فاجعه تعفن چرمشهر در گلوی مایان

به‌گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، بوی تهوع‌آور فاضلاب چرمشهر در حوالی روستای مایان سفلی، به بخشی از زندگی روزمره مردم تبدیل شده است؛ اهالی می‌گویند نفس کشیدن سخت شده و محصولاتشان دیگر بوی خاک نمی‌دهد و بوی فاضلاب می‌دهد.
چرمشهر تبریز به نماد غفلت صنعتی بدل شده است؛ فاضلاب‌های پر از کروم و مواد شیمیایی از دل کارخانه‌ها بیرون می‌زنند و در گلوی مایان می‌ریزند.
این بوی ناخوشایند، از پساب‌های صنعتی شهرک چرمشهر تبریز متصاعد می‌شود که بدون تصفیه وارد مسیرهای طبیعی آب می‌شود و در نهایت به زمین‌های کشاورزی روستا می‌رسد.
ورود مستقیم پساب صنعتی به رودها؛ پساب پر از کروم و مواد شیمیایی
طبق مشاهدات میدانی و اظهارات اهالی، پساب کارخانه‌های چرمشهر نه‌تنها وارد تصفیه‌خانه نمی‌شود، بلکه از کنار آن عبور کرده و مستقیماً به رودهای محلی نفوذ می‌کند.
این آب‌های آلوده، سرانجام در آبیاری مزارع و باغ‌های مایان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نتیجه روشن است؛ سبزیجات، صیفی‌جات، لبنیات و گوشت دام‌هایی که از این منابع تغذیه می‌کنند، دیگر ایمن نیستند.
با این حال، بخش قابل‌توجهی از این محصولات بدون هیچ نظارت مشخصی بر سلامت آن‌ها به بازار تبریز و شهرهای دیگر راه می‌یابد.
اهالی اظهار می‌کنند که پساب چرمشهر حاوی فلزات سنگینی مانند کروم است که در دباغی پوست حیوانات استفاده می‌شود.
یکی از اهالی می‌گوید: هر وقت شکایت می‌کنیم، چند روزی تصفیه‌خانه را راه می‌اندازند و بعد دوباره خاموش می‌شود.
انگار فاضلاب برای کسی مهم نیست.
آزمایش‌های محیط زیست در سال 1399 نیز نشان داده بود که غلظت فلزات سنگین در پساب این منطقه چند برابر حد مجاز است و با وجود شکایت رسمی به دادستانی تبریز، روند اصلاح با چند اقدام کوتاه‌مدت و مقطعی همراه بوده است.
چرمشهر تبریز در ظاهر دارای سه تصفیه‌خانه صنعتی است، اما هیچ‌یک به استانداردهای مصوب سازمان حفاظت محیط زیست نرسیده‌اند.
بخشی از این نارسایی به گفته مسئولان محلی، به عدم پرداخت هزینه‌های تصفیه از سوی واحدهای تولیدی برمی‌گردد؛ در حالی که کارشناسان محیط زیست تأکید دارند تصفیه‌خانه موجود مستهلک، ناکارآمد و عملاً از کار افتاده است.
شنیده‌ها حاکی از این است موتورخانه‌ها و تجهیزات قدیمی این مجموعه توانایی پاک‌سازی حجم بالای فاضلاب تولیدی را ندارند و چرمشهر نیز به‌دلیل مشکلات مالی از تعمیر و نوسازی آن ناتوان است.
استفاده از آب آلوده در آبیاری محصولات خوراکی، می‌تواند موجب تجمع مواد سمی در بدن انسان و افزایش احتمال بروز بیماری‌های کبدی، کلیوی و سرطان شود.
در واقع، آلودگی پساب چرمشهر تنها یک تهدید محیطی نیست بلکه یک بحران سلامت عمومی است.
ماده 15 قانون مدیریت پسماند‌ها تصریح کرده است که تولیدکنندگان آن دسته از پسماند‌هایی که دارای یکی از ویژگی‌های پسماند‌های ویژه است، موظف هستند با بهینه سازی فرآیند و بازیابی، پسماند‌های خود را به حداقل برسانند و در مواردی که حدود مجاز در آئین نامه اجرایی این قانون پیش بینی شده است، در حد مجاز نگه دارند.
چنگ آلاینده‌ها بر گلوی کوجووار تبریز
مایان در گیر و دار پیگیری‌های اداری و قضایی
برخلاف مقررات شرکت شهرک‌های صنعتی، شهرک چرمشهر و واحدهای مشابه در منطقه زیر نظر هیچ نهاد مشخصی اداره نمی‌شوند.
این در حالی است که بر اساس ضوابط، شهرک‌های صنعتی پس از بهره‌برداری از 20 درصد واحدها باید تصفیه‌خانه ایجاد کنند و پس از واگذاری 50 درصد، موظف به تکمیل زیرساخت‌های زیست‌محیطی هستند.
اما در مایان، این ضوابط نادیده گرفته شده و دلیل اصلی این نابسامانی، فقدان متولی واحد و نظارت مؤثر از سوی شرکت شهرک‌های صنعتی و اداره محیط زیست است.
اداره‌کل محیط زیست استان در سال 1399 با ارسال گزارش رسمی به دادستانی تبریز، پرونده‌ای علیه شهرک چرمشهر تشکیل داد.
دادگاه نیز در شعبه هشتم حکم داد تا طی دو سال اقدامات اصلاحی و پژوهشی انجام شود.
اما پس از گذشت پنج سال، گزارشی در این خصوص ارائه نشده است.
در سال 1400 نیز مجدداً شکایتی مطرح شد که آن نیز بلااثر ماند.
اهالی و فعالان محیط زیست از بی‌توجهی چند دستگاه اجرایی به شدت گلایه دارند؛ باید پرسید فرمانداری تبریز در برخورد با تخلفات و پیگیری مصوبات جلسات چه کرده است؟
آیا اداره کل صنعت، معدن و تجارت، نظارت کافی بر فعالیت واحدهای آلاینده داشته است؟
و اداره کل محیط زیست نیز با وجود گزارش‌های متعدد مردمی، چه اقدام قاطعی انجام داده است؟
به گفته اهالی مایان، کانال روباز و غیراصولی فاضلاب که از محدوده آناخاتون آغاز و از میان بافت روستا عبور می‌کند، به یکی از دغدغه‌های جدی مردم تبدیل شده است.
این کانال در فصول گرم موجب انتشار بوی شدید و در زمستان منبع آلودگی آب‌های زیرزمینی می‌شود.
آب شرب مایان به گفته اهالی، پر از آهک و املاح سنگین است.
کارشناسان به این نوع آب، «آب سنگین» می‌گویند که مصرف طولانی‌مدت آن برای کلیه و قلب زیان‌بار است.
با وجود هشدارهای مکرر، اداره آب و فاضلاب هنوز برنامه مشخصی برای اصلاح وضعیت این منبع حیاتی ارائه نکرده است.
تنها راه نجات چرمشهر و روستای مایان، نوسازی کامل تصفیه‌خانه‌ها با جذب سرمایه دولتی یا بخش خصوصی است.
در حال حاضر، این مجموعه به سرمایه‌گذار جدید نیاز دارد تا بتواند سامانه‌های پیش‌تصفیه را فعال کند و هر واحد صنعتی را ملزم به رعایت استانداردهای زیست‌محیطی سازد.
دولت در شهرک‌های چرم دیگر کشور سرمایه‌گذاری کرده، اما چرمشهر تبریز را به حال خود رها کرده است.
بدون ورود دولت، این بحران به فاجعه تبدیل می‌شود.
روستای مایان امروز در میان سه حلقه‌ی خطرناک فاضلاب، بی‌توجهی و تعلل مدیریتی گرفتار شده است.
آبی که باید مایه حیات باشد، به تهدیدی برای سلامت مردم و محصولات کشاورزی تبدیل شده است.
اگر نهادهای مسئول همچنان با وعده و تعلل پیش بروند، فاجعه زیست‌محیطی چرمشهر می‌تواند به بحرانی ملی بدل شود.
سکون آب و فاضلاب و بحران مایان
در میان همه‌ نگرانی‌هایی که پیرامون فاضلاب صنعتی چرمشهر و پساب‌های آلوده‌ی آن مطرح است، پرسش جدی اینجاست که نقش و مسئولیت اداره‌کل آب و فاضلاب آذربایجان‌شرقی در این میان چیست؟
باید دید این نهاد برای جلوگیری از انتقال فاضلاب شهری به کانال "ایلی‌سو" ـ که سال‌هاست به یکی از کانون‌های بوی نامطبوع و آلودگی آب‌های سطحی در حاشیه تبریز تبدیل شده ـ چه برنامه‌ای در دست اجرا دارد و چرا تاکنون اقدام مؤثری در این زمینه مشاهده نشده است؟
پیش‌تر، به‌دلیل عدم تمکین این اداره از مصوبات بین‌دستگاهی در خصوص سامان‌دهی فاضلاب شهری، جلسه‌ای با حضور معاون محترم دادستان تبریز برگزار شد تا روند رسیدگی به این بحران سرعت گیرد.
در آن جلسه، اداره‌کل آب و فاضلاب متعهد شد برنامه‌ای جامع برای مدیریت، کنترل و تصفیه فاضلاب شهری و صنعتی ارائه کند؛ اما با گذشت ماه‌ها از آن تصمیم، هنوز نه گزارشی از اجرای آن منتشر شده و نه نشانی از تغییر در وضعیت نگران‌کننده‌ پساب‌ها به چشم می‌خورد.
ادامه‌ این وضعیت، اکوسیستم منطقه را به‌شدت تهدید می‌کند؛ زیرا ورود پساب‌های خام و آلوده به مسیرهای طبیعی، علاوه بر آلودگی خاک و منابع زیرزمینی، سلامت جامعه را نیز در معرض خطر قرار می‌دهد.
در چنین شرایطی، انتظار می‌رود اداره‌کل آب و فاضلاب استان، به‌جای موکول کردن مسئولیت‌ها به دستگاه‌های دیگر، با شفاف‌سازی و ارائه‌ جدول زمان‌بندی اجرای طرح‌های تصفیه‌خانه‌ای، پاسخگوی افکار عمومی و نهادهای نظارتی باشد.
اجرای طرح‌های جامع تصفیه‌خانه‌ای، به‌ویژه در محدوده چرمشهر و شهرک‌های صنعتی اطراف تبریز، باید در اولویت قرار گیرد تا هم بار آلودگی از دوش رودخانه‌ها و کانال‌های شهری برداشته شود و هم سلامت مردم از قربانیان پنهان این غفلت مزمن نباشد.
اکنون بیش از هر زمان دیگری، ضرورت ایجاد تصفیه‌خانه‌های صنعتی کارآمد و ملزم کردن کارخانه‌ها به رعایت استانداردهای زیست‌محیطی احساس می‌شود؛ چرا که بحران فاضلاب در چرمشهر، دیگر صرفاً یک مسئله صنعتی یا محلی نیست، بلکه هشداری برای آینده زیست‌محیطی تبریز و منطقه شمال‌غرب کشور به شمار می‌آید.
انتهای پیام/