سفر به دل فلسفه و عرفان؛ صدای تاریخ را با موسیقی «مسافر ری» بشنوید

خبرگزاری مهر-گروه هنر-علیرضا سعیدی؛ کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطب یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد.
شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب‌شده پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس از یک اثر تصویری دور می‌کند.
آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته یم، مروری بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آنها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد.
خاطره‌بازی پس از آغاز و انتشار در نوروز ۱۴۰۰ و استقبال مخاطبان از آن، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهن‌مان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حال‌مان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره بازی تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به‌صورت هفتگی می‌توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آن را دنبال کنید.
در صدو پنجاه ودومین شماره از این روایت رسانه ای به سراغ موسیقی متن و تیتراژ فیلم سینمایی «مسافر ری» به کارگردانی داود میرباقری و آهنگسازی فرهاد فخرالدینی رفتیم که همچون دیگر آثار این آهنگساز مطرح عرصه موسیقی توانسته به عنوان یکی از پروژه های قابل اتکای عرصه موسیقی فیلم محسوب شود.
فیلم «مسافر ری» اثری سینمایی به نویسندگی و کارگردانی داودمیرباقری و محصول سال ۱۳۷۹ سینمای ایران است که مضمون و محوراصلی آن درباره زندگی حضرت عبدالعظیم حسنی از نوادگان امام حسن مجتبی (س)، راوی و محدث صاحب نام مکتب شیعه است.
در خلاصه داستان این فیلم سینمایی آمده است: «قرن سوم هجری مقارن با خلافت متوکل عباسی (دهمین خلیفه عباسی) و امامت امام دهم شیعیان حضرت علی النقی است.
حضرت عبدالعظیم حسنی برای فرار از ماموران متوکل خلیفه عباسی از مدینه راهی شهر ری می شود و در این مسیر اتفاقات زیادی برای او می افتد.
مسیری که موجب می شود ایشان با اقوام مختلف ایرانی مواجه شود.»
داریوش ارجمند، جمشید هاشم پور، محمدرضا شریفی نیا، ویشکا آسایش، پروانه معصومی، عنایت الله بخشی، رضا ژیان، حسن پورشیرازی، عنایت شفیعی، سعید نیک پور، سیروس گرجستانی، سیاوش طهمورث، رضا رویگری، رسول نجفیان، رضا کرم رضایی، سیروس ابراهیم زاده، زهره حمیدی، کاظم هژیرآزاد، فریده سپاه منصور، غلامرضا طباطبایی، رحمان باقریان، ستاره اسکندری، تورج فرامرزیان، محسن قاضی مرادی، فرهاد خان محمدی، حسین پاکدل، حدیث فولادوند، شهرزاد صفوی، عزیزالله هنرآموز، حسن میرباقری، علی آزاد منش، امیریل ارجمند از جمله هنرمندانی بودند که در این اثر به عنوان بازیگر حضور داشتند.
اما همان طورکه روایت شد، موسیقی متن و تیتراژ این فیلم سینمایی که نسخه سریالی آن هم مدتی بعد پیش روی مخاطبان قرار گرفت، یکی از قابلیت های مهم ثبت این پروژه در اذهان مخاطبان سینما و تلویزیون محسوب می شود.
فرهاد فخرالدینی به عنوان یکی از موسیقی دانان صاحب نام و شهره کشورمان به عنوان یکی از متخصصان و رکوردداران طراحی و ساخت چنین آثاری محسوب می شود.
هنرمندی که تقریبا تمامی آثارش دربرگیرنده ویژگی های منحصر به فردی است که شنونده چند ثانیه بعد از شنیدن موسیقی هایش با شناسه‌ای از ملودی روبه‌رو می شود که مشخص می کند کسی جز فرهاد فخرالدینی پشت آنها نیست.
اغلب آثار این هنرمند شاخص عرصه موسیقی جزو مهم ترین و ماندگارترین محصولات مرتبط با سینما و تلویزیون هستند و در یاد و خاطره مخاطبان ماندگار شده اند.
آنچه فرهاد فخرالدینی در موسیقی متن و تیتراژ پروژه «مسافر ری» ارائه داده بیانگر هوش و ذکاوت آهنگساز کم نظیری است که توانسته با خلاقیتی مثال زدنی که نشات گرفته از آگاهی و شعور بالای موسیقایی است همه صحنه های فیلم را هدایت کند و فضا را به سمتی ببرد که حتی موسیقی و مولفه های مرتبط با ملودی یک اثر تصویری پیش تر از فیلم حرکت کند و مخاطب را به تماشای تصویر ترغیب کند.
یک موسیقی کاملا در خدمت اثر که در هم نشینی سازهای ایرانی و سازهای کلاسیک آنچنان پویایی و حرکتی دارد که در هر سکانس از فیلم که دربرگیرنده حالات و تجربه های متفاوتی برای شخصیت اصلی داستان است، می توانیم شاهد شنیدن یک موسیقی مستقل باشیم که حتی قابلیت تنظیم و تبدیل شدن به یک کنسرت مستقل را هم دارد.
تجربه ای که رشد یافته از فراگیری مکتبی است که فرهاد فخرالدینی در تمام این سال ها به آن وفادار مانده و تلاش کرده آثاری را در عرصه سینما و تلویزیون خلق کند که همگی در عالی ترین درجه موسیقایی قرار دارند و کمتر منتقد و کارشناسی را می توان یافت که بخواهد درباره آنچه پیش روی مخاطبان قرار گرفته، نکته منتقدانه ای داشته باشد.
به گفته بسیاری از کارشناسان عرصه موسیقی آن چه فخرالدینی در موسیقی متن و تیتراژ پروژه «مسافر ری» و حتی دیگر آثار مرتبط با سریال های مذهبی ارائه داده دربستری حرکت می کند که «فضاسازی عرفانی»، «رنگ آمیزی شرقی و دارای اصالت»، «تلاش برای ارائه یک نغمه معرف»، «بهره مندی از سازهای ایرانی در کنار سازهای کلاسیک»، «تلاش برای ارائه یک موسیقی برآمده از مذهب و ملیت ایرانی»، «تلفیق هوشمندانه از ارائه یک اثر ارکسترال»، «کاربردی بودن و تاثیر روانی» از جمله شاخصه هایش محسوب می شود.
مسیری خلاقانه که همه اینها ابتدا در ذهن آهنگساز ارگانیزه شده و سپس تلاش می کند با عمق بخشیدن به ابعاد حماسی و عرفانی و مذهبی یک درام ایرانی که ریشه در باورهای مذهبی ایرانیان به ویژه مکتب شیعه دارد، موسیقی درخشانی را روی یک اثر سینمایی پیاده کند.
فرهاد فخرالدینی در این ساختار موسیقایی که کوشش می کند تکنیک های آهنگسازی متنوعی را هم خلق کند، نهایت اهتمام خود را به کار برده تا موسیقی درهیچ لحظه ای مزاحم دیالوگ ها یا فضای دراماتیک فیلم نباشد.
حتی در لحظاتی تلاش می کند تا با تولد یک موسیقی بار اصلی انتقال مفاهیم پیچیده را نیز به دوش بکشد.
شرایطی هدفمند که با رنگین کمانی از ردیف ها و گوشه های مختلف موسیقی کلاسیک ایرانی ترکیب شده و می تواند این اثر را نیز به عنوان یکی از کارهای شاخص این آهنگساز معرفی کند.
فرآیندی که نشان از قدرت ملودی سازی یک آهنگساز دارد و می تواند «استقلال هنری» یک هنرمند مولف را نیز به رخ مخاطب بکشاند.
اتفاقا تلاش برای ارائه چنین رویکردی است که موجب شده موسیقی متن و تیتراژ فیلم «مسافر ری» به دلیل ارائه یک موسیقی کامل و عمیق شرایط مستقلی برای تدوین یک آلبوم مجزا را هم داشته باشد.
مسیری که موجب شد مدتی بعد از پخش فیلم و نسخه سریالی اثر، آلبوم این مجموعه نیز پیش روی مخاطبان قرار گیرد.
چارچوبی که می‌تواند تائید چندباره ای از فرهاد فخرالدینی باشد که در این سال ها آثار بی بدیلی در حوزه موسیقی فیلم را به مخاطبانش تقدیم کرده و خود را به عنوان یکی از ارکان اصلی روایت و معرفی هویت آثاری که آهنگسازش بوده معرفی کند.
فخرالدینی در این اثر ثابت کرد که با درک عمیق از موسیقی اصیل ایرانی و تسلط بر ارکستراسیون غربی، می‌توان آثاری خلق کرد که هم ریشه در فرهنگ این مرز و بوم داشته باشد و هم از مرزهای جغرافیایی فراتر رود.
موسیقی «مسافر ری» نه تنها همراه فیلم که خود یک «مسافر» است؛ مسافری که به دل تاریخ، فلسفه و عرفان می رود و گوش دادن به آن، حتی پس از دهه‌ها، همچنان شنونده را به تأملی ژرف فرا می‌خواند.