ارتقا رتبه دانشگاه تهران در دستور کار؛ جزییات طرح خودگردانی دانشگاه‌ها
رئیس دانشگاه تهران جزئیاتی در مورد برنامه برای جبران افت رتبه دانشگاه‌ها و همچنین ایده خودگردانی دانشگاه‌ها ارائه کرد.
به گزارش خبرنگار مهر، محمدحسین امید با حضور در یک برنامه تلویزیونی در مورد رتبه‌بندی‌های دانشگاهی گفت: ما در گذشته نه‌چندان دور تعداد زیادی دانشگاه داشتیم که در رتبه‌بندی‌های جهانی بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ دانشگاه برتر جهان بودند.
حتی دانشگاه تهران در مقاطعی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ دانشگاه برتر جهان قرار گرفته بود.
این در حالی است که در آخرین رتبه‌بندی تنها دو دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران رتبه زیر ۵۰۰ کسب کرده‌اند و سایر دانشگاه‌ها متاسفانه تنزل داشته‌اند؛ البته دانشگاه تهران نیز تنزل داشته، ولی هنوز در بین ۵۰۰ دانشگاه برتر قرار دارد.
وی اظهار کرد: به تدریج رتبه‌بندی‌های جهانی دانشگاه‌ها قوی و قدرتمند شده‌اند و به معیار جهانی پذیرفته‌شده‌ای تبدیل شده‌اند که همه دانشگاه‌ها تلاش می‌کنند بر اساس چارچوب‌های آن خود را ارتقا دهند.
این رتبه‌بندی‌ها شاخص‌های متعددی از جمله انتشار مقالات، میزان مشارکت در حل مسائل و ...دارند.
رئیس دانشگاه تهران با اشاره به دلایل افت دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی‌های جهانی گفت: در سال‌های اخیر به دلیل مشکلاتی که در زمینه ارتباطات بین‌المللی وجود داشته و هم به دلیل محدودیت منابع مورد نیاز دانشگاه‌ها، در رتبه‌بندی‌ها عقب افتادیم.
دانشگاه‌ها به سرعت در فناوری در حال پیشرفت هستند، اما دانشگاه‌های ایران شاید بیش از دو دهه است که نتوانسته‌اند آزمایشگاه‌ها و تجهیزات خود را به‌روز کنند.
چرا که منابع دانشگاه‌ها محدود است و وابستگی کامل به دولت دارند.
دولت‌ها نیز بر اساس توانمندی‌ها و گرفتاری‌های خود میزان اعتبارات دانشگاه‌ها را تعیین می‌کنند و دانشگاه‌ها نیز چاره‌ای جز تسلیم ندارند.
به همین دلیل بسیاری از فعالیت‌های دانشگاه‌ها که هم در ارتقای دانشگاه و هم در دستاوردهای علمی در لبه دانش مفید بودند، محروم شدند.
وی با تاکید بر اهمیت ارتباطات بین‌المللی اظهار کرد: در گذشته شاید حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد اساتید دانشگاه‌ها در فرصت‌های مطالعاتی و کنفرانس‌های بین‌المللی شرکت می‌کردند، دستاوردهای خود را ارائه می‌کردند و با اساتید برجسته دنیا آشنا می‌شدند و فعالیت‌های مشترک انجام می‌دادند.
ولی اکنون از این فعالیت‌ها محروم هستیم و تعداد اساتیدی که موفق به انجام این فعالیت‌ها می‌شوند از انگشتان دو دست کمتر است.
در حالی که زمانی ۱۰ تا ۱۵ درصد از جمعیت ۲۳۰۰ نفری اعضای هیئت علمی دانشگاه تهران ارتباطات بین‌المللی داشتند.
همچنین دانشجویان دکتری دانشگاه نیز دوره‌های ۶ تا ۹ ماهه را با دانشگاه‌ها و آزمایشگاه‌های برتر دنیا می‌گذراندند.
همه این عوامل باعث شده امروز به این جایگاه برسیم.
برنامه‌هایی برای ارتقای رتبه دانشگاه
امید در مورد راهکارهای ارائه شده برای ارتقای رتبه دانشگاه‌ها گفت: خوشبختانه اخیراً با طرح‌هایی که در جمع دانشگاه‌های سطح یک کشور انجام شد، راه‌های ارتقای رتبه دانشگاه و راه‌حل‌های رفع مشکلات را بررسی کردیم.
در دانشگاه تهران با صرفه‌جویی و تنوع‌بخشی به منابع درآمدی برنامه‌ای را تدوین کردیم که در سه سال آینده بتوانیم جایگاه دانشگاه را حداقل ۱۰۰ رتبه ارتقا دهیم.
برای این کار منابعی پیش‌بینی کرده‌ایم و همچنین با دانشگاه علوم پزشکی تهران فعالیت‌های مشترکی برنامه‌ریزی کردیم.
به زودی صندوق حمایت از طرح‌های مشترک دو دانشگاه راه‌اندازی می‌شود.
اقدامات مشترک، درس‌های مشترک و پروژه‌های مشترک برنامه‌ریزی خواهد شد.
امیدواریم این روند اصلاح شود.
وی ادامه داد: همچنین مصوباتی در هیئت‌امنای دانشگاه داشتیم که به ارتقای سطح دانشگاه کمک می‌کند.
خوشبختانه دولت نیز به این نتیجه رسیده است که باید به دانشگاه‌ها کمک کند، وگرنه وضعیت دانشگاه‌ها از آنچه امروز هست بدتر خواهد شد.
زمانی ما در منطقه بدون رقیب بودیم و کشورهای همسایه به گرد پای ما هم نمی‌رسیدند؛ امروز دانشگاه‌های کشورهای عربی از ما جلو افتاده‌اند.
منابع آن‌ها شاید ۱۰ برابر منابع ما باشد و بدیهی است که ما نمی‌توانیم با آن‌ها رقابت کنیم.
تا همین‌جا نیز رتبه‌ای که کسب کرده‌ایم با ایثار، ازخودگذشتگی و قناعت استادان بوده است، اما در درازمدت امکان‌پذیر نیست.
وی خاطر نشان کرد: خوشبختانه دولت پیگیر این موضوع است و دکتر عارف که خیلی به این مسئله اهمیت می‌دهند، جلسه‌ای با حضور روسای دانشگاه‌ها، وزرای علوم و بهداشت و مسئولین ذی‌ربط تشکیل دادند تا به این موضوع رسیدگی شود.
طرح‌هایی ارائه شده و امیدواریم این موضوع به جریان بیفتد.
دانشگاه‌ها چگونه قرار است خودگردان شوند؟
امید در مورد ایده خودگردانی دانشگاه‌ها گفت: در بین ۵۰۰ دانشگاه برتر دنیا شاید فقط دانشگاه‌های کشور ما و کشورهای اطراف ما باشند که وابستگی مطلق به دولت دارند.
در حالی که دانشگاه‌ها برای اینکه ابتکار عمل داشته باشند و جامعه را رصد کنند باید به صورت مؤسسات عمومی غیردولتی اداره شوند.
از این طریق می‌توانند با ابتکار عمل به جامعه خدمات ارائه کنند.
ساختار فعلی دانشگاه‌ها هم منابع و هم اختیارات آن‌ها را محدود می‌کند.
وی در مورد جزئیات طرح خودگردانی دانشگاه‌ها توضیح داد: در این طرح، خودگردانی همانند دانشگاه‌های برتر دنیا به این صورت است که دولت‌ها بر اساس سیاست‌های کلان خود از علم و فناوری حمایت می‌کنند.
این حمایت‌ها به اندازه ۳۰ تا ۴۰ درصد نیازهای دانشگاه‌ها است و حتی در برخی دانشگاه‌ها در آمریکا حدود ۲۰ درصد است.
دانشگاه‌ها حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد نیز از ظرفیت وقف و خیریه استفاده می‌کنند و سایر نیازها را خودشان تأمین می‌کنند.
ما اعلام آمادگی کردیم که به عنوان یک نمونه در کشور بر روی این موضوع کار کنیم.
اختیارات لازم را به ما بدهند و مسئولیت را نیز می‌پذیریم، ما هم پاسخگوی دولت و مردم خواهیم بود.
رئیس دانشگاه تهران درباره منابع پیش‌بینی شده برای تامین نیازهای مالی دانشگاه گفت: بخشی از آن از فروش دستاوردهای فنی، بخشی از قراردادهای کلان کاربردی، بخشی از شهریه و ...
تأمین خواهد شد.
ما قرار نیست کار جدیدی انجام دهیم؛ این یک رویه جاری در دانشگاه‌های برتر دنیا است و برخی از آن‌ها بیش از ۱۰۰ سال است با این روش فعالیت می‌کنند.
وی در مورد اقدامات در زمینه عدالت اجتماعی گفت: ما پیش‌بینی کردیم برای اینکه عدالت اجتماعی آسیب نبیند، نهادهای واسطی تعریف شوند که بین دولت و دانشگاه قرار گیرند و از مناطق و موضوعات خاص کشور حمایت کنند.
رئیس دانشگاه تهران با اشاره به تطبیق دانشگاه با نیازهای بازار گفت: وقتی ابتکار عمل در دانشگاه دست خودمان باشد، بازار را می‌سنجیم و بر اساس نیاز بازار خود را تطبیق می‌دهیم.
در بعضی علوم مثل علوم پایه موظف هستیم حتی اگر بازار اعلام نیاز نکند، حمایت را ادامه دهیم.
ولی در بخش دیگر که باید برای بازار کار نیرو تربیت کنیم، بر اساس نیاز و تقاضا خود را تطبیق می‌دهیم.
حتی پیش‌بینی کردیم نهادهای غیردولتی نیز در این بین قرار بگیرند.
برای مثال صدا و سیما اعلام کند که در حوزه رسانه به تحصیل‌کرده دکتری نیاز دارد و از این طریق متولی آن تعداد دانشجوی پذیرفته‌شده خواهد شد.
امید با اشاره به تامین منابع مالی در حوزه پژوهش و فناوری گفت: در حوزه پژوهش و فناوری با قراردادهای کلان در پارک‌های علم و فناوری می‌توان این اقدام را انجام داد.
ما در پارک‌های علم و فناوری خود شرکت‌های موفقی داریم و با جریان خودگردانی می‌توانیم امکان توسعه پارک‌ها را نیز داشته باشیم.
در حال حاضر صدها شرکت متقاضی استقرار در پارک علم و فناوری ما هستند، ولی ما فضای لازم برای این کار را در اختیار نداریم.
با مدل خودگردانی می‌توانیم با استقرار شرکت‌های موفق در پارک، با آن‌ها شریک شویم و با منابعی که کسب می‌کنیم به آموزش کمک کنیم تا همه بار هزینه‌های آموزش به مردم تحمیل نشود.
همکاری با دولت در حل مسئله آب
رئیس دانشگاه تهران در مورد همکاری با دولت در پروژه آب گفت:دولت با مشکلات زیاد و ناترازی‌های مختلف در زمینه انرژی مواجه است.
از همه مهم‌تر مشکل در زمینه آب است که با سایر روش‌های حل ناترازی قابل حل نیست، چون مشکل آب با پول حل نمی‌شود.
وی اظهار کرد: دولت موضوع آب را به دانشگاه تهران محول کرده و شورایی با نام «همکاری دولت و دانشگاه» تشکیل شده است.
در این شورا ۴ نماینده از دولت (وزارت نیرو، وزارت کشاورزی، سازمان برنامه و بودجه و سازمان محیط زیست) و تعدادی از اساتید از دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، فردوسی مشهد و ...
حضور دارند.
این شورا قرار است ظرف ۳ تا ۴ ماه بسته پیشنهادی خود را برای کنترل بحران منابع آب و مدیریت بحران به دولت ارائه دهد.
این اقدام قرار است در صورت موفقیت، برای حل مشکلات مختلف توسط دانشگاه‌ها به الگویی تبدیل شود.