توانمندی‌های زنانه در روایتگری؛ تجربه، پژوهش و تأثیرگذاری قلم

خبرگزاری مهر، گروه جامعه؛ نشست «پنجره‌ای به روایت» با حضور جمعی از نویسندگان، پژوهشگران، فعالان رسانه‌ای و علاقه‌مندان به روایت‌نویسی برگزار شد و به بررسی ابعاد مختلف نگارش، پژوهش و روایتگری بانوان اختصاص داشت.
این نشست شامل چهار ارائه علمی و تجربی بود که به شکل تفصیلی به موضوعات مختلف پرداخته و نمونه‌ها و تجربه‌های عملی را در خود جای داده بود.
تفاوت روایت، یادداشت و دل‌نوشته
زهره علی‌عسکری، نویسنده، در این نشست به تفاوت روایت، یادداشت و دل‌نوشته اشاره کرد.
وی نوشتن را نوعی هنر و قلم را ابزار بیان درونیات انسان دانست و تأکید کرد که تأثیرگذاری نویسنده زمانی محقق می‌شود که ذهن او هوشیار و حساس نسبت به محیط پیرامون باشد.
وی در تعریف دل‌نوشته گفت: این نوع نوشتار کوتاه، احساسی و سرشار از آرایه‌های ادبی است و نویسنده از درون خود و با تکیه بر عواطف و تخیل می‌نویسد.
برخلاف دل‌نوشته، روایت به نقل دقیق یک واقعیت با مشخص شدن زمان، مکان و شخصیت‌ها می‌پردازد و هیچ عنصر مبهمی نباید در آن باقی بماند؛ خواننده باید مسیر رویداد را تا پایان دنبال کند.
علی‌عسکری یادداشت‌نویسی را متنی مبتنی بر واقعیت، اما همراه با تحلیل و نگاه انتقادی معرفی کردند.
به گفته وی، یادداشت‌نویس می‌تواند از یک موضوع اجتماعی، فرهنگی یا سیاسی الهام بگیرد و با اختصار و دقت دیدگاه خود را ارائه دهد.
نویسنده در یادداشت می‌تواند تحلیل یا پیش‌بینی ارائه کند و حق دارد نظر خود را حتی در برابر نقد مطرح کند.
ایشان در پایان تأکید کردند که نویسنده باید از کم‌گویی و ترس از نقد پرهیز کند، چراکه قلم نعمتی الهی است و رسالت نویسنده بیان صادقانه درون خود و تأثیرگذاری بر مخاطب است، حتی اگر نوشته او همه‌پسند نباشد.
جایگاه زنان در روایتگری
در بخش دوم، طیبه میرزااسکندری فعال رسانه به بررسی جایگاه ویژه زنان در روایتگری و تفاوت‌های طبیعی و روان‌شناختی میان زن و مرد پرداخت.
وی با استناد به منابع دینی و دیدگاه‌های روان‌شناسی بیان کرد که اگرچه زن و مرد در ماهیت انسانی برابرند، اما ویژگی‌های فکری، عاطفی و رفتاری آنان متفاوت است و این تفاوت‌ها از نگاه الهی حکیمانه و تکامل‌بخش هستند.
وی زنان را از نظر عواطف قوی‌تر و «دیگرخواه» معرفی کرد، روحیه‌ای که آنان را ضامن بقا و استحکام خانواده و جامعه می‌کند.
میرزااسکندری گفت: زنان علاقه‌مند به مناسک و مراسم دینی هستند و حضور فعال آن‌ها در مجالس و حرکت‌های اجتماعی، مانند اربعین، جلوه‌ای از نقش مؤثر و آگاهانه آنان در عرصه ایمان و مقاومت است.
میرزااسکندری بر ویژگی‌های ارتباط‌گیری و تعامل بالای زنان تأکید کرد و گفت: زنان به دلیل جزئی‌نگری و دقت در مشاهده، می‌توانند وقایع را با ظرافت بیشتری روایت کنند و از کنار واقعیت‌ها بی‌تفاوت نگذَرند.
همچنین تاب‌آوری جسمی و روحی بالای زنان و توانمندی آن‌ها در ابراز احساسات، کمک می‌کند روایت‌های صادقانه‌تر و تأثیرگذارتر خلق شود.
وی افزود: نگاه چندبعدی و جامع زنان در تحلیل مسائل، هنر زنانه‌ای است که در روایتگری جلوه‌ای بارز دارد و این توانمندی باعث می‌شود زنان بتوانند در جریان‌های آزادی‌خواهانه و رسانه‌ای، نقش مؤثر و پیشرو ایفا کنند.
پژوهش اساس رواین نویسی واقع نگر
فریبا نفیسی، پژوهشگر حوزه دفاع مقدس، به مفهوم پژوهش در روایت و شیوه‌های صحیح جست‌وجو و تحلیل داده‌ها پرداخت.
وی پژوهش را جست‌وجو برای یافتن حقیقت ناشناخته دانست و بیان کرد که هر پژوهشگر باید از دل واقعیت‌های ظاهری، به درک درست‌تری از پدیده‌ها برسد.
وی نمونه‌های متعددی ارائه کرد و گفت: تعطیلی زودهنگام مغازه‌ها که ابتدا به عنوان اعتصاب عمومی تلقی شده بود، اما بررسی میدانی نشان داد علت گرمای شدید و نبود امکانات سرمایشی است؛ روایت‌های مختلف درباره سرگذشت شهدا که نیازمند تطبیق و راستی‌آزمایی داده‌هاست؛ و تحلیل مهاجرت ارامنه به تهران پس از جنگ جهانی اول و زلزله‌های مخرب، که تنها با بررسی اسناد تاریخی و دلایل اجتماعی و سیاسی قابل درک است.
نفیسی تأکید کرد که هدف پژوهش صرفاً جمع‌آوری اطلاعات نیست، بلکه رسیدن به پاسخ پرسش اصلی و درک حقیقت است.
در روایت‌نویسی، برخلاف پژوهش تجربی، هدف دستیابی به جواب قطعی نیست، بلکه بازنمایی حقیقت از خلال روایت‌هاست و هر روایت می‌تواند بخشی از واقعیت را آشکار کند.
تجربه‌نگاری دفاع مقدس راهگشای مسیر روایت نویسی
سید زینب سید احمدی نویسنده و پژوهشگر حوزه دفاع مقدس تجربه‌های خود در حوزه دفاع مقدس و جنگ ۱۲ روزه را ارائه کرد.
وی بر اصول کلیدی تجربه‌نگاری، از جمله اهمیت نظم در روایت، طراحی سوالات دقیق در مصاحبه، شناخت عمیق موضوع و حفظ واقعیت در روایت تأکید کرد.
وی توضیح داد که بازسازی ذهنی و همدلی با مصاحبه‌شونده، برای انتقال دقیق تجربه ضروری است؛ نمونه‌هایی از مصاحبه با همسران و مادران شهدا و بازسازی شرایط جنگ ارائه شد تا نشان دهد چگونه جزئیات زندگی روزمره، رفتارها و روحیات شهدا می‌تواند به خواننده کمک کند تا ارتباط نزدیک‌تر و درک عمیق‌تری از شرایط آن زمان داشته باشد.
سید احمدی تأکید کرد که روایت باید الهام‌بخش باشد، اما از اسطوره‌سازی افراطی پرهیز کند و جزئیات کوچک می‌تواند به واقعی‌تر شدن روایت کمک کند.
روایت زن تراز انقلاب
زهرا ابوالحسنی پژوهشگر و فعال حوزه زنان، در این نشست به وضعیت فرهنگی و رسانه‌ای تولید روایت در ایران پرداخت و تأکید کرد که تنها حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد جامعه درگیر سیاست‌گذاری و تولید روایت هستند، موضوعی که اثرگذاری فرهنگی و رسانه‌ای را کاهش می‌دهد.
وی افزود: روایت صحیح از زندگی و نقش زنان می‌تواند پشتوانه اجتماعی و هویتی کشور باشد و مطالعات میدانی نشان می‌دهد مردم ایران، از جمله زنان، همواره پایبند به ارزش‌ها و اصول خود هستند.
ابوالحسنی در پایان خواستار توجه راهبردی به تولید روایت واقعی و تقویت ظرفیت‌های روایت‌سازی شد.
نشست «پنجره‌ای به روایت» نشان داد که روایتگری موفق بانوان، فراتر از نوشتن صرف، نیازمند تلفیقی از پژوهش دقیق، شناخت عمیق موضوع، مهارت در مصاحبه و توجه به جزئیات واقعیات زندگی است.
توانمندی‌های ویژه زنان از جمله دقت در مشاهده، نگاه چندبعدی، قدرت همدلی و تاب‌آوری بالا، باعث می‌شود روایت‌ها صادقانه، انسانی و تأثیرگذار باشند.
حضور بانوان در عرصه روایتگری امکان بازنمایی وقایع با ظرافت و دقت بیشتر و انتقال مفاهیم انسانی و اجتماعی را فراهم می‌کند، به‌گونه‌ای که مخاطب می‌تواند با شخصیت‌ها و شرایط روایت‌شده همدلی کند و تجربه‌ای نزدیک به واقعیت داشته باشد.
همچنین، تلفیق هنر قلم، تحلیل انتقادی داده‌ها و بازسازی دقیق تجربیات، به تولید روایت‌هایی الهام‌بخش و در عین حال واقع‌گرایانه منجر می‌شود و الگویی ارزشمند برای نویسندگان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ شفاهی ارائه می‌کند.