ابعاد و پیامدهای تقویت قدرت نرم چین در ارمنستان

به گزارش مشرق،کانال تلگرامی اندیشکده زاویه مطلبی با عنوان ابعاد و پیامدهای تقویت قدرت نرم چین در ارمنستان منتشر کرد:
اخیراً ارمنستان و چین برای تأسیس دانشگاه کنفوسیوس در ایروان به توافق رسیدند.
قرار است ایروان یک دانشگاه کنفوسیوس تأسیس کند که بر مطالعه زبان و فرهنگ چینی و همچنین توسعه روابط دانشگاهی و اقتصادی بین ارمنستان و چین تمرکز خواهد داشت.
این توافق‌نامه شامل آموزش زبان ماندارین، آموزش فرهنگ و تاریخ چین و همچنین توسعه همکاری‌های دانشگاهی و اقتصادی مانند تبادل دانشجو و استاد می‌شود.
با توجه به تحولات مثبت اخیر در روابط و تجارت بین ارمنستان و چین، دانشگاه کنفوسیوس در ایروان پتانسیل تقویت مشارکت‌های فرهنگی و آموزشی بین این دو کشور را دارد.
تجارت دوجانبه ارمنستان و چین نیز در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده است.
در سال ۲۰۲۴، گردش مالی تجارت ارمنستان و چین تقریباً به ۲.۲۸ میلیارد دلار رسید که حدود ۱.۷ برابر سال ۲۰۲۳ بود.
البته تراز تجاری ارمنستان با چین منفی و واردات بر آن غالب است.
در سال ۲۰۲۳، واردات ارمنستان حدود ۱.۳ میلیارد دلار از صادرات پیشی گرفت.
بیشتر صادرات چین به ارمنستان شامل خودروهای سواری، تجهیزات تلفن، ماشین‌های محاسباتی، قطعات نیمه‌هادی، وسایل نقلیه موتوری، مصالح ساختمانی، پوشاک، کیف و کفش است.
صادرات ارمنستان به چین از نظر تنوع و حجم بسیار اندک و عمدتاً مواد خام معدنی، به ویژه طلا که حدود ۶۲.۶ درصد از ارزش صادرات به چین را در نیمه اول سال ۲۰۲۴ تشکیل می‌داد، به علاوه مقادیر کمتری از سایر کالاها را شامل می‌شود.
در مجموع، چین شریک تجاری کلیدی ارمنستان است که بخش قابل توجهی از واردات آن (حدود ۱۵.۳۷ درصد) و سهم کمتر اما مهمی از صادرات آن (تقریباً ۶.۸۹ درصد) را بر اساس تولید ناخالص داخلی به خود اختصاص می‌دهد.
مقامات دولت ارمنستان بارها علاقه خود را به سرمایه‌گذاری چینی اعلام کرده‌اند.
گئورگ پاپویان، وزیر اقتصاد، اعلام کرد که ارمنستان بستر لازم برای تقویت روابط اقتصادی خود را داشته و انتظار دارد مصرف‌کنندگان چینی محصولات ارمنی بیشتری را خریداری کنند.
همچنین، اظهارات سیاسی مشترک ایروان و پکن، همکاری در نوآوری، نمایشگاه‌های تجاری، مراکز علمی و فناوری، مراکز رشد استارتاپ‌ها و حمایت مشترک آن‌ها از طرح کمربند و جاده را آشکار کرده است.
سناریوی ژئوپلیتیکی
ارمنستان موقعیت راهبردی و پرتنشی در قفقاز جنوبی دارد.
برای سال‌ها، ایروان حمایت امنیتی روسیه، به ویژه از طریق سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) و نیروهای حافظ صلح روسی مستقر در قره باغ کوهستانی پس از درگیری سال ۲۰۲۰، را یدک می‌کشید.
پس از آنکه آذربایجان در سال ۲۰۲۳ به طور کامل قره‌باغ را تصرف کرد، روابط بین ایروان و مسکو رو به وخامت گذاشت.
ارمنستان مشارکت خود در سازمان پیمان امنیت جمعی را متوقف و به دنبال جایگزین‌هایی برای تضمین‌های امنیتی است.
در این راستا، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و نهادهای چندجانبه، تعاملات دیپلماتیک و اقتصادی خود را افزایش داده‌اند.
همزمان، ارمنستان در حال مذاکره برای عادی‌سازی روابط با کشورهای همسایه، آذربایجان و ترکیه، تحت توافق‌نامه‌ها و ابتکارات صلح مختلف بوده که پیشرفت قابل توجهی نیز در این زمینه داشته است.
یکی از این موارد، توافق‌نامه کریدور ترانزیتی «مسیر صلح و رفاه بین‌المللی ترامپ» است که آذربایجان را از طریق جنوب ارمنستان به منطقه نخجوان متصل می‌کند.
این کریدور شامل زیرساخت‌های جاده‌ای، ریلی، گازی، انرژی و فیبر نوری خواهد بود.
در این راستا، تأسیس دانشگاه کنفوسیوس بازتاب راهبرد چین برای تقویت حضور خود در بخش فرهنگ، دانشگاه‌ها، همکاری‌های فنی و در نهایت تجارت و زیرساخت‌ها است.
در اگوست ۲۰۲۵، ارمنستان و چین پس از دیدار رئیس جمهور شی جین پینگ و نخست وزیر نیکول پاشینیان در تیانجین، رسماً روابط خود را به یک مشارکت راهبردی ارتقا دادند.
این اقدام مشترک شامل تعهداتی جهت تعمیق همکاری در بخش‌های مختلف بود.
ارمنستان در دوره نیکول پاشینیان، تنوع‌بخشی به سیاست خارجی را به یک هدف اصلی تبدیل کرده است.
رهبران ایروان، بدون هیچ محدودیتی پذیرای تقویت روابط با چین در همه زمینه‌ها، از جمله تجارت، زیرساخت‌ها، تبادل فرهنگی و ارتباطات هستند.
در واقع، پروژه‌های لجستیکی و ترانزیتی ارمنستان می‌تواند به ابتکار کمربند و جاده وصل شود، و ارمنستان را از طریق مسیرهای ترانزیت بالقوه‌ای به چین و اروپا متصل کند.
تمایل چین به تأسیس دانشگاه کنفوسیوس با الگوی ابزارهای قدرت نرم این کشور مطابقت دارد که مراکز آموزشی، تبادل فرهنگی، ترویج زبان و نهادهایی که نخبگان محلی مسلط به فرهنگ، سیاست و ارزش‌های چینی را ترویج می‌کنند.
از نظر راهبردی، این امر نفوذ پکن برای تقویت ابتکارات اقتصادی و زیرساختی بزرگ را فراهم می‌کند.
در این مسیر، محدودیت‌ها و تهدیدهای کلیدی برای ارمنستان عبارتند از: ریسک وابستگی بیش از حد به سرمایه‌گذاری یا تجارت با چین و ناخرسندی بازیگران غربی که احتمالا گسترش نفوذ چین را به عنوان یک چالش ژئوپلیتیکی تلقی کنند.
ارمنستان همچنین با چالش‌های جغرافیایی مانند محصور در خشکی و بسته شدن مرزها، بی‌ثباتی بالقوه به دلیل درگیری با آذربایجان، یک پیمان صلح مبهم و مخالفت‌های داخلی احتمالی با حضور خارجی، روبرو است.
چین احتمالاً از ابتکار دانشگاه کنفوسیوس خود در ارمنستان به عنوان گامی به سوی همکاری‌های گسترده‌تر استفاده کند که عبارتند: هماهنگی سیاست‌های عمومی، همکاری در تحقیق و نوآوری، پارک‌های علمی-فناوری، پروژه‌های ارتباطی و زیرساختی تحت ابتکار کمربند و جاده.
قفقاز جنوبی می‌تواند به دلیل حضور فزاینده چین، شاهد کاهش نفوذ منطقه‌ای روسیه و غرب باشد که مزایای اقتصادی برای پکن دارد.
ایروان نیز احتمالا از منافع چین برای کسب شرایط مطلوب‌تر از مسکو یا غرب استفاده کند.
با توافقات صلح، مسیرهای ترانزیتی، اتحادهای راهبردی، اتحادیه اروپا و ایالات متحده به دنبال تقویت جایگاه خود در ارمنستان هستند که این امر به طور بالقوه منجر به رقابت بیشتر برای نفوذ در ارمنستان می‌شود.
پروژه دانشگاه کنفوسیوس در راستای اهداف راهبردی چین و ارمنستان است، به طوری که پکن قصد دارد قدرت نرم و دسترسی نهادی خود را گسترش دهد و ایروان به دنبال تنوع بخشیدن به شرکای خارجی خود است.
این تحول همزمان با الگوهای کلان دیگر از جمله افزایش شدید تجارت بین دو کشور، تلاش‌های ارمنستان برای ایجاد مسیرهای ترانزیتی و توافق‌نامه‌های مشارکت راهبردی آن با چین است.
سال‌های آینده نشان خواهد داد که آیا این حضور نهادیِ اندک می‌تواند به همکاری بیشتر در زیرساخت‌ها یا سرمایه‌گذاری منجر شود و از پیامدهای دیپلماتیک جلوگیری کند یا خیر.
در این راستا، واکاوی الگوهای تجاری، روندهای سرمایه‌گذاری و واکنش‌های خارجی برای ارزیابی تغییرات واقعی در نفوذ پکن ضروری است.
*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.