قطب‌الدین صادقی: تئاتر باید پاسخگوی نیاز مردم باشد
سنندج- چهره شاخص تئاتر ایران و کردستان، بر بازگشت به فرهنگ بومی، پژوهش جدی، آموزش حرفه‌ای و دوری از کپی‌کاری تأکید کرد و گفت: هنر وقتی معنا دارد که پاسخگوی نیاز مردم باشد.
خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: در دنیای هنر، تئاتر به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین و در عین حال پیچیده‌ترین شاخه‌های هنری، می‌تواند پلی میان فرهنگ‌ها، نسل‌ها و اذهان مختلف باشد، قطب‌الدین صادقی، نویسنده، استاد دانشگاه و هنرمند پیشکسوت عرصه تئاتر، یکی از چهره‌های برجسته‌ای است که طی سال‌ها تلاش در زمینه تئاتر ایرانی و کردی، آثار بسیاری خلق کرده و در راستای ارتقای سطح هنر در کردستان و ایران گام برداشته است.
در گفتگوی پیش‌رو، صادقی به تحلیل وضعیت کنونی تئاتر معاصر ایران و کردستان، چالش‌های موجود در آموزش هنر، و جایگاه فرهنگ بومی در آثار هنری می‌پردازد.
وی همچنین از تجربه‌های شخصی خود در عرصه تئاتر می‌گوید و تأکید می‌کند که تئاتر زمانی مؤثر خواهد بود که از دل مردم و برای مردم باشد.
این گفتگو، فرصت خوبی است برای آشنایی با اندیشه‌ها و دغدغه‌های یکی از پیشگامان عرصه تئاتر ایرانی، که در پی حفظ و گسترش هویت فرهنگی و زبانی کردستان از طریق هنراست.
به عنوان نخستین پرسش، به نظر شما تئاتر تا چه اندازه توانسته صدای مردم کرد باشد و چه نقشی در حفظ فرهنگ و زبان کردی ایفا کرده است؟
تئاتر سنتی و ریشه‌دار ما توانسته به‌خوبی آیین‌ها، زبان و هویت فرهنگی کردها را حفظ کند، اما در حوزه تئاتر معاصر، ما هنوز به سطح جهانی نرسیده‌ایم، این کمبود نه به‌خاطر استعدادها، بلکه به‌دلیل کمبود امکانات، آموزش ناکافی و نبود زیرساخت‌های مناسب است.
تئاتر معاصر کردستان نیازمند حمایت‌های جدی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری است و با وجود این، به نسبت سایر استان‌ها، کردستان کارنامه قابل قبولی دارد.
وضعیت فرهنگی کردستان را امروز چطور ارزیابی می‌کنید؟
وضعیت فرهنگی کردستان با وجود پتانسیل بالا، همچنان با مشکلاتی روبه‌روست، مهم‌ترین مانع، فقدان بودجه و امکانات کافی است و شما نمی‌توانید بدون امکانات، انتظار تولید آثار فاخر داشته باشید و مثلاً در آکادمی هنر، ما دو نمایش را هر کدام ۲۰ شب اجرا کردیم، این میزان استقبال، آن هم از مخاطبانی که بسیاری‌شان اولین بارشان بود تئاتر می‌دیدند، برای خود ما هم شگفت‌انگیز بود و اگر آثار صادقانه، واقعی و از دل مردم باشد، مردم با تمام وجود از آن حمایت می‌کنند.
به عنوان استاد دانشگاه، وضعیت آموزش هنر در مراکز دانشگاهی ایران را چگونه می‌بینید؟
آموزش هنر در ایران، به‌ویژه در حوزه تئاتر، دچار بحران جدی است، از گزینش نادرست دانشجوها شروع می‌شود، تا مفاد درسی بی‌خاصیت، استادان کم‌تجربه و نبود امکانات عملی، متأسفانه برخی استادان از دانشجویان خود کم‌سوادتر هستند .
ما نمی‌توانیم تئاتر را فقط با نظریه و جزوه یاد بدهیم بلکه تئاتر ذاتاً عملی است؛ باید روی صحنه آموخته شود، ما به دانشگاه‌هایی نیاز داریم که پلاتو، سالن تمرین و امکانات اجرایی در اختیار دانشجو بگذارند.
آیا در متون دانشگاه‌ها به تئاتر بومی و کردی توجهی می‌شود؟
نه، متأسفانه اغلب اساتید اصلاً سواد ملی ندارند، تئاتر غربی را کپی می‌کنند بدون درک ریشه‌ای آن در برخی جزوات، تئاتر کردی یا حتی ایرانی جایی ندارد، ذهنیت رایج این است که تئاتر یعنی فقط پست‌مدرنیسم، پرفورمنس، نمایش‌های با پایان جعلی و غیره در حالی که این‌ها اگر ریشه در مردم نداشته باشند، به‌هیچ‌وجه مؤثر نخواهند بود.
ما باید از فرهنگ خودمان آغاز کنیم، نه از غرب.
در آکادمی هنری که شما در سنندج راه‌اندازی کرده‌اید، چه فعالیت‌هایی صورت گرفته و چه تاثیری داشته است؟
ما تاکنون دو دوره آموزش بازیگری برگزار کردیم؛ مقدماتی و متوسطه، و در حال آماده‌سازی برای دوره عالی هستیم، آموزش ما هم علمی بوده، هم عملی، به مهارت‌های بدنی، بیان، زیبایی‌شناسی، نقد نمایشنامه، و کارگردانی پرداختیم .
مهم‌ترین بخش آموزش عملی و تمرین مداوم بازیگری است در همین مسیر، شوق و خلاقیت زیادی را در هنرجویان جوان دیدم که بسیار امیدوارکننده است.
لطفاً از تجربه‌های شخصی خودتان هم در مسیر هنری‌تان بگویید.
چه چیزی در این راه برایتان تعیین‌کننده بوده است؟
در آغاز، تئاتر را به‌صورت کلاسیک آموختم، ولی تحصیل در دانشگاه سوربن فرانسه نگاه من را دگرگون کرد ابتدا به آثار کلاسیک غربی مانند شکسپیر و یونان باستان پرداختم، اما به‌زودی دریافتم که باید به سراغ ریشه‌های خودمان برویم، از شاهنامه، مثنوی، منطق‌الطیر و تاریخ بیهقی الهام گرفتم و آن‌ها را به زبان نمایش ترجمه کردم.
سپس وارد پژوهش درباره فرهنگ کردی شدم؛ بیت‌ها، چریکه‌ها، آیین‌ها و اسطوره‌ها را مطالعه کردم و از آن‌ها آثار نمایشی نوشتم، تاکنون ۳۲ نمایشنامه نوشته‌ام، که یازده مورد آن‌ها از دل فرهنگ شفاهی کردی آمده‌اند و تعدادی نیز به مسائل معاصر می‌پردازند.
اگر بخواهید پیامی به نسل جدید هنرمندان کرد بدهید، چه می‌گویید؟
اول بخوانند، پژوهش کنند، فرهنگ خودشان را بشناسند، مردم را بشناسند و نیازها را درک کنند نباید به دنبال تأثیرگذاری در تهران یا اصفهان باشند، اول به مردم منطقه خودشان پاسخ بدهند.
دوم اینکه کپی‌کار نباشند؛ خلاقیت داشته باشند، من به‌شدت مخالف تقلید صرف هستم، هنر اصیل از دل دغدغه‌های واقعی مردم درمی‌آید.
هنرمند باید آینه جامعه‌اش باشد، نه تکرارکننده سبک‌های وارداتی بی‌ریشه.
قطب‌الدین صادقی، با سال‌ها تجربه در تئاتر ایران و جهان، بر ضرورت بازگشت به ریشه‌ها و تمرکز بر آموزش کاربردی و بومی تأکید دارد.
وی معتقد است که تنها راه موفقیت تئاتر در ایران و کردستان، فهم دقیق مردم، پرهیز از تقلید و تلاش برای خلق آثاری صادقانه و متعهد است.