازتولید روایت‌های افراطی و افزایش ریسک الهام‌گیری ایدئولوژیک را فراهم کرده است.
تحلیلگران معتقدند هرچند هنوز مدرک روشنی از ارتباط سازمانی میان مهاجم منچستر و ساختار باقی‌مانده داعش در خاورمیانه وجود ندارد، اما پیامدهای سیاسی و رسانه‌ای تحولات سوریه می‌تواند به احیای فضای تبلیغاتی این گروه در غرب کمک کند.
به باور آن‌ها، سقوط دولت بشار اسد در پایان سال گذشته میلادی و تضعیف نظم پیشین در منطقه، بستر مناسبی برای بازتعریف ایدئولوژی داعش در میان حامیان پراکنده آن در اروپا فراهم کرده است.
روایت «مقاومت در برابر بی‌عدالتی» بار دیگر در قالبی افراطی بازتولید شده و جوانان آسیب‌پذیر در جوامع اروپایی هدف جذب بسترهای آنلاین قرار گرفته‌اند.
کارشناسان پلیس ضدتروریسم تأکید کرده‌اند که بیشتر عاملان حوادث اخیر، از جمله مهاجم منچستر، ارتباط مستقیمی با گروه‌های تروریستی نداشته‌ و عمدتاً از طریق شبکه‌های اجتماعی یا کانال‌های بسته اینترنتی با ایدئولوژی‌های افراطی آشنا و تحت‌تأثیر آن قرار گرفته‌اند.
این روند باعث شده تهدید تروریسم از سطح شبکه‌های سازمان‌یافته به تهدیدی پراکنده و غیرقابل‌پیش‌بینی در سطح خیابان‌های شهرهای اروپایی تبدیل شود.
افزایش تدابیر امنیتی در سایه نگرانی از گسترش افراط‌گرایی
در لندن و دیگر شهرهای بزرگ اروپایی، نهادهای امنیتی طی هفته‌های اخیر سطح هشدار را بالا برده و حضور نیروهای پلیس را در اطراف کنیسه‌ها، مساجد و کلیساها افزایش داده‌اند.
در انگلیس، وزارت کشور اعلام کرده است که با همکاری شورای مسلمانان بریتانیا و مجمع یهودیان این کشور، طرحی برای بازبینی وضعیت حفاظتی اماکن مذهبی و تخصیص بودجه‌ای تازه برای ارتقای زیرساخت‌های امنیتی در دست اجرا دارد.
این طرح شامل نصب دوربین‌های بیشتر، تقویت درهای ورودی ساختمان‌ها و آموزش نیروهای داوطلب برای مدیریت شرایط اضطراری است.
در کنار این تدابیر، نیروهای اطلاعاتی و پلیس ضدتروریسم نیز در حال رصد دقیق‌تر فضای مجازی و گروه‌های بسته در شبکه‌های اجتماعی هستند که از آن‌ها به‌عنوان بستری برای ترویج ایدئولوژی‌های افراطی یاد می‌شود.
مقامات امنیتی می‌گویند هرچند چنین اقدامات پیشگیرانه‌ای ضروری است، اما نمی‌توان با ابزار صرفاً امنیتی از شکل‌گیری دوباره چرخه افراط‌گرایی جلوگیری کرد.
به اعتقاد تحلیلگران، مقابله مؤثر با موج تازه افراط‌گرایی نیازمند راهبردی جامع است که در کنار نظارت و کنترل امنیتی، به عوامل اجتماعی، روانی و فرهنگی نیز بپردازد.
احساس تبعیض، نابرابری فرصت‌ها و فاصله نسل‌های جدید مهاجران از ساختارهای اجتماعی و سیاسی کشور میزبان، از عواملی است که می‌تواند زمینه‌ساز جذب جوانان در جریان‌های افراطی شود.
کارشناسان هشدار می‌دهند که بی‌اعتمادی به نهادهای دولتی، در کنار تأثیرپذیری از روایت‌های خشونت‌طلبانه در فضای مجازی، تهدیدی خزنده برای امنیت اجتماعی انگلیس و اروپا به شمار می‌رود.
در مجموع، حادثه منچستر در ظاهر یک واقعه منفرد بود، اما در عمق، نشانه‌ای از پایداری تهدیدی است که اروپا با آن روبه‌روست.
هرچند ارتباط مستقیم میان این حمله و ساختار داعش در سوریه هنوز اثبات نشده است، اما زنجیره حوادث مشابه در انگلیس و سایر کشورهای اروپایی نشان می‌دهد که خطر افراط‌گرایی در حال تغییر شکل و ممکن است در فصل تازه‌ای از امنیت داخلی اروپا خود را نشان دهد؛ فصلی که زنگ خطر آن از منچستر به صدا درآمد.