نگاهی به «شفرونی»؛ اثری که عمیق نیست اما مخاطب پسند است

به گزارش خبرنگار مهر، تاکنون ۲ قسمت از رئالیتی شو «شفرونی» با اجرای نیما شعبان نژاد و به تهیه کنندگی حسین ربانی غریبی و کارگردانی رضا مهران فر در شبکه نمایش خانگی عرضه شده است و واکنش های مختلفی داشته است.
برخی به این مجموعه نقد وارد کرده اند و برخی آن را برنامه ای سرگرم کننده دانسته اند.
به همین بهانه سیامک صدیقی نویسنده و فعال رسانه با توجه به تئوری های حوزه رسانه و ارتباطات به نقد و بررسی این برنامه پرداخته است.
متن یادداشت وی را در زیر می خوانید:
«بررسی «شفرونی» بر اساس نظریه رمزگان پنجگانه بارت؛ اثری مخاطب پسند با گره‌افکنی‌های هوشمند
یکی از روش‌های متداول و شیوه‌مند برای خوانش متن، و تحلیل فیلم، بهره‌گیری از شیوه رمزگان رولان بارت است که می‌تواند از پس دلالت‌های گوناگون متن یا تصویر برآید؛ بارت ضمن تمایز میان متن خواندنی و نوشتنی، متن نوشتنی را یک نظام متشکل از رمزگان‌های مختلف می‌داند که در پیوند با هم ایجاد معنای متکثر می‌کند.
رمزگان پنجگانه بارت، شیوه‌ای خلاقانه و روشمند است برای مواجهه با دلالت‌های گسترده متن یا تصویر.
بارت پنج رمزگان اصلی را در متن تشخیص می‌دهد که با عنوان آنها می‌توان تمام جنبه‌های مهم متن را بررسی کرد.
در این رمزگان ۲ مورد اول یعنی رمزگان کنشی و هرمنوتیک ما را در بررسی پیشرفت روایت کمک می‌کنند و در واقع روایت از آنها آفریده می‌شود و سه رمزگان دیگر یعنی معنایی، فرهنگی و نمادین زمینه‌ای فراهم می‌سازند برای گسترش متن و خروج آن از دایره معنای ظاهر و ما را از حد روایت‌ها بالاتر می‌برند؛ یعنی ادراک معنای ضمنی.
معرفی گنگ و رمزآلود مهمان ویژه
رمزگان کنشی دربردارنده واحدهای روایی خردی است که در کنار هم کلیت متن را تشکیل می‌دهند و باعث پیشرفت روایت می‌شوند.
این رمزگان با زنجیره رویدادها سروکار دارد که در جریان خواندن یا گردآوری اطلاعات که روایت به ما می‌دهد، ثبت می‌شود و نامی به خود می‌گیرد؛ مثلا ما می‌گوییم صحنه مربوط به قتل، صحنه دستگیری و غیره.
در قسمت اول «شفرونی» ما با کنش‌های بسیاری روبه‌رو هستیم که در یک توالی پیاپی از صحنه‌ای به صحنه دیگر گره می‌خورد.
«شفرونی» با خواندن ترانه‌ای اسپانیولی و آشنا آغاز می‌شود و به صحنه معرفی مهمان‌ها وصل می‌شود.
ورود مهمان اول، مهمان دوم و حواشی هر کدام، ورود به آشپزخانه، معرفی هیئت ژوری، معرفی گنگ و رمزآلود مهمان ویژه از جمله کنش‌های متعدد و گیرای این مجموعه است.
در ادامه کنش‌ها با ورود به آشپزخانه و حضور قصه‌دار موتور اسنپ باکس که جزو اسپانسرهاست، اما توی ذوق نمی‌زند، صحنه مربوط به آشپزی کردن، چالش برای آشپزها، طراحی مسابقه برای مخاطبان، سفره شام، معرفی مهمان ویژه و حواشی آن، رای دادن و ...
دیگر کنش‌های «شفرونی» در قسمت اول است که طی ۵۵ دقیقه طراحی شده بود.
کنش‌های متعددی که بیننده را همراه کرده و از صحنه‌ای به صحنه دیگر هدایت می‌کند.
تعلیق‌های متعدد و گره افکنی‌های هدفمند
در موضوع رمزگان هرمنوتیکی ما بیشتر با ایجاد معما و گره افکنی روبه‌رو هستیم که مخاطب را برای خوانش بقیه داستان یا تماشای فیلم کنجکاو می‌کند.
در واقع رمزگان هرمنوتیکی متوجه همه آن عناصری از متن، نظیر معماها و پرسش‌ها است که خواننده یا بیننده را به تاویل رخدادهای روایت شده وا می‌دارند.
روند طرح پرسش و شکل دهی به معما و در ادامه پاسخ‌دهی به سؤالات در این نوع رمزگان به این شکل است: درونمایه سازی یا معمای متن چیست؟
فضاسازی معما به صورتی که رازآمیزتر باشد، تلفیق دروغ و حقیقت برای یافتن پاسخ، غیرقابل حل شدن معما، به تأخیر انداختن پاسخ، برخی از جنبه‌های واقعیت فاش می‌شود و فاش سازی حقیقت.
واقعیت این است که «شفرونی» را همین تعلیق‌ها پیش می‌برد.
اگرچه ذات برنامه‌های مسابقه محور، ایجاد تعلیق و گره افکنی است اما شفرونی با طرح موضوعات چندلایه از این پیچیدگی و در هم تنیدگی بسیار مطلوب بهره گرفته است.
معمای متن در این رئالیتی شو چیست؟
۲ معما هم زمان با هم پیش می‌روند ابتدا موضوع مسابقه بین ۲ شرکت کننده که از طنز کلامی به خوبی بهره می‌گیرند و معمای مهمتر، مهمان ویژه که در هاله‌ای از ابهام نگه داشته می‌شود.
فضاسازی معما با طرح پرسش‌های متعدد از سرآشپزها و مخاطبان درباره مهمان، ابهام سازی با نمایش نماهایی از مهمان از پشت سر و صدای تغییر یافته او هنگام گفتگو.
فریب مخاطب با حدس سرآشپزها و مجری برنامه با نام بردن از برخی چهره‌ها مانند علی دایی و دیگران.
پاسخ نیمه کاره با اشاره به رشته فوتبال و مرتبط بودن مهمان به این رشته ورزشی و در نهایت فاش سازی حقیقت.
نویسندگان برنامه «شفرونی» با تنظیم روند طرح پرسش و شکل دهی به معما مخاطب را تا انتهای برنامه همراه می‌کند و مخاطب تمام مراحل این معما را می‌تواند در این برنامه پیگیری و رصد کند.
رمزگان‌ها نشان می‌دهند اگرچه قسمت اول «شفرونی» در نگاه کلان اثری عمیق نیست اما مخاطب پسند است و می‌تواند بیننده خودش را تا انتها پای تلویزیون نگه دارد.
ایجاد توالی و پیشبرد روایت، ساختن نظم و منطق روایی، شکل‌دهی به شخصیت‌ها از طریق کنش‌های مهمان‌ها، ایجاد ریتم و سرعت مطلوب در داستان و ایجاد انتظار در خواننده با فراهم ساختن یک توالی کنشی و مشارکت دادن بیننده برای پیش‌بینی آنچه در ادامه رخ خواهد داد؛ انتظاری که خود بخشی از جذابیت روایی است.
باید کارکرد «شفرونی» در قالب ظرفی که قرار است در آن ارائه شود، مشاهده کرد.
در برنامه گفتگو محور «سپنج» که حسین ربانی تهیه آن را نیز بر عهده داشته، بسامد رمزگان‌های معنابن، نمادین و فرهنگی بسیار چشمگیر است، زیرا تاکید آن بر مخاطب خاص و فرهیخته بوده است اما «شفرونی» باید محتوایی را ارائه دهد که خاص برنامه‌های مخاطب پسند است.
در این برنامه‌ها هر چه چالش‌ها، تعلیق و صحنه‌ها بیشتر باشد، مخاطب تلویزیون گریز را همراه‌تر می‌کند.
رمزگان‌ها می‌گویند «شفرونی» در تحقق این هدف موفق خواهد بود.
حال باید منتظر قسمت‌های آینده و میزان استقبال بیننده‌ها بود.»