۱۶ سال تلاش برای معرفی ۱۰۰ «شخصیت مانا»
مجموعه «شخصیت‌های مانا» تلاش جمعی از اهالی فرهنگ و نویسندگان است که با تلاش انتشارات سوره مهر، ۴۲ عنوان از آن تاکنون منتشر شده است.
مجموعه «شخصیت‌های مانا» تلاش جمعی از اهالی فرهنگ و نویسندگان است که با همت انتشارات سوره مهر و در جهت معرفی چهره‌های برجسته در زمینه‌های مختلف علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی، تا کنون ۴۲ عنوانش منتشر شده است.
محمد قبادی، پژوهشگر دفتر ادبیات انقلاب اسلامی و دبیر مجموعه پژوهشی «شخصیت‌های مانا» درباره این مجموعه با خبرنگار مهر گفت‌وگو کرد.
او در خصوص ایده این مجموعه گفت: دفتر ادبیات انقلاب اسلامی از نیمه اول دهه هفتاد، مجموعه‌ای را با عنوان «فرهنگ ناموران معاصر ایران» راه‌اندازی کرد.
این مجموعه به دلایل متعدد که ذکر آن در اینجا ضرورتی ندارد، پس از انتشار دو جلد، متوقف شد.
آرشیو فرهنگ ناموران و دلبستگی‌های ما به این فرهنگ، کماکان پابرجا باقی ماند.
تا آنکه در سال هشتاد و هشت، پنج نفر از اعضای فرهنگ ناموران در دفتر ادبیات، تصمیم گرفتیم اقدامی انجام بدیم در این مورد.
قبادی با اشاره به منابع گردآوری‌شده گفت: طرح اولیهاین مجموعه با آقای بهبودی، مسئول دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، در میان گذاشته شد.
تصمیم بر آن شد که برای شخصیت‌های تأثیرگذار در حوزه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، علمی و حتی هنری، کتاب‌های کوچکی تدوین بشود که به زندگی، دوران، آثار و اندیشه‌های آنان بپردازد.
این آثار برای مخاطب جوانی در نظر گرفته شد که اگرچه تاریخ نخوانده، اما به تاریخ علاقه‌مند است و ما احساس می‌کنیم باید الگویی به او معرفی نماییم.
این‌طور بود که پایه و اساس کار در سال هشتاد و هشت کلید خورد.
دبیر مجموعه «شخصیت‌های مانا» درباره انتخاب نویسندگان هر جلد گفت: نویسندگان رزومه‌های خود را ارائه می‌دادند و ما بر اساس شناختی که از موضوع داشتیم، البته با تکیه بر تجربیات قبلی، نویسندگان را انتخاب و در واقع برای تألیف دعوت می‌کردیم.
در چند جلد نخست، برخی از همکاران خودشان کارها را نوشتند؛ به‌عنوان مثال، کتاب مرحوم شهیدی را آقای خوشزاد تألیف کرد، یا در شماره‌های بعدی، کتاب بانو امین اصفهانی را آقای آریا بخشایش به رشته تحریر درآورد.
انتخاب نویسندگان بر اساس رزومه‌های آنان صورت می‌گرفت.
این دو نفر، خود از اعضای همان گروه پنج‌نفره بودند که پایه‌گذاری مجموعه «شخصیت‌های مانا» را انجام دادند.
او درخصوص انتخاب سوژه‌ها و شخصیت‌های این مجموعه بیان کرد: همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، ما آرشیو فرهنگ ناموران را داشتیم.
بر اساس این آرشیو، پرونده‌ها را بررسی کرده و تلاش داشتیم شخصیت‌هایی را پیدا کنیم که دارای چند ویژگی باشند: نخست آنکه، آنها از دنیا رفته باشند تا پرونده فعالیت‌های علمی و اجتماعی‌شان بسته شده باشد و بتوان محتوای زندگی و آثارشان را در یک کتاب گردآوری نمود.
دوم آنکه در حوزه تخصصی خود تأثیرگذار بوده باشند.
سوم آنکه در چارچوب‌ها و معیارهای تعریف‌شده در مجموعه حوزه هنری بگنجند.
این پژوهشگر افزود: شخصیت مورد نظر نباید از عوامل مؤثر در حکومت پهلوی محسوب می‌شد-البته به معنای سیاسی گسترده- چراکه به هر حال بسیاری از اساتید دانشگاه و روحانیون در آن دوره صاحب قلم و دارای جایگاه بودند.
این گونه معیارهای سیاسی در کنار سایر ضوابط قرار گرفت.
نکته دیگر این بود که درباره این شخصیت‌ها یا کتابی نباید نوشته نشده بود که شایسته جایگاه آنان باشد، یا اساساً اثر مستقلی برای معرفی ایشان وجود نداشته باشد.
در مواردی نیز اگر کتابی منتشر شده، یا بسیار حجیم بوده یا حاوی اطلاعات پراکنده یا متعلق به دهه‌ها پیش مثلاً سی یا چهل سال قبل بوده است.
با تلفیق این معیارها، فهرستی از شخصیت‌ها استخراج و پس از تأیید آقای بهبودی، کار آغاز شد.
او با اشاره به اینکه نخستین جلد در سال ۱۳۹۵ منتشر شد، گفت: اگر اشتباه نکنم، کتاب احمدآقای خمینی بود که ۲۰ آذر همان سال هم مراسم رونمایی برای آن برگزار کردیم که در آن کاوه بیات و دکتر اصغر دادبه سخنرانی کردند.
قبادی با بیان اینکه برای طرح جلدهای اولیه از عکس شخصیت‌ها استفاده می‌شد، گفت: ده شماره اول دارای طرح جلدی با سبک پیشین هستند.
پس از آن، با توجه به بازخوردهای دریافت‌شده از مخاطبان و همچنین ملاحظات فنی و بازار نشر و با انتشارات سوره هم مشورت نمودیم.
آنها توصیه کردند که بدون فوت وقت نسبت به تغییر طرح اقدام نماییم، زیرا شخصیت‌های مورد بررسی بسیار متنوع بودند.
برای نمونه، برخی از شخصیت‌های تاریخی مثل زائر خضرخان خیلی قدیمی بودند و هیچ عکسی ازشان موجود نبود، یا در مورد برخی روحانیون هم یا تصویری وجود نداشت یا تنها عکس‌های محدودی در دسترس بود.
این امر باعث می‌شد نتوانیم از عکس روی جلد استفاده کنیم؛ مثلاً برای کتاب مجتهده‌امین هم به دلیل عدم قائل بودن این بانو به تصویر، هیچ عکسی وجود نداشت.
او افزود: به همین دلیل با تلفیق این ملاحظات، به این نتیجه رسیدیم که با یک تصویرگر که در زمینه کشیدن پرتره تخصص دارد، همکاری کنیم تا تمام شخصیت‌ها را به صورت نقاشی قلم‌کاری کند.
بر این اساس، از شماره یازدهم به بعد، رویکرد خود را تغییر دادیم و طرح‌های جلد را به امیر بهادر شاهرخی سپردیم، تا از آن طرحها به عنوان جلد استفاده شود.
قبادی اظهار کرد: هنگام آغاز کار، هدف خود را انتشار صد عنوان کتاب در این مجموعه قرار دادیم، به این معنا که یکصد شخصیت را معرفی کنیم.
این روند تا به امروز که مشغول گفت‌وگو هستیم، ادامه یافته است.
تاکنون چهل و پنجمین اثر را به انتشارات ارسال کرده‌ایم، که کتاب «محمدجعفر محجوب» است و امیدواریم تا پایان امسال به چاپ برسد.
علاوه بر این، دو اثر دیگر در مرحله ویراستاری قرار دارند: «عبدالحسین نوایی» و «جلال‌الدین همایی».
ویراستاری این دو کتاب هم به پایان رسیده و در مراحل پیش از انتشار، یعنی حروف‌چینی و نمونه‌خوانی قرار دارند که پس از اتمام، به انتشارات ارسال خواهند شد.
بدین ترتیب، تعداد آثار به چهل و هفت عنوان خواهد رسید.
او در پایان افزود: این کار کماکان ادامه دارد و هم‌اکنون حداقل سه تا چهار اثر دیگر آماده ورود به مرحله کارشناسی هستند مانند «غلامرضا رشید یاسمی»، یا در مراحل اصلاح دست‌نویس و تألیف توسط نویسنده قرار دارند.
فعالیت در این زمینه مستمر است و امیدوارم که توفیق حضور داشته باشم و شما سلامت باشید تا ان‌شاءالله شاهد انتشار صدمین کتاب این مجموعه باشیم.